Bầu cử Mỹ sắp kết thúc, liệu sẽ có thêm thuế quan đối với Trung Quốc?

Sau các đợt áp thuế riêng biệt từ Mỹ và Liên minh châu Âu đối với xe điện từ Trung Quốc, nước này đã đáp trả bằng các biện pháp nhắm vào một số lĩnh vực chính. Mức thuế cao hơn đang được xem xét đối với các loại xe có động cơ đốt trong lớn, chủ yếu được nhập khẩu từ các quốc gia như Đức, Pháp và Mỹ.

Trung Quốc đã áp thuế đối với rượu mạnh từ EU và một cuộc điều tra chống bán phá giá đang được tiến hành đối với hàng nhập khẩu polyoxymethylene copolymer của châu Âu và Mỹ, đây là một loại hóa chất quan trọng trong kỹ thuật ô tô.

Trung Quốc đã phản ứng với mức thuế quan chung của chính quyền Tổng thống Trump vào năm 2018 bằng cách tăng thuế nhập khẩu tương tự đối với 60 tỷ USD hàng hóa của Mỹ trên nhiều lĩnh vực, từ nông nghiệp đến các thành phần hóa học. Tương tự như đợt thuế ban đầu từ Mỹ, hành động đó đã bao phủ khoảng một nửa tổng lượng hàng nhập khẩu của nước này.

Wang Yuesheng, Giám đốc Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc tế thuộc Đại học Bắc Kinh cho biết, việc tăng thuế đối với Trung Quốc sẽ là một mối lo ngại vì thương mại nước ngoài đóng vai trò quan trọng hơn đối với Trung Quốc - quốc gia xuất khẩu nhiều - vào thời điểm chu kỳ kinh tế trong nước đang suy yếu.

"Sự trả đũa của Trung Quốc có thể chỉ dẫn đến sự sụt giảm trong thương mại Mỹ - Trung Quốc, điều này phù hợp với ý định đa dạng hóa chuỗi cung ứng và chuyển dịch thương mại sang các quốc gia khác của Mỹ… Nhưng bất kể hiệu quả như thế nào, chắc chắn sẽ có phản ứng. Điều này là chắc chắn", ông cho biết.

Mặc dù có sự đồng thuận rộng rãi rằng phản ứng của Trung Quốc đối với thuế quan sẽ tiếp tục theo tỷ lệ, các nhà phân tích cho biết các vòng hành động tiếp theo sẽ có những tác động mới, đặc biệt là nếu chính quyền Tổng thống Trump tăng mức thuế quan hiện tại lên 60%.

"Thực tế là những mức thuế quan mới này sẽ gây ra thảm họa cho nền kinh tế Mỹ… Các chuỗi cung ứng toàn cầu có thể hấp thụ mức thuế quan 20% nhưng sẽ bị phân mảnh ở mức 60%. Điều này sẽ làm tăng giá tiêu dùng, đè bẹp các nhà bán buôn và bán lẻ của Mỹ và gây áp lực lên các nhà sản xuất Mỹ phụ thuộc vào các thành phần từ Trung Quốc", Jack Zhang, Phó giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Kansas cho biết.

David Steinberg, Phó giáo sư kinh tế chính trị quốc tế tại Khoa Nghiên cứu Quốc tế của Đại học Johns Hopkins cho biết, thuế quan tăng lên mức đó có nghĩa là "luồng thương mại giữa hai nước có khả năng sẽ giảm đáng kể, góp phần vào sự tách rời có ý nghĩa".

Phản ứng dây chuyền

Một sự tách rời hơn nữa trong quan hệ song phương đối với hai nền kinh tế lớn nhất thế giới cũng sẽ có tác động trực tiếp đến các đối tác thương mại của nước này, như bằng chứng từ sáu năm đầu của cuộc xung đột thương mại Mỹ-Trung.

Trong khi các nước Đông Nam Á đã trở thành điểm đến phổ biến cho các doanh nghiệp muốn di dời, Trung Quốc vẫn là mắt xích rất quan trọng trong chuỗi cung ứng.

Mei Yuan, phó giáo sư kinh tế tại Đại học Quản lý Singapore cho biết, ông kỳ vọng Đông Nam Á sẽ "hội nhập nhiều hơn" với nền kinh tế Trung Quốc.

