Bí ẩn những loài chim không biết bay
Nhắc đến chim, hầu hết chúng ta đều nghĩ đến những đôi cánh mạnh mẽ sải rộng trên bầu trời. Thế nhưng, trong thế giới loài chim, có một nhóm đặc biệt không hề sở hữu khả năng bay lượn. Đó là chim đà điểu, chim cánh cụt, chim kiwi và nhiều loài khác. Điều gì đã khiến chúng mất đi đặc điểm quan trọng này?
Tiến hóa – Khi bay không còn là lợi thế
Bay giúp chim trốn thoát khỏi kẻ săn mồi, di cư xa để tìm kiếm nguồn thức ăn, nhưng cũng tiêu tốn lượng lớn năng lượng. Trung bình, chim cần đốt cháy khoảng 75% năng lượng mỗi ngày so với các loài động vật có vú cùng kích thước.
Chim cánh cụt.
Theo Phó Giáo sư Natalie Wright (Đại học Kenyon, Mỹ), nếu bay không còn là yếu tố sống còn, loài chim sẽ tiến hóa theo hướng tiết kiệm năng lượng cho những mục đích khác. Một nghiên cứu năm 2016 trên tạp chí PNAS cho thấy chim sống trên các hòn đảo có ít kẻ săn mồi thường mất dần khả năng bay do không còn áp lực phải trốn chạy.
Sự thay đổi về mặt thể chất
Theo thời gian, chim không biết bay đã trải qua những biến đổi đáng kể về giải phẫu:
Cơ ngực – nơi tạo lực giúp chim vỗ cánh – dần teo nhỏ.
Xương ức (breastbone) và gờ giữa (keel) – nơi cơ bay bám vào – cũng thu nhỏ lại.
Xương cánh như humerus (xương cánh tay), ulna (xương trụ) và carpometacarpus (xương cổ tay) ngắn hơn, yếu hơn.
Chim kiwi.
Ngược lại, đôi chân phát triển mạnh mẽ hơn, giúp chúng di chuyển linh hoạt trên cạn.
Một số loài như chim cánh cụt không mất hoàn toàn cơ bay mà điều chỉnh để bơi lội. Thay vì vỗ cánh để bay, chúng sử dụng cánh như mái chèo, lướt qua làn nước một cách thuần thục.
Sự biến mất của những loài chim không biết bay
Giáo sư Tim Blackburn (Đại học College London) cho biết, mặc dù hiện nay chim không biết bay khá hiếm, nhưng trong quá khứ, chúng từng phổ biến hơn nhiều. Hóa thạch cho thấy chúng từng thống trị nhiều khu vực trên Trái Đất. Tuy nhiên, sự xuất hiện của con người và các loài săn mồi ngoại lai như chó, chuột đã khiến nhiều loài tuyệt chủng nhanh chóng.
Chim đà điểu.
“Vì đã từ bỏ khả năng bay, những loài chim này không có đủ thời gian để tiến hóa lại đặc điểm quan trọng này, khiến chúng trở nên dễ tổn thương,” ông Blackburn nhận định.
Các nghiên cứu chỉ ra rằng số lượng loài chim không biết bay có thể cao gấp bốn lần hiện tại nếu không có những cuộc tuyệt chủng do con người gây ra. Điển hình là các loài đã biến mất như chim dodo ở Mauritius hay chim moa khổng lồ ở New Zealand.
Kết luận
Sự tiến hóa của chim không biết bay là một minh chứng thú vị về cách tự nhiên điều chỉnh để thích nghi với môi trường. Tuy nhiên, trước những tác động của con người, số lượng loài chim này đang ngày càng giảm. Nếu không có những biện pháp bảo tồn kịp thời, nhiều loài chim độc đáo có thể sẽ chỉ còn tồn tại trong sách vở và hóa thạch.
