'BGI và tiềm năng tạo siêu chiến binh Trung Quốc đáng sợ với Mỹ hơn Huawei'

Quay ngược lại một thập kỷ, hầu hết người Mỹ chưa từng nghe nói về Huawei. Ngày nay, gã khổng lồ viễn thông này là biểu tượng cho thấy Trung Quốc có khả năng thống trị lĩnh vực công nghệ chiến lược như thế nào, và từ đó tạo ra các mối đe dọa mới về an ninh quốc gia lẫn thị trường với chính phủ và ngành công nghiệp Mỹ.

Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ Mark Warner đang lo lắng về một công ty Trung Quốc khác mà ông dự đoán sẽ làm lu mờ Huawei về cả quy mô và tầm ảnh hưởng, đó là BGI. Không xây dựng cột phát sóng di động hay smartphone cho kỷ nguyên 5G, BGI đang thu thập DNA.

“Nếu Huawei lớn, BGI sẽ còn lớn hơn”, Mark Warner phát biểu tại Hội nghị thượng đỉnh CNBC CFO Council ở Washington D.C (thủ đô Mỹ) gần đây. CNBC CFO Council là hội đồng do kênh truyền hình CNBC thành lập, tập hợp các giám đốc tài chính (CFO) của nhiều tập đoàn lớn trên thế giới.

Mark Warner dự đoán BGI sẽ làm lu mờ Huawei về cả quy mô và tầm ảnh hưởng - Ảnh: Getty Images

BGI là một trong những công ty nghiên cứu gien lớn nhất thế giới, vận hành các phòng thí nghiệm giải trình tự DNA tại Trung Quốc và nước ngoài. BGI xử lý dữ liệu gien cho các bệnh viện, công ty dược phẩm và nhà nghiên cứu tại hàng chục quốc gia, theo một báo cáo gần đây của Ủy ban An ninh Quốc gia về Công nghệ Sinh học Mới nổi.

BGI khởi đầu là tổ chức nghiên cứu Viện Gien Bắc Kinh, gắn bó chặt chẽ với các dự án bộ gien quốc gia của Trung Quốc. Sau đó, BGI mở rộng thành thế lực toàn cầu, bán dịch vụ giải trình tự DNA, xét nghiệm tiền sản, sàng lọc ung thư và phân tích di truyền dân số quy mô lớn, theo hãng tin NBC News.

Thông qua các công ty con, BGI cho biết họ hoạt động tại Mỹ, châu Âu và Nhật Bản. Ở một số quốc gia, BGI đã giúp xây dựng cơ sở dữ liệu di truyền quốc gia và hệ thống xét nghiệm trong đại dịch.

Các quan chức tình báo Mỹ tin rằng dấu chân toàn cầu đó mang lại cho BGI quyền tiếp cận một trong những bộ sưu tập dữ liệu di truyền lớn nhất trên Trái đất. Các nhà làm luật Mỹ cảnh báo rằng dữ liệu di truyền không chỉ là thông tin y tế. Ở quy mô lớn, nó trở thành tài sản chiến lược thúc đẩy “cuộc chạy đua vũ trang DNA”, theo một báo cáo của tờ The Washington Post.

Hồ sơ DNA có thể tiết lộ tổ tiên, đặc điểm thể chất, nguy cơ mắc bệnh và quan hệ gia đình. Khi liên kết với trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu cũng có thể được sử dụng để giám sát, theo dõi và nghiên cứu sinh học dài hạn gắn liền với an ninh quốc gia, The Washington Post cho biết.

Tại CNBC CFO Council, Mark Warner tiếp tục thúc đẩy sự tập trung nhiều hơn vào BGI. “Họ đang hút sạch dữ liệu DNA. Với mức độ thử nghiệm trên người và việc đánh cắp tài sản trí tuệ như vậy, tất cả chúng ta đều nên lo ngại”, ông nhấn mạnh.

Các nhà điều tra của Quốc hội Mỹ từng cảnh báo rằng BGI duy trì mối quan hệ chặt chẽ với chính phủ và quân đội Trung Quốc, theo một báo cáo từ Ủy ban Đặc biệt của Hạ viện về Trung Quốc. Họ lập luận Trung Quốc hầu như không phân biệt rõ ràng giữa dữ liệu thương mại và nhu cầu an ninh quốc gia.

Nỗi sợ về “siêu chiến binh Trung Quốc”

Một trong những nỗi sợ lớn nhất gắn liền với BGI và sự thúc đẩy công nghệ sinh học rộng lớn hơn của Trung Quốc là khả năng tạo ra siêu chiến binh được tăng cường về mặt di truyền. Các quan chức Mỹ tuyên bố rằng Trung Quốc đã nghiên cứu việc tăng cường hiệu suất của con người và công nghệ sinh học quân sự.

