Bí mật của Nhật: Thói xấu tệ hại nhất, ngấm ngầm trong mỗi người là gì? – Bài 2

Bí mật thứ chín

DIỆT TRỪ THÓI XẤU

Để vực dậy nền dân khí quốc gia, Fukuzawa Yukichi không chỉ khuyến khích và bám chắc vào các giá trị truyền thống, ông còn dành nhiều thời gian để đả kích các thói hư tật xấu kìm hãm sự phát triển của xã hội Nhật Bản thời bấy giờ. Mặt khác, ông đề ra những biện pháp triệt tiêu thói xấu một cách tích cực, để mỗi người dân Nhật Bản nhìn vào đó mà thay đổi bản thân. Vì theo ông, chỉ riêng Chính phủ Nhật thay đổi là không đủ, mà phải xuất phát từ nền dân khí của quốc gia.

Trao tặng tự do, tăng cường giao tiếp mặt đối mặt là cách triệt tiêu tất cả thói hư, tật xấu

Để gột rửa tất cả thói hư tật xấu khỏi con người, văn hóa Nhật Bản, Yukichi cho rằng trước hết cần tiêu trừ thói tham lam. Muốn tiêu trừ thói xấu này, cần tạo môi trường tự do phát triển.

Việc xây dựng xã hội tự do theo Yukichi không chỉ là việc của chính phủ. Ông nhận ra, chính trong nhân dân cũng đang thải ra nhiều thứ độc hại. Nếu chỉ cải cách chính trị không thôi cũng không thể gột sạch những thứ độc hại đó ngay được. Cội rễ của nó phải bắt nguồn từ nền dân khí quốc gia.

Các cuốn sách mà Trung Nguyên trao tặng, trong đó có Khuyến học, rất được các bạn trẻ Việt Nam yêu thích.

Theo ông, xã hội cần có lòng yêu thương giữa người với người. Con người cần tăng cường giao tiếp mặt đối mặt để có sự thấu hiểu.

"Văn bản thư từ nhiều khi không giải quyết được vấn đề bản thảo mà còn gây hiểu sai, hiểu lầm. Nhưng khi gặp gỡ trực tiếp thì lại giải quyết được mọi thứ. Lúc đó con người mới vỡ lẽ "vậy mà cứ nghĩ xấu về nhau…", hoặc "không gặp trực tiếp thì đúng là sẽ gây nên tai họa cho nhau…".

Lo lắng, quan tâm lẫn nhau vốn là tình cảm bẩm sinh ở trong con người. Sự thật tình, thật lòng sẽ làm hai phía xích lại với nhau. Và chỉ khi đó thì sự đố kỵ, lòng ghen tức mới biến mất.

Năng lượng làm cuộc đời sống động khó có thể sinh ra nếu không tiếp xúc, tiếp cận với sự vật. Phải làm sao trong các mối quan hệ, các cuộc giao tiếp mọi người đều tự do nói lên suy nghĩ của mình một cách thật lòng, tự do hành động. Và sự suy nghĩ ấy, hành động ấy là kết quả của việc tự lựa chọn bất kể con người đó thuộc đẳng cấp nào, quý tộc, giàu có hay hạ đẳng, nghèo hèn. Có như thế, thói tham lam mới tiêu trừ, xã hội mới giàu lòng yêu thương giữa người với người.

Minh bạch, rõ ràng trong quan hệ xã hội

Trong khi xây dựng quan hệ xã hội, rất nhiều người thường rao giảng điều tuyệt vời rằng: Xã hội cũng như một gia đình, quan hệ sếp nhân viên như những người anh em hay thậm chí là như cha con...

Theo Yukichi, thực tế, đó đều là điều hết sức hoang đường. Những người chủ trương một xã hội phân thành đẳng cấp, có trên có dưới, luôn ước ao quan hệ xã hội cũng được như quan hệ cha con trong một nhà - mong ước đó rất hay. Nhưng có một vấn đề lớn phải suy nghĩ. Vì cho dù là con mình đẻ ra, khi tới độ tuổi nhất định thì bậc cha mẹ nào cũng cảm thấy chúng bắt đầu khó bảo. Và mối quan hệ cha con bất hòa dần theo thời gian. Với con cái nhà mình còn khó ôn hòa, huống chi là với con cái nhà người.

Nhìn nhận bản chất quan hệ xã hội, phải thấy rõ đất nước vốn là xã hội của những người đã trưởng thành, không có quan hệ huyết thống với nhau. Bởi thế, cách giải quyết mối quan hệ này là dựa trên tinh thần tôn trọng lẫn nhau: tôn trọng sự độc lập, tự do, bình đẳng, nguyện vọng cống hiến và được ghi nhận. Tiếp đến là phải có những thỏa thuận, ràng buộc rõ ràng, nhất là thỏa thuận được luật pháp bảo hộ.

