Bauxite - nhôm Lâm Đồng gặp khó khi hồ thải đè lên mỏ quặng

Được thông qua chủ trương đầu tư gần 20 năm trước, dự án tổ hợp bauxit - nhôm Lâm Đồng bao gồm khu vực khai thác mỏ quặng bauxite, khu vực nhà máy alumin và các hạng mục phụ trợ khác như hồ chứa nước Cai Bảng, hồ chứa bùn đỏ sau chế biến alumin, hồ chứa bùn thải sau tuyển quặng bauxite, văn phòng.

Thuộc địa bàn huyện Bảo Lâm, tỉnh Lâm Đồng, công suất thiết kế 650.000 tấn alumin/năm, dự án chính thức vận hành từ tháng 10/2013.

Theo kế hoạch, giai đoạn 2024 - 2027, Tập đoàn công nghiệp Than – khoáng sản Việt Nam (TKV) sẽ triển khai hai dự án phục vụ duy trì sản xuất của tổ hợp này là hồ chứa bùn thải sau tuyển quặng bauxite số 2 và hồ chứa bùn đỏ sau chế biến Alumin giai đoạn 2.

Đây là hai công trình chứa bùn thải phục vụ dây chuyền chế biến khoáng sản, có vai trò rất cần thiết và cấp bách cho sản xuất của tổ hợp bauxite - nhôm Lâm Đồng. Đáng chú ý, diện tích quy hoạch xây dựng 2 công trình nêu trên đã nằm trong thiết kế cơ sở của tổ hợp dự án được Chính phủ thông qua Báo cáo nghiên cứu khả thi năm 2006 và được Bộ Tài nguyên và môi trường duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) cùng năm này.

Tuy nhiên, việc đầu tư xây dựng hai hồ chứa bùn thải đang gặp khó khăn do một phần diện tích xây dựng chồng lấn lên các thân quặng bauxite đã được thăm dò, phê duyệt trữ lượng trong Quy hoạch khoáng sản quốc gia ban hành tháng 7/2023, nhưng chưa được cấp phép khai thác quặng cho TKV.

Theo TKV, việc chậm thực hiện các thủ tục liên quan để thực hiện ngay hai dự án phục vụ sản xuất tổ hợp bauxite - nhôm Lâm Đồng sẽ gây thiệt hại nghiêm trọng về kinh tế cho tập đoàn (ảnh: Hoàng Anh)

Đồng thời, một phần diện tích thuộc 2 dự án nằm trong ranh giới các khối trữ lượng và tài nguyên quặng bauxite theo các quyết định của Hội đồng đánh giá trữ lượng khoáng sản quốc gia vào các năm 2007 và 2013.

Đồng thời, đối chiếu Quy hoạch khoáng sản cũng như quy định tại Luật Khoáng sản, Luật Quy hoạch và pháp luật có liên quan, việc đầu tư xây dựng hai hồ chứa bùn thải trên khu vực có khoáng sản quặng bauxite chỉ được phép thực hiện theo nguyên tắc phải thu hồi, bảo vệ tài nguyên khoáng sản.

Về vấn đề này, TKV cho rằng, cần thiết thực hiện các thủ tục có liên quan trước khi triển khai xây dựng công trình, nếu không kịp thời sẽ ảnh hưởng đến tiến độ đầu tư, không đảm bảo duy trì sản xuất của Tổ hợp bauxite - nhôm Lâm Đồng. Thậm chí có nguy cơ phải dừng nhà máy nếu không triển khai đầu tư đảm bảo tiến độ theo kế hoạch.

Theo TKV tính toán, nếu thực hiện đầy đủ các thủ tục cần thiết nhằm được cấp giấy phép khai thác khoáng sản (trước khi bắt tay xây dựng công trình hai hồ trên), thì sớm nhất cũng phải tới năm 2027 mới xong. Trong khi đó, cần phải triển khai các thủ tục đầu tư ngay từ thời điểm này nhằm đảm bảo tiến độ hoàn thành đưa vào sử dụng trước tháng 5/2028 đối với hồ chứa bùn số 2 và trước tháng 6/2026 đối với hồ thải bùn đỏ.

