Bê bối tình dục: 'Tảng băng chìm' tại các tổ chức nhân đạo

Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus cam kết không khoan nhượng đối với nạn xâm hại tình dục

WHO lên tiếng

Theo Hãng tin Reuters, một ủy ban độc lập đã phát hiện 83 nhân viên cứu trợ của các tổ chức quốc tế, trong đó có 21 nhân viên của WHO, đã lạm dụng tình dục hơn 50 phụ nữ trong giai đoạn các nhân viên này được cử tới Congo giúp chống dịch Ebola năm 2018-2020.

Một số thủ phạm còn là nhân viên có nhiệm vụ ngăn chặn việc bóc lột và xâm hại tình dục. Báo cáo điều tra của ủy ban cho biết nhiều người trong đó đã làm 29 phụ nữ mang thai. Một số nạn nhân bị kẻ lạm dụng ép phải phá thai.

Cuộc điều tra cho thấy hơn 50 phụ nữ đã tố cáo các nhân viên cứu trợ trong đợt dịch Ebola, chủ yếu từ WHO và các cơ quan khác của Liên hợp quốc cùng các tổ chức phi chính phủ hàng đầu, về hành vi bóc lột tình dục, bao gồm cả gạ gẫm, ép buộc họ quan hệ tình dục và đe dọa sẽ cho thôi việc hoặc chấm dứt hợp đồng nếu họ từ chối. Những nhân viên bị cáo buộc đã yêu cầu nạn nhân quan hệ tình dục để đổi lấy hợp đồng lao động, đe dọa sinh kế nếu nạn nhân từ chối.

"Để thăng tiến trong công việc, bạn phải quan hệ tình dục", báo cáo nêu câu chuyện của Nadira - người làm việc ở Beni (Congo) với tư cách nhân viên lưu trữ. "Mọi người lấy tình dục để đổi một thứ gì đó. Tôi thậm chí còn được đề nghị đổi một chậu nước để tắm rửa trong căn cứ nơi tôi ở", Nadira kể lại.

Không chỉ vậy, một số trường hợp còn bị tấn công tình dục. Một nạn nhân có tên "Jolianne" - người trẻ nhất trong số các nạn nhân - kể lại một tài xế của WHO đã đề nghị chở cô về nhà khi cô bán thẻ điện thoại ven đường ở thị trấn Mangina vào tháng 4/2019. Tuy nhiên, "anh đã đưa cô tới một khách sạn, sau đó có hành vi cưỡng hiếp cô", báo cáo cho biết.

Các nhân viên y tế WHO tới miền Đông Congo để trợ giúp đối phó với dịch Ebola trong đợt bùng phát tháng 8/2018

Bê bối trên ngay lập tức nhận được sự quan tâm của cộng đồng thế giới. "Chúng tôi trông đợi cam kết đầy đủ của WHO giải quyết những hành vi như vậy, bao gồm thông qua các cải cách cơ bản với WHO", phái đoàn Mỹ tại Liên hợp quốc cho biết trong một tuyên bố thay mặt một số nước, trong đó có Anh và Liên minh châu Âu. Theo tuyên bố chung, các nước ủng hộ WHO hành động ngay lập tức để chấm dứt hợp đồng với những hung thủ được cho là vẫn đang làm việc trong khi chờ điều tra thêm.

Pháp cũng kêu gọi ông Tedros Adhanom Ghebreyesus - Tổng giám đốc WHO - trình kế hoạch hành động nhằm giải quyết các cáo buộc liên quan đến việc lạm dụng tình dục phụ nữ Congo.

Thành viên trong hội đồng điều tra, Malick Coulibaly, cho biết có tổng cộng 9 cáo buộc hiếp dâm. Những phụ nữ kể lại thủ phạm không sử dụng biện pháp tránh thai, dẫn đến một số trường hợp mang thai. Những người đàn ông này đã buộc một vài người phụ nữ phải phá thai.

Lĩnh vực cứu trợ nhân đạo là mảnh đất màu mỡ, mang lại nhiều cơ hội cho “những kẻ đi săn mồi”. Vấn nạn này để lại nhiều hậu quả, không chỉ cho phụ nữ, trẻ em mà còn làm xấu đi hình ảnh của các tổ chức nhân đạo.

