Bí mật sau chuyện nam sinh học mạng chế tên lửa, đỗ đại học hàng không vũ trụ

Ở tuổi 18, khi nhiều bạn cùng trang lứa còn miệt mài với sách giáo khoa và kỳ thi đại học, Zhang Shijie từ một làng quê nhỏ thuộc tỉnh Hồ Nam, Trung Quốc, đã khiến dư luận ngỡ ngàng.

Tự mày mò, cậu chế tạo và phóng thành công một quả tên lửa mô hình đạt độ cao 400 mét, chỉ với những vật liệu rẻ tiền và kiến thức tích lũy từ internet. Câu chuyện về “cậu bé tên lửa” này không chỉ truyền cảm hứng về khát vọng khoa học mà còn khắc họa sức mạnh của giáo dục tự học trong thời đại số.

Zhang Shijie khiến dư luận ngỡ ngàng. Ảnh: SCMP.

Năm 14 tuổi, Zhang tình cờ xem cùng cha một buổi phát sóng trực tiếp vụ phóng tên lửa. Hình ảnh cột khói trắng xé toạc bầu trời khắc sâu trong tâm trí cậu thiếu niên vùng quê. Kể từ đó, Zhang nuôi mơ ước một ngày nào đó chính mình cũng có thể chạm đến bầu trời bằng những thiết bị do tự tay chế tạo.

Zhang đã được nhận vào chuyên ngành kỹ thuật hàng không vũ trụ tại Đại học Hàng không Vũ trụ Thẩm Dương, một trong những học viện hàng đầu về hàng không vũ trụ của Trung Quốc. Ảnh: SCMP.

Tuy nhiên, xuất phát điểm của cậu gần như là con số 0. Gia đình làm nông, ngôi trường làng không có phòng thí nghiệm, càng không có thầy cô chuyên về hàng không vũ trụ. Thứ Zhang có duy nhất chính là chiếc điện thoại kết nối internet.

Không sách giáo khoa chuyên ngành, Zhang tìm đến Douyin, nền tảng video ngắn phổ biến nhất Trung Quốc. Ở đó, cậu nghiền ngẫm từng clip thí nghiệm khoa học, từ cách lắp ghép bình nhựa để tạo động cơ nước, đến các nguyên lý cơ bản của lực đẩy và khí động học.

Theo thống kê của Douyin, chỉ tính riêng đến tháng 11/2023, nền tảng này có 4,7 triệu video thí nghiệm khoa học, trong đó các video về tên lửa nước tăng gấp tám lần so với năm trước. Kho tàng tri thức mở ấy đã trở thành “trường học không tường rào” của Zhang.

Giáo viên trung học của cậu, bà Long Yanjiao, chia sẻ với South China Morning Post: “Internet cực kỳ hữu ích với Zhang. Ở một nơi mà tài nguyên học tập hạn chế, em ấy đã tận dụng nó để nuôi dưỡng đam mê và mở rộng kiến thức.”

Hành trình chinh phục bầu trời của Zhang không hề suôn sẻ. Những ngày đầu, các mô hình tên lửa liên tục hỏng, bay lệch hướng hoặc không cất nổi. Nhưng thay vì bỏ cuộc, Zhang kiên trì điều chỉnh, thử nghiệm lại hàng chục lần.

Ban đầu, cậu thu thập nitrat từ chuồng lợn của gia đình để tạo ra nhiên liệu, kết hợp nó với đường và nước trong bếp nhưng sớm nhận ra rằng nhiên liệu này không tinh khiết. Ảnh: SCMP.

Cuối cùng, cậu đã chế tạo được một quả tên lửa mô hình đạt độ cao 400 mét. Con số này tuy không sánh với thành tựu của các phòng nghiên cứu hiện đại, nhưng với một thiếu niên tự học ở làng quê, nó là minh chứng rõ rệt cho tinh thần không ngừng mày mò và sáng tạo.