“Trường hợp không đảm bảo tiến độ nêu trên sẽ có nguy cơ phải dừng toàn bộ hoạt động của tổ hợp bauxite - nhôm Lâm Đồng, dẫn đến thiệt hại nghiêm trọng về kinh tế, cán bộ công nhân viên của Tổ hợp không có việc làm, ảnh hưởng nhất định đến đóng góp phát triển kinh tế xã hội của địa phương”, ông Phạm Dũng Sỹ, Giám đốc Ban Quản lý dự án tổ hợp bauxite - nhôm Lâm Đồng (đại diện chủ đầu tư) cho biết.

Từ đây, Ban Quản lý dự án tổ hợp bauxite - nhôm Lâm Đồng đề xuất UBND tỉnh chấp thuận cho TKV thực hiện đầu tư xây dựng hai dự án hồ chứa bùn thải trên khu vực quặng bauxite đã thăm dò, phê duyệt trữ lượng.

Trong quá trình xây dựng, TKV cam kết thu hồi tối đa tài nguyên quặng bauxite, bảo vệ, tập kết, lưu trữ khoáng sản và báo cáo cấp thẩm quyền cho phép sử dụng quặng thu hồi từ hoạt động xây dựng để cung cấp cho nhà máy alumin và thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính.

Về đề xuất này, Sở Công thương tỉnh Lâm Đồng đã “lắc đầu” vì việc chấp thuận cho TKV xây dựng hai dự án hồ chứa bùn thải trên khu vực quặng bauxite không thuộc thẩm quyền của UBND tỉnh, mà thuộc Bộ Tài nguyên và môi trường.

Tổ hợp bauxitee - nhôm Lâm Đồng do TKV làm chủ đầu tư, với công suất thiết kế 650.000 tấn alumin/năm, đi vào vận hành thương mại từ tháng 10/2013. Gần 2 năm trước, để tối ưu hóa sản xuất cũng như hiệu quả kinh tế cao hơn, TKV đề xuất nâng công suất tổ hợp này lên 800.000 tấn/năm, đồng thời điều chỉnh tăng diện tích, thời gian hoàn thành đưa dự án vào hoạt động.

Cụ thể, TKV đề nghị điều chỉnh một số nội dung quy định tại giấy chứng nhận đầu tư (cấp lần đầu năm 2007 và thay đổi lần thứ nhất vào tháng 11/2009) như: sửa diện tích dự án thành khoảng 2.513ha (trong đó khoảng 1.512ha theo giấy phép khai thác mỏ do Bộ Tài nguyên và môi trường cấp năm 2010, đã trừ đi khoảng 108ha rừng tự nhiên, khoảng 1.000ha theo các quyết định, văn bản của UBND tỉnh Lâm Đồng).

Tại giấy chứng nhận đầu tư, dự án có diện tích khoảng 1.560ha, gồm: diện tích nhà máy Alumin (116ha), diện tích công trình đập, hồ chứa nước, mỏ đất...(600ha), diện tích mỏ tuyển và khu khai thác (614ha) và diện tích tái định canh, tái định cư (228ha).

Bên cạnh đó, dự án nâng công suất sẽ thực hiện trong 2 năm tới (tức năm 2024), tổng mức đầu tư khoảng 3.600 tỷ đồng (đã gồm VAT). Vốn đầu tư bổ sung để nâng công suất sẽ đến từ các nguồn: 30% vốn chủ sở hữu của TKV, 70% vốn vay thương mại (lãi suất 9,5%/năm).

Đề xuất tăng công suất từ 650.000 lên 800.000 tấn alumin/năm, là nhằm phát huy năng lực cơ sở hạ tầng đã đầu tư, tối ưu hóa sản xuất của tổ hợp trong bối cảnh trữ lượng quặng bauxite trong khu vực còn lại rất lớn.

Từ khi đi vào vận hành sản xuất (tháng 10/2013 đến 31/12/2020), doanh thu của dự án đạt khoảng 32.500 tỷ đồng (riêng năm 2020 khoảng 4.870 tỷ đồng). Trước đó, giai đoạn 2014 - 2016 dự án bị lỗ theo kế hoạch đầu tư. Từ năm 2017 dự án chuyển sang có lãi, rút ngắn thời gian lỗ kế hoạch 1 năm.

Nguyễn Cảnh