Bà Danielle Spencer, cố vấn của nhiều tổ chức phi chính phủ về chống bạo hành phụ nữ, bảo vệ trẻ em và người tị nạn

Một số phụ nữ bị bạo hành bởi các nhân viên WHO hy vọng những người liên quan sẽ bị trừng phạt nghiêm khắc. Những người khác thì cho biết việc kỷ luật này sẽ là một chặng đường dài hướng tới việc chấm dứt bạo lực đối với phụ nữ.

"Tôi đã chờ đợi thời khắc quan trọng này để xem WHO sẽ xử phạt như thế nào. Chúng tôi muốn công lý được thực thi", Anifa - người nhận được lời mời đổi tình dục lấy việc làm - cho biết.

Trong một cuộc họp báo, ông Tedros đã lên tiếng xin lỗi về báo cáo điều tra và gửi lời xin lỗi tới các nạn nhân. WHO sẽ cải cách toàn diện chính sách và quy trình để giải quyết vấn đề bóc lột và xâm hại tình dục. Ngoài ra, ông cho biết có hai nhân viên cấp cao đang bị cho đình chỉ hành chính. WHO đã chấm dứt hợp đồng với 4 người và cấm họ trong tương lai làm việc tại cơ quan này.

Cần trừng phạt và bồi thường

Julie Londo - thành viên của Liên minh Phụ nữ Truyền thông Congo, một tổ chức hoạt động chống nạn cưỡng hiếp và lạm dụng tình dục ở Congo - hoan nghênh hành động của WHO. Tuy nhiên, bà cho rằng cần phải xử lý nhiều hơn nữa.

"WHO cần phải nghĩ tới chuyện đền bù thiệt hại cho những người phụ nữ bị tổn thương hay hàng chục trẻ em mang thai ngoài ý muốn bởi các vụ hãm hiếp. Có hàng chục cô gái ở Butembo và Beni từng có thai với bác sĩ trong thời kỳ dịch Ebola, nhưng đã bị gia đình đuổi đi do có con với người nước ngoài. Chúng tôi sẽ tiếp tục chiến đấu để chấm dứt những vụ lạm dụng như thế này", bà Londo cho biết.

Ông Tedros Adhanom Ghebreyesus thăm hỏi các nạn nhân ở Congo

Còn Esperence Kazi - Điều phối viên của nhóm quyền phụ nữ "One Girl One Leader" ở Beni - cho biết: "Chúng tôi khuyến khích WHO tiếp tục và cho cộng đồng thấy rằng những kẻ bạo hành phụ nữ và con gái của họ trong cộng đồng của họ đã bị trừng phạt thực sự và nghiêm khắc".

Bê bối mới nhất của WHO tại Congo không phải là lần đầu tiên một cơ quan của Liên hợp quốc phải đối mặt và xử lý các cáo buộc về tình dục ở những nơi họ làm nhiệm vụ. Một báo cáo năm 2019 cho thấy lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc ở Haiti bị cáo buộc là cha của hàng trăm trẻ em, sau đó bỏ rơi họ. Nhóm nghiên cứu đã khảo sát 2.500 người Haiti tại khu vực có sự xuất hiện của Phái bộ Ổn định Liên hợp quốc tại Haiti, còn được gọi là Minustah.

Trong số đó, khoảng 265 người đã kể câu chuyện về những đứa trẻ có cha là nhân viên Liên hợp quốc, sau đó bỏ rơi khiến các bé gái phải tự nuôi con trong điều kiện nghèo khó cùng cực. Một số người kể lại rằng có trường hợp bị cưỡng hiếp hoặc bạo lực tình dục, hoặc quan hệ tình dục để đổi lấy tiền và thức ăn. Báo cáo liên quan đến nhân sự của Liên hợp quốc từ 13 quốc gia, phần lớn từ Brazil và Uruguay.

Năm 2016, phái bộ gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc đến Cộng hòa Trung Phi vào năm 2014 cũng dính phải bê bối gây rúng động tương tự, khi lạm dụng 42 thường dân, hầu hết là trẻ em gái vị thành niên.

Nguồn: Reuters, NYT, Guardian

Nhu Thụy