Yukichi thẳng thắn cho rằng, nhân viên có trung thành đến mấy thì họ cũng chỉ là người dưng. Trong quan hệ với người dưng, phải thỏa thuận rõ ràng chuyện tiền nong, kiểm tra định kỳ chứ không thể cư xử theo kiểu con cháu trong nhà để rồi mang vạ vào thân.

GS Võ Tòng Xuân nhận định về giá trị của Hành trình tặng sách do Đặng Lê Nguyên vũ khởi xướng, đem những cuốn sách quý đổi đời trao tặng khắp cả nước, trong đó có Khuyến học.

Chơi với bạn mới nhưng không quên bạn cũ

Trong văn hóa ứng xử với các mối quan hệ xã hội, để thệ hiện lòng trung thành, Yukichi cũng khuyên người dân nên có tinh thần chơi với bạn mới nhưng không quên bạn cũ.

Ông phân tích, bước đầu của việc giao tiếp là "biết người và được người biết". Trước hết cứ làm sao để càng có nhiều bạn càng tốt. Xã hội có đủ mọi hạng người, có người tốt kẻ xấu nhưng đừng vì thế mà quá cả nghĩ hay sợ hãi, đừng khách sáo, phải giao tiếp thẳng thắn và thực tình.

Điều quan trọng trong việc mở rộng giao tiếp là phải có tấm lòng rộng mở, quan hệ với mọi giới trong xã hội, không bó hẹp. Vì thế, người có sự tin cậy, trung thành chính là ở chỗ chơi với bạn mới mà không quên bạn cũ, nhận được ân huệ từ người đi trước thì phải có lòng biết ơn.

Những quan điểm về lòng trung thành nếu nhìn nhận ở phạm vi cá nhân thì đó chính là biết yêu thương, tôn trọng gia đình, bạn bè thân tình, biết tuân thủ quy định ở công ty, các tổ chức mà mình tham gia vào. Đối với quốc gia thì đó là tinh thần tôn trọng chính quyền, sống và làm việc theo pháp luật, không kích động, bạo lực, đóng thuế và giám sát chính quyền, đấu tranh chống cái ác cái xấu, cống hiến điều tích cực cho xã hội.

LỜI KẾT CHO TUYẾN BÀI

Với sự trình bày có chọn lọc những giá trị đáng quý trong cuốn sách Khuyến học, chúng tôi hy vọng loạt 8 bài lý giải NHỮNG BÍ MẬT VỀ NỀN DÂN KHÍ NHẬT BẢN đã phần nào giúp lý giải câu hỏi vì sao nước Nhật cũng là "châu Á da vàng" nhưng chỉ mất 30 năm duy tân đã vượt xa phần còn lại của châu Á cả trăm năm.

Vì sao họ đã làm nên thành công khiến thế giới nể phục, và người Việt có thể học hỏi gì từ một quốc gia như vậy? Đây cũng là những dụng ý sâu xa khi Chủ tịch Đặng Lê Nguyên Vũ chọn cuốn sách này để gửi đến tận tay người dân cả nước thông qua chương trình Hành trình Từ Trái Tim nhằm hun đúc nền dân khí quốc gia, khát vọng cùng xây dựng đất nước hùng cường.

So sánh Việt Nam với Nhật Bản, Chủ tịch Đặng Lê Nguyên Vũ cũng cho rằng: "Nước Việt ta xét về chí khí, chúng ta còn là con Rồng cháu Tiên. Vậy nên, Việt Nam không có lý do gì để thua kém Nhật Bản.

Dân tộc Việt chúng ta là Con của Rồng Tiên, đừng quên chúng ta có nguồn cội là Rồng Tiên. Vậy mà trong 4000 năm qua, dân tộc ta đã hy sinh và đổ biết bao xương máu nhưng trong tiềm thức của dân tộc chỉ dừng lại ở trạng thái "dựng nước và giữ nước". Đây là thời khắc thứ ba, thời khắc chúng ta hãy cùng nhau lập Chí Tự Cường – Chí Đua Tranh – Chí Dẫn Dắt và Chí Vĩ Đại. Dân tộc ta phải Vĩ Đại và nhất định sẽ vĩ đại, dân tộc ta phải xứng đáng là Con của Rồng Tiên, đúng phẩm chất Con của Rồng Tiên. Đúng với phẩm chất vĩ đại của dân tộc Việt".

P.V