Đặc sản miền Tây nghe tên muốn 'chạy mất dép', ai dè có tiền cũng khó ăn được vì lý do đặc biệt

Ẩm thực Việt Nam luôn khiến du khách bốn phương ngỡ ngàng bởi sự đa dạng và sáng tạo không giới hạn. Ở mỗi vùng miền, người dân đều biết cách tận dụng nguyên liệu sẵn có để tạo nên những món ăn đặc sản mang đậm hồn quê.

Và giữa vô vàn món ngon của miền sông nước, có một cái tên nghe qua tưởng chừng chẳng liên quan đến ẩm thực nhưng lại khiến bao người xa quê nhớ quay quắt, đó là món... xà bần.

Món xà bần được xem là một trong những đặc sản của miền Tây. Nhiều người nghe tên món này là muốn "chạy mất dép" vì nghĩ đến... gạch đá. (Ảnh minh họa)

Với người miền Tây, “xà bần” không chỉ là món ăn, mà là ký ức. Tên gọi vốn xuất phát từ khái niệm… phế thải xây dựng như gạch vỡ, bê tông vụn, vôi vữa hay gỗ mục.

Do đó, khi vừa nghe qua, nhiều người cảm thấy ngỡ đây là chuyện chẳng liên quan đến bếp núc. Tuy nhiên, người dân vùng sông nước đã khéo léo biến cụm từ tưởng “thô ráp” ấy thành một biểu tượng ẩm thực dân dã, mộc mạc mà khó quên.

Thực chất, xà bần được “ra đời” sau mỗi bữa tiệc hay dịp sum họp. Những phần thức ăn còn lại, từ thịt gà, vịt, tôm, bò cho đến heo, kèm rau củ thừa... được giữ lại qua đêm. Sáng hôm sau, tất cả được gom vào một chiếc nồi lớn, thêm nước lọc hoặc nước hầm xương, nêm nếm lại cho vừa miệng rồi đun sôi.

Kết quả là một nồi “xà bần” nghi ngút khói, thơm lừng khắp gian bếp - thứ hương vị khiến bất cứ ai đi xa cũng dễ dàng nhận ra chỉ bằng khứu giác.

Sau đám giỗ, những món ăn còn thừa thường được trộn nấu chung thành nồi "xà bần" hấp dẫn. (Ảnh minh họa)

Nghe qua tưởng là “nồi hổ lốn” toàn đồ thừa nhưng món ăn này lại có sức hút đặc biệt. Khi các nguyên liệu được nấu chung, vị ngọt, béo và mặn hòa quyện vào nhau một cách tự nhiên, tạo nên hương vị đậm đà khó tả.

Chỉ cần chan lên bát cơm nóng, thêm dĩa rau đọt keo hay lá me non chấm nước hầm là đủ khiến bữa sáng trở nên ấm cúng và ngon lành đến lạ.

Dĩ nhiên, người miền Tây cũng có “luật bất thành văn” khi nấu xà bần. Cá thường không được dùng vì dễ nát và có mùi tanh, làm mất vị tổng thể. Món ngon nhất là khi các nguyên liệu “hợp tính” nhau, không chỉ hòa vị mà còn đảm bảo an toàn và vệ sinh.

Không chỉ xuất hiện sau tiệc, xà bần còn là món quen thuộc mỗi dịp Tết. Khi mâm cỗ nhiều món, gia chủ thường gom lại phần thức ăn còn thừa để nấu thành nồi xà bần cho ngày hôm sau vừa tiết kiệm, vừa tránh lãng phí.

Nhưng trên hết, đó là cách để kéo dài dư vị sum họp, để những câu chuyện và tiếng cười bên mâm cơm tiếp tục vang lên trong buổi sáng đầu năm.

Món "xà bần" không dễ có đối với du khách từ xa bởi món này không được bán đại trà. (Ảnh minh họa từ YouTube phuong le (phuongxuyen/qua muop dang)

Với người con xa quê, chỉ cần nghe nhắc đến “xà bần” là bao ký ức ùa v như: mùi khói bếp cay mắt, tiếng mẹ lục nồi, tiếng cha gọi cả nhà ăn sáng. Món ăn ấy không có trong thực đơn nhà hàng sang trọng, cũng chẳng được gắn mác “đặc sản cao cấp” nhưng lại mang trọn hồn quê và sự mộc mạc của con người miền Tây.

Có lẽ cũng vì thế mà du khách muốn thưởng thức món ăn đặc biệt này không hề dễ. “Xà bần” không được bán đại trà, chỉ xuất hiện trong những căn bếp gia đình, nơi có tình thân, sự sẻ chia và tinh thần tiết kiệm của người dân vùng sông nước.

Muốn biết món “xà bần” ngon đến đâu, có lẽ chỉ còn cách duy nhất là được mời ăn cỗ ở một gia đình miền Tây, hoặc tự tay thử nấu từ phần thức ăn thừa của chính mình để rồi nhận ra rằng, đôi khi những thứ tưởng bỏ đi lại chứa đựng hương vị đáng trân quý nhất.

Minh Huy