Bệnh do rối loạn chuyển hóa đang gia tăng

Chế độ ăn uống không cân đối (nhiều thịt), bia, rượu và khó kiểm soát. Thời gian làm việc nhiều, không có thời gian để nghỉ ngơi, vui chơi và giải trí. Do vậy, chuyển hóa trong cơ thể cũng có nhiều thay đổi và dễ có sự rối loạn nếu không kiểm soát chế độ ăn uống và luyện tập mỗi ngày.

Các rối loạn chuyển hóa

thường gặp

Rối loạn chuyển hóa lipid máu: Lipid máu gồm cholesterol, triglycerid, HDL-C và LDL-C các Apo A và Apo B. Nếu để tình trạng rối loạn thừa lipid máu kéo dài sẽ có nguy cơ dẫn đến xơ vữa động mạch, bệnh viêm tụy cấp, bệnh mạch vành, bệnh goutte... làm ảnh hưởng đến sức khỏe, chất lượng cuộc sống, thậm chí cả tính mạng người bệnh.

Rối loạn chuyển hóa acid amin: Bệnh này gây ra là do chế độ ăn quá nhiều thức ăn chứa acid amin có nhân purin như thịt bò, thịt chó, thịt các loại thú rừng và các loại ngũ tạng động vật... uống nhiều bia, rượu. Quá trình chuyển hóa các acid amin có nhân purin và thoái hóa acid nucleic của cơ thể tạo ra acid uric. Nồng độ acid uric máu tăng gây tình trạng lắng đọng các chất này tại các khớp và các mô mềm gây bệnh goutte. Acid uric được bài xuất qua thận nên khi lượng acid uric trong nước tiểu tăng quá mức bình thường có thể bị kết tủa và hình thành sỏi urat trong hệ tiết niệu...

Rối loạn chuyển hóa glucose: Tình trạng tăng glucose máu mạn tính sẽ dẫn đến bệnh đái tháo đường (ĐTĐ). Xét nghiệm đường huyết bình thường khi đói (bằng phương pháp hexsokinase) có trị số dưới 4,6 mmol/l, rất ít khả năng bị bệnh ĐTĐ; khi nồng độ glucose máu lúc đói dao động từ 4,7-5,5 mmol/l, bệnh nhân cần kiểm tra thêm xét nghiệm định lượng HbA1C để giúp phát hiện tình trạng tăng glucose máu trung bình trong thời gian 3 tháng kể từ thời điểm lấy máu làm xét nghiệm trở về trước. Nếu glucose máu trên 5,6mmol/l, bệnh nhân cần làm nghiệm pháp tăng glucose huyết để chẩn đoán sớm bệnh lý ĐTĐ.

Chú ý xét nghiệm glucose huyết để có kết quả chính xác thì mẫu máu sau khi lấy phải được phân tích ngay trong 1 giờ đầu hoặc có chất bảo quản glucose tránh hiện tượng giảm glucose máu do hiện tượng phân hủy glucose của vi khuẩn môi trường. Ước tính trong những giờ đầu glucose máu giảm 7% mỗi giờ. Ngoài ra, để chẩn đoán và điều trị bệnh ĐTĐ, bệnh nhân cần định lượng insulin máu và peptid C để đánh giá tình trạng insulin của cơ thể. Insulin là một hormon của tuyến tụy có vai trò làm giảm glucose máu. Khi nồng độ hoặc chất lượng insulin giảm sẽ gây bệnh ĐTĐ type II (một bệnh khá phổ biến hiện nay).

Rối loạn chuyển hóa nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời sẽ dẫn đến nhiều bệnh nguy hiểm.

Lời khuyên của thầy thuốc

Phát hiện sớm và điều trị sớm các bệnh lý do rối loạn chuyển hóa giúp bệnh nhân phòng bệnh kịp thời, hiệu quả điều trị bệnh sẽ cao hơn rất nhiều so với khi đã mắc bệnh nặng thì việc điều trị là rất khó khăn, tốn kém và thậm chí phải điều trị suốt đời.

Thực tế, những chế độ sinh hoạt trong đời sống có ảnh hưởng rất nhiều đến sức khỏe. Do đó, để bảo vệ sức khỏe, mọi người nên xây dựng cho mình một lối sống tích cực. Cụ thể: Xây dựng và duy trì thói quen rèn luyện thể dục hằng ngày: dành ít nhất 30 phút để tập luyện thể thao hoặc những bài tập nhẹ nhàng như yoga, đi bộ,... Duy trì cân nặng hợp lý: giữ trọng lượng cơ thể ở mức cân bằng, phù hợp với chỉ số khối cơ thể BMI với từng cá nhân. Đối với những người bị béo phì, nên giảm khoảng 5-10% cân nặng cơ thể để nồng độ insulin được giảm bớt. Đồng thời hạn chế nguy cơ mắc phải một số bệnh lý như ĐTĐ hoặc tăng huyết áp.

Xây dựng thực đơn và chế độ ăn uống hợp lý: Những thực phẩm giàu vitamin và chất xơ (chủ yếu có trong hoa quả và rau củ) thường rất tốt cho cơ thể. Ngoài ra, protein và chất đạm cũng rất cần thiết. Tuy nhiên, nên hạn chế những thức ăn giàu chất béo, ít cholesterol. Tuyệt đối không hút thuốc lá vì thuốc lá có khả năng làm cơ thể tăng đề kháng insulin. Bệnh nhân bị tăng huyết áp, rối loạn lipid máu hoặc ĐTĐ nên tích cực điều trị bệnh...

TS.BS. Lê Thị Hương