Các nhà phân tích quốc phòng Mỹ cho biết nghiên cứu của Trung Quốc gồm việc thu thập DNA dân số, cơ sở dữ liệu quân sự và mô hình hóa hiệu suất con người dựa trên AI, theo một bài xã luận trên tờ Wall Street Journal do Giám đốc Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ John Ratcliffe viết năm 2020, khi ông là Giám đốc Tình báo Quốc gia trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Trump.

Mark Warner đã trực tiếp đề cập đến những lo ngại đó. “Thật đáng sợ”, ông nói.

Quân đội Trung Quốc chuẩn bị trước cuộc duyệt binh ở Bắc Kinh ngày 3.9 - Ảnh: Tân Hoa Xã

Mark Warner mô tả Trung Quốc là quốc gia lớn và đối thủ cạnh tranh mạnh mẽ với Mỹ. Với tư cách là cựu giám đốc hãng viễn thông, khi từng sáng lập Nextel, ông nói rằng những gì Huawei đã thực hiện, cụ thể là sản xuất các sản phẩm tốt, giá rẻ trước khi các đối thủ cạnh tranh của Mỹ và phương Tây chuẩn bị, là bài học cảnh tỉnh.

Câu chuyện về BGI trông quen thuộc một cách đáng lo ngại với Mark Warner.

“Quay ngược lại 8 hoặc 9 năm trước, hầu hết người Mỹ chưa từng nghe nói về Huawei”, ông cho hay.

Huawei vươn lên nhờ sự hậu thuẫn lớn của nhà nước Trung Quốc, khả năng tiếp cận thị trường toàn cầu và mức giá cạnh tranh, không chỉ vượt mặt doanh nghiệp phương Tây về quy mô và chi phí mà còn chen vào hạ tầng viễn thông thế giới trước khi các chính phủ hiểu rõ về hệ quả an ninh. Chính quyền Trump đưa Huawei vào danh sách đen thương mại của Mỹ lần đầu năm 2019, cấm các công ty Mỹ bán một số công nghệ cho gã khổng lồ viễn thông Trung Quốc vì lo ngại an ninh quốc gia. Các hạn chế chip của Mỹ với Huawei từ đó còn siết chặt hơn.

Thế nhưng, Mark Warner nói rằng vào thời điểm Mỹ bắt đầu đưa Huawei vào danh sách đen, “chúng ta đã bắt đầu thua một chút”. Phần lớn hạ tầng chính của mạng 5G lúc đó đã được định hình bởi công nghệ Trung Quốc.

Trong cuộc phỏng vấn riêng tại CNBC CFO Council, nghị sĩ đảng Cộng hòa John Moolenaar, Chủ tịch Ủy ban Hạ viện về Trung Quốc, nói: “Chúng tôi muốn thân thiện với Trung Quốc, nhưng Trung Quốc không phải là bạn của chúng tôi. Họ là đối thủ lớn nhất của chúng tôi”.

Liên Xô là đối thủ cạnh tranh với Mỹ về quân sự và ý thức hệ, còn Trung Quốc trong hết lĩnh vực công nghệ này đến lĩnh vực công nghệ khác, từ viễn thông, 5G đến AI, điện toán lượng tử và công nghệ sinh học, là đối thủ cạnh tranh với Mỹ kiểu khác, theo Mark Warner.

Mark Warner thấy BGI đang theo một mô hình tương tự trong công nghệ sinh học. Giống Huawei, BGI đã mở rộng nhanh chóng với sự hỗ trợ của nhà nước. Đầu năm nay, tổ chức tư vấn Foundation of Defense of Democracies (có trụ sở tại Washington D.C) đã kêu gọi các nhà làm luật cả hai đảng hạn chế khả năng tiếp cận của BGI với các tổ chức Mỹ.

Quốc hội Mỹ đã cố gắng thông qua các phiên bản khác nhau của Đạo luật BIOSECURE, nhằm hạn chế khả năng hoạt động của các hãng công nghệ sinh học Trung Quốc tại Mỹ. Một số bệnh viện và tổ chức nghiên cứu Mỹ có quan hệ với các công ty gien Trung Quốc đang chịu áp lực liên bang. Nhiều chuyên gia y tế tại Mỹ nói rằng họ có nguy cơ mất đi sự hỗ trợ nghiên cứu quan trọng cho các mục tiêu y tế cốt lõi.