"Nếu một quốc gia thay thế cho Trung Quốc, thì quốc gia đó sẽ được hưởng lợi từ xung đột thương mại. Nhưng vì chuỗi cung ứng toàn cầu ngày nay rất hội nhập, tôi không nghĩ bất kỳ quốc gia nào có thể thay thế hoàn toàn. Đối với nhiều sản phẩm, trước tiên chúng ta phải nhập khẩu các bộ phận và linh kiện hoặc nguyên liệu thô từ Trung Quốc, sau đó lắp ráp trước khi xuất khẩu sang Mỹ hoặc châu Âu", ông cho biết.

Trong khi đó, Mỹ đã cảnh giác để đóng mọi lỗ hổng được nhận thấy trong các quy định hạn chế thương mại với Trung Quốc. Đại diện thương mại Mỹ Katherine Tai cho biết vào tháng 5 rằng, cơ quan đang theo dõi các nỗ lực của các công ty Trung Quốc nhằm xuất khẩu ô tô sang Mỹ thông qua Mexico và đang cân nhắc những cách mới để ngăn chặn việc lách luật.

Vào tháng 7, chính quyền Tổng thống Biden đã áp dụng mức thuế 10% đối với nhôm luyện ở Trung Quốc và mức thuế 25% đối với thép không được nấu chảy ở Mexico, đây là những động thái nhằm vào các công ty từ Trung Quốc và các quốc gia khác đang chuyển hàng qua Mexico để lách thuế.

Trong chiến dịch tranh cử, ông Trump đã kêu gọi áp mức thuế 200% đối với ô tô do Trung Quốc sản xuất nhập khẩu từ Mexico.

"Chúng ta có thể mong đợi các hành động áp thuế như vậy đối với các nước thứ ba sẽ tiếp tục trong tương lai… Do đó, chuỗi cung ứng toàn cầu sẽ tiếp tục gặp phải tình trạng bất ổn", bà Katherine Tai nói.

Các doanh nghiệp đã nhận thức rõ về rủi ro vốn có trong việc di dời tốn kém đến một quốc gia mà cuối cùng có thể nhận được sự đối xử tương tự như Trung Quốc.

Kyle Freeman, chuyên gia của công ty tư vấn Dezan Shira cho biết, khách hàng của ông đã quan tâm nhiều hơn đến tiềm năng đầu tư của nhiều khu vực pháp lý khác nhau, trong đó Mexico và Việt Nam có vẻ như sẽ nhận được nhiều sự chú ý hơn từ Mỹ.

"Những quốc gia này có hồ sơ và thâm hụt thương mại ngày càng tăng với Mỹ khi xuất khẩu của họ tăng lên, nhưng nhập khẩu và đầu tư từ Trung Quốc cũng tăng lên. Các quốc gia như Ấn Độ với xuất khẩu tăng lên, nhưng nhập khẩu từ Trung Quốc không tăng do chính sách cụ thể nên có thể ít rủi ro hơn", ông cho biết.

Mexico và Việt Nam đã gia nhập hàng ngũ các quốc gia hoặc khu vực có thặng dư thương mại lớn nhất so với Mỹ, cùng với Trung Quốc và EU.

Theo cơ sở dữ liệu Comtrade của Liên hợp quốc, Mỹ đã nhập khẩu hơn 118 tỷ USD hàng hóa từ Việt Nam vào năm ngoái, tăng gấp đôi so với năm 2018. Trong khi đó, 1/3 tổng lượng hàng nhập khẩu của Việt Nam hiện đến từ Trung Quốc, và lượng hàng hóa Trung Quốc đổ vào năm ngoái tăng gần gấp đôi so với năm 2018.

Là quốc gia đã vượt qua Trung Quốc vào năm ngoái để trở thành nước xuất khẩu lớn nhất sang Mỹ, Mexico cũng chứng kiến lượng hàng nhập khẩu từ Trung Quốc tăng gần gấp đôi trong cùng kỳ.

