Bất ngờ với 'Đào Liễu' và sự trở lại của NSND Lan Hương

Nhà biên kịch, nhà văn, Thạc sĩ Nguyễn Thu Phương và NSND Lan Hương

Tam Đảo (Phú Thọ) – Một cuộc trở lại thầm lặng nhưng đầy khí chất sáng tạo của NSND Lan Hương đã khiến giới sân khấu xúc động tại Trại sáng tác do Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam tổ chức.

Lan Hương - Từ diễn viên đến đạo diễn, người kể chuyện bằng chữ

Sau thời gian "im hơi lặng tiếng" khá lâu, NSND Lan Hương "Em bé Hà Nội" - người nghệ sĩ từng để lại dấu ấn sâu sắc trên sân khấu và màn ảnh đã trở lại với vai trò mới: tác giả kịch bản sân khấu. Từ năm 2004 bà đã chuyển ngạch sang ngành đạo diễn, nổi bật với những vở kịch hình thể tại Nhà hát Tuổi Trẻ.

Tại Trại sáng tác sân khấu năm 2025 ở Tam Đảo (Phú Thọ), bà mang đến kịch bản "Đào Liễu", tác phẩm được bà ấp ủ, nghiên cứu và hoàn thiện suốt từ năm 2021 đến 2025, gây bất ngờ lớn cho giới sáng tác hai miền Nam – Bắc.

"Đào Liễu" được xem như kết quả của quá trình chiêm nghiệm sâu sắc về thân phận con người, nghệ thuật và nhân phẩm trong bối cảnh lịch sử đầy biến động. NSND Lan Hương chia sẻ:

"Tôi đã dành nhiều năm đọc, viết và trăn trở để tìm tiếng nói riêng. Qua sự động viên của đồng nghiệp, tôi có thêm niềm tin để tiếp tục viết những kịch bản lịch sử – văn học mà mình ấp ủ".

NSND Lan Hương

"Đào Liễu" – Bi kịch nhân bản của thân phận người nghệ sĩ

"Đào Liễu" là một bi kịch nhân bản, phản ánh số phận người nghệ sĩ trong cơn lốc lịch sử cuối thế kỷ XIX, khi phong trào Cần Vương bị đàn áp, và giới cầm ca bị xem là "xướng ca vô loài".

Qua nhân vật Trầm Hương (Đào Liễu) – người đào hát tài sắc nhưng bị chà đạp bởi định kiến và quyền lực, tác giả gửi gắm thông điệp sâu sắc: "Nghệ thuật là ánh sáng, nhưng người nghệ sĩ nhiều khi phải cháy trong bóng tối của định kiến, của quyền lực và chiến tranh để giữ trọn nhân phẩm và tình người".

Nhiều nhà viết kịch, đạo diễn và nhà phê bình có mặt tại trại sáng tác đều đánh giá "Đào Liễu" là một kịch bản giàu tính nhân văn và tiềm năng dàn dựng cao.

NSND Giang Mạnh Hà, Phó Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam, nhận xét: "Lan Hương đã chứng minh sự bền bỉ và nhạy cảm nghệ thuật của một người từng sống trọn đời với sân khấu. Kịch bản 'Đào Liễu' cho thấy chị có tư duy của người viết – dám nhìn sâu vào lịch sử để soi chiếu hiện tại".

ThS, đạo diễn Thanh Hiệp và NSND Lan Hương

Lan Hương vết về giá trị văn hóa – lịch sử

Kịch bản "Đào Liễu" viết về bối cảnh cuối thế kỷ XIX được tái hiện chân thực, mang hơi thở phong trào Cần Vương, sự va đập văn hóa Việt – Pháp, và sự đấu tranh giữa mê tín và khai sáng. Bà đã lồng ghép các yếu tố đạo Mẫu, hát văn, nghi lễ hầu đồng, tác phẩm làm giàu thêm tính văn hóa tâm linh và bản sắc Việt. Qua đó, bà gửi gắm thông điệp về quyền tự do sáng tạo và khát vọng được hát, được sống đúng với bản thể vẫn mang tính thời sự đến hôm nay.