BGI nói rằng: “Đạo luật BIOSECURE là lá cờ giả nhắm vào các công ty dưới tiền đề an ninh quốc gia. Chúng tôi tuân thủ luật pháp nghiêm ngặt và không tiếp cận dữ liệu cá nhân của người Mỹ trong bất kỳ hoạt động nào”.

“Tình báo Mỹ hành động quá chậm”

Mark Warner nói rằng bộ máy tình báo Mỹ đã hành động quá chậm để nhận ra mối đe dọa công nghệ sinh học. Ông nói rằng các cơ quan tình báo tập trung quá nhiều vào các chính phủ và quân đội nước ngoài, ít chú ý hơn đến các lĩnh vực công nghệ thương mại. Tuy nhiên trong một thế giới mà chiếm ưu thế về công nghệ đồng nghĩa an ninh quốc gia, Mark Warner nói rằng nhiều nỗ lực tình báo của Mỹ cần phải phản ánh sự thay đổi này.

Theo ông, chỉ trong hai đến ba năm qua, Mỹ mới mở rộng nghiêm túc hoạt động thu thập thông tin về AI, bán dẫn và công nghệ sinh học.

Mark Warner nói rằng Mỹ cần “phương pháp tiếp cận nâng cao” hơn trong lĩnh vực này. Ông đưa ra một ví dụ gần đây khi SMIC (hãng sản xuất chip theo hợp đồng lớn nhất Trung Quốc) làm các quan chức Mỹ choáng váng khi tạo ra chip 6 nanomet bất chấp các biện pháp kiểm soát xuất khẩu toàn diện của Mỹ. Bước đột phá này cho thấy Mỹ đã đánh giá thấp cả chất lượng kỹ thuật và khả năng đối phó với các hạn chế của Trung Quốc. “Chúng tôi đã bị bất ngờ với chip 6 nanomet của SMIC”, Mark Warner nhấn mạnh.

Mark Warner cho rằng để theo dõi sự trỗi dậy công nghệ của Trung Quốc, Mỹ cần sự hợp tác chặt chẽ với các đồng minh. Song theo ông, chính quyền Trump đã làm suy yếu những mối quan hệ đó, gồm cả mạng lưới chia sẻ tình báo toàn cầu được gọi là Five Eyes (gồm Mỹ, Vương quốc Anh, Canada, Úc, New Zealand).

Ông nói rằng những mối quan hệ đó đang căng thẳng và các đối tác quan trọng gồm Vương quốc Anh, Hà Lan, Pháp đã công khai nói rằng họ miễn cưỡng chia sẻ thông tin tình báo với Mỹ. “Họ cảm thấy như chúng ta có thể đang chính trị hóa sản phẩm tình báo và đó không phải là tin tốt cho nước Mỹ”, Mark Warner nhận xét.

Cuộc chiến về tiêu chuẩn công nghệ

Ẩn sau những lo ngại của Mark Warner về cuộc cạnh tranh công nghệ với Trung Quốc trong lĩnh vực AI và công nghệ sinh học là việc Mỹ đang nhường vị trí dẫn đầu toàn cầu trong việc thiết lập tiêu chuẩn. Trong nhiều thập kỷ, Mỹ đã định hình các quy tắc cho mạng không dây, vệ tinh và cơ sở hạ tầng internet.

Ông nói rằng sự thống trị đó đã giúp Mỹ dẫn đầu các thị trường toàn cầu, nhưng giờ đây Trung Quốc đang tích cực định vị mình là nước thiết lập tiêu chuẩn quốc tế.

Mark Warner mô tả vai trò của Mỹ ở các cơ quan quốc tế là một trong những “bí quyết” trong kỷ nguyên nước này thống trị kinh tế và công nghệ toàn cầu, cho phép Mỹ tận dụng những đổi mới đang diễn ra trên toàn cầu “ngay cả khi nó không xuất hiện trong nước”.

Trong lĩnh vực công nghệ, việc tác động đến các tiêu chuẩn và giao thức là rất quan trọng không chỉ để duy trì lợi thế cạnh tranh mà còn thiết lập các ranh giới đạo đức.

"Liệu đó sẽ là chúng ta hay Trung Quốc? Trung Quốc tiếp cận theo cách ít coi trọng yếu tố con người hơn và đã đạt hiệu quả ở nhiều lĩnh vực. Chúng ta thấy điều đó ở các cơ quan thiết lập tiêu chuẩn. Trung Quốc đưa rất nhiều người vào các tổ chức đặt ra tiêu chuẩn, đến mức gần như chi phối các lá phiếu. Chúng ta phải quay lại tham gia mạnh mẽ hơn để bảo vệ lợi ích của doanh nghiệp và chính phủ Mỹ”, ông nhấn mạnh.

Sơn Vân