“Bất kỳ thay đổi nào trong tương lai về chính sách thương mại đều có khả năng tạo ra hiệu ứng lan tỏa lớn hơn đối với chuỗi cung ứng toàn cầu, vì đã có ảnh hưởng rõ ràng đến các đồng minh và đối tác của họ… Liên minh châu Âu và các nước phát triển khác có xu hướng thực hiện theo các chính sách của Mỹ ở một mức độ nhất định”, ông Wang Yuesheng cho biết.

Sau khi chính quyền Tổng thống Biden áp thuế mới đối với xe điện của Trung Quốc, EU đã tăng mức thuế lên tới 45% trong một cuộc bỏ phiếu gay gắt của các quốc gia thành viên vào tháng trước. Canada cũng áp thuế 100% đối với xe điện Trung Quốc và 25% đối với thép và nhôm Trung Quốc.

Vào vùng bất định

He Weiwen, thành viên cấp cao tại Trung tâm nghiên cứu Trung Quốc và Toàn cầu hóa cho biết, Trung Quốc sẽ cần phải ngăn chặn mạnh mẽ việc tăng thuế lên mức mà ông Trump đề xuất. Ông Trump đã đề xuất vận động hành lang không chính thức thông qua các tập đoàn đa quốc gia có trụ sở tại Mỹ có nhiều mối liên hệ với Trung Quốc, rằng ông sẽ tăng thuế quan hiện tại lên 60% đối với tất cả hàng nhập khẩu từ Trung Quốc và thêm thuế quan chung 10% hoặc 20% đối với tất cả hàng hóa nước ngoài vào Hoa Kỳ.

"Mức thuế tăng có thể gây ra tác động rất lớn. Chúng ta cần phải chuẩn bị cho điều đó…Trong những năm gần đây, các công ty Mỹ đã đóng vai trò chính trong việc ổn định mối quan hệ thương mại căng thẳng giữa Trung Quốc và Mỹ. Họ sẽ tiếp tục làm như vậy trong tương lai", ông cho biết.

Các cơ quan như Phòng Thương mại Mỹ và Liên đoàn Bán lẻ Quốc gia (NRF) đã vận động phản đối việc tăng thuế đối với hàng hóa từ Trung Quốc, lập luận rằng những động thái tăng thuế có thể gây tổn hại cho các doanh nghiệp nhỏ và ngăn cản các khoản đầu tư của các tập đoàn Mỹ.

Tiffany Smith, Phó chủ tịch Hội đồng Thương mại Đối ngoại Quốc gia của Mỹ (NFTC) cho biết, các nhà nhập khẩu và người tiêu dùng Mỹ đã phải trả 221,11 tỷ USD chi phí phát sinh do thuế quan áp dụng đối với hàng hóa Trung Quốc kể từ năm 2018.

Phó giáo sư Jack Zhang cho biết, mặc dù các nhà hoạch định chính sách của Mỹ xem thuế quan là phương tiện để khôi phục năng lực công nghiệp, nhưng nghiên cứu đã chứng minh rằng điều này gây tổn hại cho cả hai quốc gia. Khi leo thang thành mức tăng thuế quan toàn cầu, thì đó là "một cuộc chạy đua xuống đáy sẽ phá vỡ hệ thống thương mại quốc tế dựa trên luật lệ".

"Sử dụng thuế quan để tăng cường năng lực công nghiệp không phải là một hiện tượng mới… Câu hỏi đặt ra là liệu các nhà hoạch định chính sách của Mỹ có thể thực hiện đủ sự kiềm chế để duy trì hệ thống Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) hay chúng ta sẽ quay trở lại thời kỳ bảo hộ kéo dài", ông nói.

Nhưng về lâu dài, điều quan trọng là chính phủ Trung Quốc phải tiếp tục phát triển môi trường kinh doanh trong nước để phòng ngừa bầu không khí ngày càng căng thẳng đối với hoạt động thương mại.

"Tất nhiên, các nhà tư bản nước ngoài và chủ doanh nghiệp lớn sẽ cân nhắc đến ý định của chính phủ, nhưng họ sẽ không hoàn toàn tuân theo chỉ thị của chính phủ… Miễn là thị trường và môi trường đầu tư của Trung Quốc thuận lợi và họ có thể kiếm được lợi nhuận ở Trung Quốc, họ sẽ quay trở lại", ông Wang Yuesheng nhấn mạnh.

Hạc Hiên / Theo báo chí nước ngoài