Những nỗ lực ấy không chỉ mang đến thành công kỹ thuật. Gần đây, Zhang vui mừng thông báo rằng cậu đã trúng tuyển vào chuyên ngành Kỹ thuật Hàng không Vũ trụ tại Đại học Hàng không Vũ trụ Thẩm Dương (Shenyang Aerospace University), một trong những cơ sở đào tạo hàng đầu Trung Quốc trong lĩnh vực này.

Được bước vào cánh cửa chính quy, Zhang hy vọng có thể học tập bài bản, từ đó biến những mô hình nhỏ thành sản phẩm thực sự trong tương lai. Cậu khẳng định: “Em muốn chế tạo những quả tên lửa thật sự, không chỉ dừng lại ở mô hình.”

Câu chuyện của Zhang nhanh chóng lan truyền trên truyền thông Trung Quốc. Nhiều tờ báo gọi cậu là “chàng trai tên lửa tuổi thiếu niên”.

Trường học đã hỗ trợ nỗ lực của nam sinh bằng cách cung cấp một không gian văn phòng được thiết kế riêng cho thư pháp, cho phép ông cộng tác với các đồng đội của mình. Ảnh: SCMP.

Sự lan tỏa ấy phản ánh một xu hướng mới trong xã hội Trung Quốc: lớp trẻ ngày càng chủ động tìm kiếm kiến thức ngoài nhà trường, đặc biệt qua nền tảng số. Với những vùng nông thôn, nơi tài nguyên giáo dục hạn chế, internet đã trở thành cánh cửa duy nhất để tiếp cận khoa học hiện đại.

Trên các nền tảng truyền thông quốc tế, câu chuyện của Zhang Shijie được lan truyền mạnh mẽ. Một số trang mô tả rất chi tiết cách Zhang bắt đầu từ việc xem livestream tên lửa của Trung Quốc, nảy sinh đam mê từ khi còn học cấp hai. Cậu học cách thiết kế mô hình 3D, chế tạo vật liệu phóng tên lửa từ ống nhựa, xi măng, và sử dụng hệ thống đánh lửa điện tử.

Cộng đồng mạng trong nước cũng bày tỏ nhiều ý kiến tích cực lẫn cuộc tranh luận sâu rộng. Hai thành phần chính gồm: phụ huynh, học sinh ngưỡng mộ nghị lực và khả năng tự học của Zhang, coi cậu là hình mẫu về tinh thần khoa học. Bên cạnh đó, nhiều người cũng đặt câu hỏi về an toàn kỹ thuật, đạo đức thử nghiệm, và việc sử dụng vật liệu tự chế – liệu có quy định nào bảo đảm an toàn không?

Câu chuyện của nam sinh truyền cảm hứng và đặt ra nhiều điều đáng suy ngẫm. Ảnh: SCMP.

Câu chuyện của Zhang cho thấy nhiều vấn đề đáng suy ngẫm. Một mặt, nó cho thấy sức mạnh to lớn của đam mê và sự tự học. Mặt khác, nó đặt ra câu hỏi về sự chênh lệch tài nguyên giáo dục giữa thành thị và nông thôn.

Nếu không có internet, liệu một cậu bé ở Hồ Nam có thể tìm ra con đường đến vũ trụ? Và nếu có thêm sự hỗ trợ từ trường lớp, liệu Zhang đã có thể tiến xa hơn ngay từ sớm?

Trong kỷ nguyên số, nơi tri thức có thể chạm tay chỉ bằng một cú nhấp chuột, Zhang chứng minh rằng sự tò mò và lòng kiên trì vẫn là “nhiên liệu” quan trọng nhất để phóng con người đến những đỉnh cao mới.

Hiện nay, Zhang vẫn miệt mài nghiên cứu những mẫu tên lửa mới và chủ động tham gia trao đổi với các nhóm sinh viên kỹ thuật để mở rộng hiểu biết. Cậu kỳ vọng một ngày không xa sẽ được góp mặt trong các dự án hàng không vũ trụ quy mô lớn của đất nước

Hoàng Mai