Theo tác giả Nguyễn Thu Phương, tác phẩm của NSND Lan Hương mang tín hiệu tích cực từ một hành trình sáng tạo mới. Còn tác giả Nguyễn Toàn Thắng - người em thân thiết trong nghề của NSND Lan Hương đã có công thúc giục người chị tham gia trại sáng tác lần này. Ông nói: "Sự trở lại của NSND Lan Hương trong vai trò tác giả là minh chứng cho sức sống bền bỉ của sân khấu Việt Nam – nơi người nghệ sĩ không ngừng tìm cách kể chuyện bằng ngôn ngữ mới. Với "Đào Liễu", bà đã mở ra một hướng đi đáng quý: từ diễn viên sang nhà viết kịch, từ biểu diễn sang sáng tạo, từ sân khấu hiện tại trở về với lịch sử để tìm nguồn năng lượng văn hóa dân tộc".

Tác giả Hồng Yến và NSND Lan Hương

Tâm sự khi nhận được lời khen ngợi từ lãnh đạo Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam và các trại viên NSND Lan Hương nói: "Tôi không viết để tìm lại hào quang, mà để giữ lửa nghề. Sân khấu là đời sống thứ hai của tôi, và mỗi kịch bản là một hành trình đi tìm sự thật của cảm xúc".

NSND Lan Hương trong lòng đồng nghiệp

Tác giả Nguyễn Thu Phương cho rằng: "Ngôn ngữ đối thoại trong 'Đào Liễu' mang âm hưởng cổ điển mà vẫn hiện đại. Sức mạnh của vở nằm ở tinh thần phản tỉnh, khi người nghệ sĩ phải đối diện với chính mình và với định kiến xã hội".

Tác giả Phạm Văn Đằng bày tỏ: "Tôi khâm phục cách NSND Lan Hương kết hợp yếu tố dân gian – nghi lễ với ngôn ngữ sân khấu hiện đại. Tác phẩm này hoàn toàn có thể trở thành điểm nhấn của sân khấu lịch sử – xã hội trong thời gian tới".

Từ trái sang: ThS đạo diễn Thanh Hiệp, tác giả Nguyễn Toàn Thắng, Nhà văn- ThS Nguyễn Thu Phương, tác giả Hồng Quế và NSND Lan Hương

Chiều sâu tâm lý nhân vật được NSND Lan Hương được viết rất sâu sắc, ở đó có nhân vật Trầm Hương (Đào Liễu) là hình tượng phức hợp: yếu đuối mà kiên cường, yêu nghề mà bị trói buộc bởi "hợp đồng hôn nhân" – biểu tượng của người nghệ sĩ bị giam hãm trong khuôn phép phong kiến.

Còn nhân vật Bà Cả Nậm là nhân vật phụ xuất sắc, vừa là chứng nhân, vừa là cầu nối giữa đạo – đời, mê tín – nhân tính. "Tôi cho rằng khi kịch bản được dàn dựng sẽ có nhiều trò diễn thú vị mà đạo diễn sẽ tha hồ tung hứng" - NSND Giang Mạnh Hà.

Từ trái sang: Tác giả Nguyễn Toàn Thắng, NSND Lan Hương, tác giả ThS, Nguyễn Thu Phương và ThS đạo diễn Thanh Hiệp

Tín hiệu tích cực từ một hành trình sáng tạo mới

Sự trở lại của NSND Lan Hương trong vai trò tác giả là minh chứng cho sức sống bền bỉ của sân khấu Việt Nam – nơi người nghệ sĩ không ngừng tìm cách kể chuyện bằng ngôn ngữ mới.

Với "Đào Liễu", bà đã mở ra một hướng đi đáng quý: từ diễn viên sang nhà viết kịch, từ biểu diễn sang sáng tạo, từ sân khấu hiện tại trở về với lịch sử để tìm nguồn năng lượng văn hóa dân tộc. Bà cũng nhận được những lời chia sẻ, góp ý của các đồng nghiệp để kịch bản được hoàn thiện sau khi bà rời khỏi trại. Bà nghiền ngẫm câu chuyện của riêng mình rất lâu, để khi kể với đủ độ chín mùi và đã nhận được những lời khen ngợi.

"Tôi không viết để tìm lại hào quang, mà để giữ lửa nghề. Sân khấu là đời sống thứ hai của tôi, và mỗi kịch bản là một hành trình đi tìm sự thật của cảm xúc". - NSND Lan Hương tâm sự.

Bài và ảnh: Thanh Hiệp