Bắt tay xây dựng bản đồ ngập lụt vùng hạ du hồ chứa ở Hà Tĩnh

Thấp thỏm dưới “bom nước”

Đợt mưa lớn giữa tháng 10/2020 gây thiệt hại khá nặng nề cho TP Hà Tĩnh và các huyện Thạch Hà, Cẩm Xuyên.

Sống dưới hạ du hồ Kẻ Gỗ hàng chục năm nay nên ông Hồ Văn Thuật ở xã Cẩm Duệ, huyện Cẩm Xuyên đã khá quen với việc “chạy lụt” mỗi khi mùa mưa lũ đến. Dù vậy, mỗi khi mưa lũ cộng thêm việc hồ Kẻ Gỗ xả lũ khiến ông Thuật không khỏi lo lắng.

"Lụt do mưa thì chúng tôi có thể lường được mực nước sẽ ngập trong nhà, nhưng khi “tiếp” thêm nước từ việc xả lũ với lưu lượng 300 mm, 500 mm hay 800 mm thì chúng tôi không thể lường được là nó sẽ ngập đến bao nhiêu nên rất bị động trong việc di dời, kê kích tài sản” – ông Hồ Văn Thuật cho hay.

Hồ Kẻ Gỗ có diện tích lòng hồ hơn 30 km2, với dung tích hữu ích 345 triệu m3.

Theo ông Lê Ngọc Hải - Phó Chủ tịch UBND xã Cẩm Duệ, mỗi khi mưa lũ, công trình hồ Kẻ Gỗ phải xả tràn, đơn vị quản lý hồ Kẻ Gỗ đã phối hợp với chính quyền trong công tác tuyên truyền, thông báo đến tận người dân. Tuy nhiên, cái khó là chúng tôi cũng rất bị động, không thể biết được với lưu lượng xả lũ nào thì mức nước sẽ ngập đến đâu để thông báo cho người dân và có phương án chủ động ứng phó.

Hơn 10 năm nay, từ khi công trình thủy điện Hố Hô đi vào vận hành, người dân các xã vùng hạ du thuộc huyện Hương Khê mang thêm nỗi thấp thỏm, lo âu khi mùa mưa lũ đến, đặc biệt là khi công trình Hố Hô xả lũ. Trận lũ tháng 10/2016, nhiều xã vùng hạ du huyện Hương Khê bị ngập chìm trong lũ và thiệt hại nặng nề. Nguyên nhân được xác định là do mưa lớn cộng với công trình Hố Hô xả lũ “bất ngờ” nên chính quyền và người dân không kịp trở tay.

Mỗi lần thủy điện Hố Hô xả lũ, người dân các xã vùng hạ du thuộc huyện Hương Khê lại thấp thỏm lo âu.

“Mặc dù đã quen sống chung với lũ, luôn sẵn sàng “4 tại chỗ” nhưng người dân chúng tôi vẫn thấp thỏm, lo âu khi thủy điện Hố Hô thông báo xả lũ. Nhiều lúc, mới sau ít phút nhận được thông báo xả lũ đã thấy nước dâng ầm ầm, trở tay không kịp. Mong muốn của người dân là cùng với nhận được thông báo xả lũ, chính quyền có thêm dự báo mức ngập lụt từng vùng để có phương án phòng chống lũ lụt an toàn nhất”, ông Lê Quang Hùng - người dân ở xã Điền Mỹ bày tỏ mong muốn.

Xây dựng bản đồ ngập lụt - chủ động phòng chống lũ lụt

Ông Võ Tá Thọ - Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn Phan Chu Trinh, xã Cẩm Duệ (Cẩm Xuyên) chỉ vào ngấn nước lũ cao 2,5m trong trận lũ lụt vừa qua tại nhà văn hóa thôn.

Trận mưa lũ lịch sử tháng 10 vừa qua trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh gây thiệt hại nặng nề về tài sản, đặc biệt là các địa phương vùng hạ du Kẻ Gỗ. Nguyên nhân được xác định là do mưa lớn cộng với xả lũ công trình thủy lợi Kẻ Gỗ gây ngập úng trong thời gian khá dài. Nhiều ý kiến cho rằng, nếu vùng hạ du Kẻ Gỗ có được bản đồ ngập lụt thì mức độ thiệt hại sẽ giảm đáng kể.

“Trận mưa lũ vừa qua, khi nghe thông báo xả hồ Kẻ Gỗ lên trên 1.000 mm, chúng tôi cũng không nghĩ là có thể ngập đến trong nhà nên chủ quan không kê kích tài sản. Nếu cơ quan chức năng có dự báo với mức độ xả lũ đó, TP Hà Tĩnh sẽ ngập lụt khoảng bao nhiêu thì chúng tôi đã có sự chủ động hơn trong việc kê kích, di dời tài sản, hạn chế được thiệt hại rất nhiều ”, chị Lê Thị Tâm - đường Phan Đình Phùng, TP Hà Tĩnh cho hay.

Trên địa bàn Hà Tĩnh hiện có hơn 300 hồ chứa lớn, nhỏ. Trong đợt mưa lũ vừa qua, ngoài hồ Kẻ Gỗ còn có 9 hồ khác trên địa bàn có tràn xả sâu, với lưu lượng xả từ 50 đến 911 m3/s. Mặc dù có nhiều công trình hồ đập như vậy, nhưng đến nay, chưa có công trình hồ đập nào trên địa bàn có bản đồ ngập lụt vùng hạ du.

Bản đồ ngập lụt sẽ giúp chính quyền và người dân chủ động hơn trong việc phòng chống lũ lụt, hạn chế được thiệt hại rất nhiều.

Theo ông Trần Hậu Tám – Phó Chủ tịch Hội Cựu chiến binh tỉnh Hà Tĩnh, việc xây dựng bản đồ ngập lụt là vấn đề hết sức cấp thiết, không chỉ giúp cho chính quyền các cấp và người dân chủ động trong việc phòng chống lũ lụt hiệu quả hơn mà còn giúp công tác quy hoạch, xây dựng các công trình hạ tầng đảm bảo yêu cầu thoát lũ.

Ông Nguyễn Văn Việt – Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Tĩnh cho biết, vừa qua, Bộ NN&PTNT đã giao Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng Thủy lợi 4 thực hiện nhiệm vụ chuẩn bị đầu tư dự án tăng cường khả năng thoát lũ hạ du Kẻ Gỗ. Cùng đó là rà soát, đánh giá lại quy trình vận hành hồ chứa trên cơ sở nhu cầu dùng nước hiện nay và tình hình khí tượng thủy văn cực đoan thời gian gần đây do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu để bổ sung, điều chỉnh cho phù hợp. Bổ sung, hiện đại hóa hệ thống giám sát vận hành; thiết bị thông tin, cảnh báo an toàn đập và vùng hạ du; thiết bị quan trắc chuyên dùng trên lưu vực hồ chứa. UBND tỉnh và các sở, ngành liên quan sẽ phối hợp chặt chẽ với Bộ để sớm triển khai thực hiện dự án.

Với sự giúp đỡ của Bộ NN&PTNT và sự phối hợp tích cực của các sở, ngành liên quan, hy vọng việc xây dựng bản đồ ngập lụt cho vùng hạ du các công trình hồ chứa, đặc biệt là hồ chứa lớn sẽ sớm được triển khai nhằm giảm thiểu tối đa thiệt hại do quá trình xả lũ gây ra.

Bá Tân - Lê Tuấn