Bị Mỹ áp thuế nặng, Trung Quốc vẫn lập kỷ lục xuất khẩu chưa từng có

Sau chiến thắng bầu cử của Tổng thống Mỹ Donald Trump, các nhà sản xuất Trung Quốc từng lo ngại một cuộc chiến thương mại mới và đã vội vàng đẩy mạnh xuất khẩu. Đến nay, khi thuế quan thực sự được áp dụng, Trung Quốc không những không chùn bước mà còn điều chỉnh chiến lược và xuất khẩu nhiều hơn.

Trong 11 tháng đầu năm, Trung Quốc ghi nhận thặng dư thương mại kỷ lục 1.000 tỷ USD – mức chưa từng có đối với bất kỳ nền kinh tế nào. Kết quả này cho thấy thị trường Mỹ không còn là “không thể thay thế”, củng cố sự tự tin của Chủ tịch Tập Cận Bình trong cách tiếp cận cứng rắn hơn với Washington, dù hai bên hiện chỉ duy trì một thỏa thuận đình chiến thương mại mong manh.

Các công nhân đang làm việc trên dây chuyền sản xuất tại xưởng đóng gói thông minh của nhà máy sữa Mengniu, ở Suqian, tỉnh Giang Tô, Trung Quốc, ngày 2/12/2025.

Trung Quốc đã xoay trục xuất khẩu

Chìa khóa nằm ở việc đa dạng hóa thị trường. Doanh nghiệp Trung Quốc giảm phụ thuộc vào Mỹ, chuyển hướng sang châu Âu, Đông Nam Á và châu Phi – những khu vực có nhu cầu cao với hàng hóa giá rẻ. Trong 11 tháng, xuất khẩu của Trung Quốc tăng 5,7% so với cùng kỳ; riêng xuất khẩu sang châu Âu tăng 8,9%, Đông Nam Á tăng 14,6% và châu Phi tăng 27,2%.

Mức tăng này đủ bù đắp cho mức giảm mạnh 18,3% xuất khẩu sang Mỹ. Chiến lược xoay trục không hoàn toàn đến từ chỉ đạo trung ương, mà còn là phản ứng linh hoạt của chính các doanh nghiệp trước rủi ro thuế quan.

Xuất khẩu từ lâu đã là trụ cột tăng trưởng của Trung Quốc. Dưới chiến lược “Made in China 2025”, Bắc Kinh đã bơm hàng tỷ USD vào các ngành công nghiệp chiến lược, giúp năng lực sản xuất và chuỗi cung ứng ngày càng hoàn thiện.

Tuy nhiên, thành công xuất khẩu cũng phản ánh mặt trái của nền kinh tế: nhu cầu nội địa yếu, niềm tin tiêu dùng thấp và tình trạng dư thừa công suất trong nhiều ngành. Khi thị trường trong nước không hấp thụ hết sản lượng, doanh nghiệp buộc phải tìm kiếm tăng trưởng ở nước ngoài, kéo theo cạnh tranh giá ngày càng gay gắt.

Vai trò của “công xưởng thế giới”

Năng lực sản xuất quy mô lớn, giá thành thấp giúp Trung Quốc giữ lợi thế vượt trội so với nhiều nền kinh tế sản xuất khác. Trong 5 năm qua, xuất khẩu Trung Quốc đã tăng gần 45%, nhờ kết hợp giữa đầu tư công nghiệp dài hạn và cú hích nhu cầu toàn cầu trong đại dịch.

Giới chức hải quan Trung Quốc cho rằng thành công này đến từ chuỗi cung ứng toàn diện, động lực từ các ngành công nghệ cao và sự bền bỉ của doanh nghiệp. Nhiều ý kiến trong nước nhấn mạnh rằng chất lượng và giá rẻ khiến hàng Trung Quốc khó bị thay thế, bất chấp các rào cản bảo hộ.

Một phần tăng trưởng xuất khẩu có thể đến từ hình thức “trung chuyển” – hàng hóa được đưa qua các nước thứ ba, đặc biệt ở Đông Nam Á, để gia công thêm trước khi xuất sang Mỹ. Điều này khiến việc thực thi thuế quan của Mỹ trở nên phức tạp hơn.

Ngoài ra, nhiều chuyên gia nghi ngờ tính bền vững của đà tăng này. Dù xuất khẩu được dự báo vẫn vững trong năm tới, tốc độ có thể chậm lại. Trong khi đó, các biện pháp bảo hộ mới đang gia tăng khi EU, Ấn Độ hay Brazil lo ngại tình trạng “bán phá giá” từ Trung Quốc.

Những điểm yếu nội tại nào đang bị che khuất phía sau con số xuất khẩu?

Thị trường bất động sản, trụ cột tăng trưởng cũ đã suy giảm suốt 5 năm, làm xói mòn tài sản và khả năng chi tiêu của người dân. Thất nghiệp thanh niên cao và hệ thống an sinh xã hội yếu tiếp tục kìm hãm tiêu dùng.

Trong 11 tháng, nhập khẩu, thước đo nhu cầu trong nước chỉ tăng 0,2%. Áp lực giảm phát kéo dài, do dư thừa công suất và cuộc chiến giá khốc liệt trong các lĩnh vực như xe điện, thương mại điện tử hay vật liệu xây dựng, khiến triển vọng phục hồi nội địa càng mong manh.

Trong bối cảnh Bắc Kinh thận trọng với các gói kích thích lớn, xuất khẩu đang trở thành nguồn tăng trưởng hiếm hoi còn tương đối ổn định. Hội nghị Công tác Kinh tế Trung ương mới đây thừa nhận nền kinh tế đối mặt đồng thời “vấn đề cũ và thách thức mới”, với mâu thuẫn giữa cung mạnh và cầu yếu trong nước.

Chính phủ cam kết duy trì chính sách tài khóa chủ động hơn và tiền tệ nới lỏng vừa phải, đồng thời chuẩn bị công bố kế hoạch 5 năm mới, tập trung nâng cao sức mạnh kinh tế, khoa học – công nghệ và sản xuất.

Kì Lân (Theo CNN)