Bệnh bại liệt bùng phát ở nhiều nước, Việt Nam ứng phó ra sao?

Cảnh báo nguy cơ dịch xâm nhập vào Việt Nam

Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ Y tế nhấn mạnh, bại liệt là một bệnh rất dễ lây và lây theo cơ chế từ người sang người. Năm 2025 đánh dấu 25 năm Việt Nam không ghi nhận bất kỳ ca bại liệt nào, tuy nhiên, bại liệt vẫn là nguy cơ nghiêm trọng cho đến khi được loại trừ hoàn toàn trên toàn cầu.

“Trong nhiều năm qua, Việt Nam đã thực hiện nhiều chương trình tiêm chủng mở rộng, vì vậy nước ta không ghi nhận bất cứ trường hợp mắc bại liệt ở trẻ em. Tuy nhiên, trước diễn biến tình hình bệnh khó lường tại Lào, Việt Nam cũng phối hợp với Tổ chức Y tế thế giới để nâng cao cảnh giác, triển khai các biện pháp đáp ứng phòng, chống dịch, không để nguồn bệnh xâm nhập vào Việt Nam”, Thứ trưởng Nguyễn Thị Liên Hương nhấn mạnh.

Trước cảnh báo nguy cơ của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) về bệnh bại liệt trong khu vực và trên toàn cầu, Bộ Y tế đã tích cực, khẩn trương chỉ đạo các đơn vị thuộc, trực thuộc Bộ Y tế, các tỉnh, thành phố chủ động công tác phòng, chống bệnh bại liệt, tăng cường giám sát các trường hợp liệt mềm cấp.

Triển khai hoạt động tiêm chủng thường xuyên nhằm duy trì và nâng cao tỷ lệ miễn dịch trong cộng đồng; tổ chức đánh giá nguy cơ và nâng cao năng lực về xét nghiệm...

Đồng thời, giao nhiệm vụ cụ thể cho các viện hoàn thiện hướng dẫn chuyên môn kỹ thuật, xây dựng kế hoạch giám sát và đáp ứng với nguy cơ bùng phát bệnh bại liệt tại Việt Nam.

Tại hội nghị, đại diện WHO đã cung cấp báo cáo chi tiết về dịch bại liệt tại Lào, sau khi nước này phát hiện ra những virus biến đổi gen typ 1 (cVDPV1). Qua đó, đánh giá nguy cơ bại liệt tại Việt Nam, khoảng trống miễn dịch lớn do tỷ lệ tiêm/ uống vaccine chưa đạt tiêu chuẩn.

Toàn cảnh Hội nghị trực tuyến toàn quốc về công tác phòng, chống bệnh bại liệt.

Lấp khoảng trống miễn dịch

Theo báo cáo của Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế), từ năm 1985 đến nay, Việt Nam đã triển khai 4 chương trình tiêm chủng mở rộng (vaccine tOPV năm 1985; vắc xin bOPV năm 2016; vaccine IPV1 năm 2018 và vắc xin IPV2 năm 2022).

Hơn hai thập kỷ qua, Việt Nam không ghi nhận bất kỳ ca bệnh bại liệt nào nhờ thực hiện thường xuyên các chương trình tiêm chủng trên diện trộng. Tuy nhiên, tỷ lệ tiêm chủng vaccine phòng, chống bại liệt bị ảnh hưởng do giai đoạn Covid-19 (2021-2022) khiến gián đoạn cung ứng vaccine năm 2023. Trong năm 2023, tỷ lệ trẻ em được tiêm/ uống vaccine chỉ đạt 87,3% (trong đó, OPV3 đạt 66,7%; IPV2 đạt 81,9%). Giai đoạn 2023 - 2025, Việt Nam đã tổ chức triển khai tiêm bù, tiêm vét được 525.081 liều vaccine OPV và 271.883 liều vaccine IPV.

Kết quả tiêm chủng 10 tháng năm 2025 cũng ghi nhận các địa phương như Hà Nội, Hải Phòng, Ninh Bình, Quảng Ninh…. có tỷ lệ tiêm/ uống cao và thuộc địa phương có nguy cơ thấp.

Ngược lại, các địa phương như Điện Biên, Sơn La, Quảng Trị… có nguy cơ mắc bệnh cao, công tác giám sát dịch tễ còn gặp nhiều thách thức.

Bên cạnh đó, nguyên nhân khiến bại liệt có thể lây lan sâu rộng tại Việt Nam do nằm gần Lào - nơi đang diễn ra dịch tễ khó lường với nguy cơ virus xâm nhập qua đường biên giới khi hoạt động giao thương, đi lại và giao lưu dân cư giữa hai nước. Đặc biệt, tại các tỉnh biên giới giáp Lào là những địa phương nằm trong diện có nguy cơ cao, nhưng công tác kiểm dịch, tỷ lệ tiêm/ uống vaccine chưa cao, còn gặp nhiều khó khăn.

Tại hội nghị, các chuyên gia khuyến nghị Việt Nam nên sớm đẩy mạnh triển khai khẩn cấp các chiến dịch tiêm chủng bổ sung bOPV tại các địa phương có nguy cơ cao và tăng cường tiêm bù/ tiêm vét bOPV/ IPV tại các tỉnh còn lại. Đồng thời, chủ động giám sát, xây dựng các kế hoạch chuẩn bị và ứng phó dịch bại liệt toàn diện, bao gồm tiêm chủng, giám sát, xét nghiệm…

Hồng Ngọc