Bệnh do phế cầu khuẩn và cách phòng ngừa

Phế cầu khuẩn có nguy hiểm không?

Vi khuẩn Streptococcus pneumoniae (S. pneumoniae), còn được gọi là phế cầu khuẩn thường trú trong hầu họng người lớn và trẻ em. Bệnh phế cầu khuẩn là một bệnh lý phổ biến và thông thường sẽ gây ra tình trạng nhiễm trùng nhẹ. Tuy nhiên trong một số trường hợp có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. 4 loại bệnh nguy hiểm mà phế cầu khuẩn gây ra bao gồm:

Viêm phổi: Đây là một bệnh phổi nghiêm trọng. Các triệu chứng bao gồm đau ngực, khó thở, ho, sốt và ớn lạnh.
Viêm tai giữa cấp: có thể dẫn đến nhiều biến chứng ảnh hưởng đến sức khỏe và để lại di chứng. Trong quá trình điều trị bệnh viêm tai giữa cấp do phế cầu khuẩn các bác sĩ phải dùng kháng sinh mạnh, liều cao hoặc phối hợp nhiều loại kháng sinh khác nhau dẫn đến chi phí cao và thời gian điều trị kéo dài, mà chưa chắc đã đáp ứng.
Nhiễm trùng máu: Đây là một phản ứng có khả năng đe dọa tính mạng của cơ thể do nhiễm trùng. Các triệu chứng bao gồm sốt, ớn lạnh, da lạnh, lú lẫn, nhịp tim nhanh, khó thở và đau dữ dội.
Viêm màng não: Đây là tình trạng viêm xảy ra ở các màng não, gồm ba màng bao phủ não và tủy sống. Các triệu chứng bao gồm sốt, đau đầu, nôn, cứng gáy. Tuy nhiên, các triệu chứng có thể đa dạng, và một số có thể không xuất hiện.

Bệnh viêm phổi do phế cầu là dạng phổ biến nhất của bệnh viêm phổi nặng.

Đây là những căn bệnh có thể gây nhiều biến chứng và để lại nhiều di chứng nặng nề ngay cả sau khi hồi phục (viêm màng não, nhiễm trùng huyết), và thậm chí dẫn đến tử vong. Ở các nước thu nhập thấp và trung bình, cứ 10 trẻ bị viêm màng não do phế cầu thì có thể có tới 5 trẻ tử vong. Tại Việt Nam, trẻ dưới một tuổi có số ca mắc bệnh do phế cầu khuẩn xâm lấn (IPD) chiếm 65% và viêm màng não do phế cầu khuẩn chiếm 61% các trường hợp xảy ra ở nhóm dưới 5 tuổi.

Với những trẻ điều trị khỏi bệnh vẫn có trường hợp phải chịu những di chứng nghiêm trọng suốt đời như mất thính lực, chậm phát triển trí tuệ hoặc rối loạn vận động. Đáng nói, gần 2/3 số trường hợp viêm màng não do phế cầu xảy ra ở trẻ dưới 1 tuổi và 2/3 trong số đó xảy ra trong 6 tháng đầu đời. Đây là nhóm đối tượng dễ bị tổn thương nhất do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. Việc bảo vệ sớm cho trẻ nhỏ và rất nhỏ khỏi phế cầu khuẩn không chỉ đơn giản là bảo vệ cho trẻ mà còn hạn chế lây lan, góp phần bảo vệ cộng đồng và người lớn tuổi.

Phòng ngừa bệnh do phế cầu khuẩn bằng cách nào?

Hầu hết các trường hợp bệnh lý do phế cầu khuẩn gây ra nếu được phát hiện và điều trị kịp thời thì có thể điều trị khỏi bằng kháng sinh phù hợp. Tuy nhiên, ngay cả khi được điều trị bằng liệu pháp kháng sinh phù hợp thì tỷ lệ tử vong vẫn cao ở những bệnh nhân có yếu tố nguy cơ như lớn tuổi, bệnh nhân bị đái tháo đường, tim mạch hay bệnh phổi mạn tính.

Trẻ nhỏ dưới 5 tuổi là đối tượng dễ mắc phế cầu khuẩn và cần được tiêm phòng vaccine phế cầu.

Hơn nữa, việc điều trị viêm phổi do phế cầu rất tốn kém, có thể lên đến 710 triệu đồng cho một ca nặng (số liệu thống kê Hoa Kỳ năm 2020). Trong khi đó, các biện pháp phòng ngừa lại đơn giản và chi phí thấp hơn nhiều. Chính vì vậy việc phòng bệnh (nếu có thể) sẽ có hiệu quả hơn rất nhiều so với việc chờ đến khi nhiễm bệnh mới điều trị.

Trước những nguy cơ phế cầu gây ra cho các đối tượng như người già, trẻ nhỏ, vaccine phế cầu được phát triển tương ứng với các chủng phế cầu khuẩn thường gặp theo từng khu vực, địa điểm. Trong đó, sự phát triển vượt bậc của vaccine phòng ngừa phế cầu khuẩn đến thời điểm hiện tại sử dụng được cho cả trẻ em và người lớn đã mang lại những hiệu quả thiết thực đối với sức khỏe cộng đồng, giảm gánh nặng chi phí y tế quốc gia. Vaccine phế cầu được khuyến cáo nên tiêm cho bất kỳ ai, nhất là các nhóm đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh, bao gồm:

Trẻ em dưới 5 tuổi: Trẻ nhỏ dưới 5 tuổi là đối tượng dễ mắc phế cầu khuẩn và cũng là đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề không được điều trị kịp thời.
Người có hệ miễn dịch suy yếu như: ung thư, đái tháo đường, các bệnh về tim mạch, gan, phổi, thận... Đây đều là nhóm đối tượng có nguy cơ gặp biến chứng nặng và tỷ lệ tử vong cao hơn do phế cầu khuẩn, do đó tiêm vaccine phế cầu là rất cần thiết và quan trọng.
Người già (trên 65 tuổi) đặc biệt với những ai chưa từng được tiêm vaccine phế cầu cộng hợp trước đây, cũng được đưa vào nhóm đối tượng có sức đề kháng yếu, khả năng tự bảo vệ dễ bị tổn thương và diễn biến nặng.
Những người thường xuyên tiếp xúc với người dễ bị mắc bệnh như: nhân viên y tế, thành viên gia đình chăm sóc người cao tuổi,… cũng cần tiêm.

BSCKI Trịnh Thị Hằng