Biến đổi khí hậu 'khuếch đại' những trận mưa lớn và lũ lụt tại châu Á

Ngập lụt tại tỉnh Bắc Sumatra, Indonesia ngày 27/11/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Nghiên cứu được nhóm World Weather Attribution (WWA) - tổ chức hợp tác quốc tế chuyên nghiên cứu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu - công bố ngày 10/12, tập trung vào mưa lớn do hai cơn bão Senyar và Ditwah tàn phá tại Malaysia, Thái Lan, Indonesia và Sri Lanka cuối tháng trước.

Cuối tháng 11, bão Ditwah đã tàn phá Sri Lanka với gió mạnh kèm mưa cực lớn, gây ra đợt lũ lụt và sạt lở nghiêm trọng nhất kể từ đầu những năm 2000, trở thành thảm họa thiên tai gây chết người nhiều nhất sau trận sóng thần năm 2004. Cùng thời điểm, Indonesia, Malaysia và miền Nam Thái Lan cũng hứng chịu mưa lớn liên tục do ảnh hưởng của bão Senyar đổ bộ vào Indonesia và Malaysia trong hai ngày 26–27/11. Thống kê cho thấy tại Sri Lanka, hơn 630 người đã thiệt mạng, 192 người mất tích và hơn 600.000 hộ dân phải sơ tán, với tổng cộng 2,1 triệu người bị ảnh hưởng. Ở Indonesia, Hội Chữ thập Đỏ quốc tế báo cáo ít nhất 593 người tử vong, 468 người mất tích, 2.600 người bị thương và khoảng 600.000 người phải rời bỏ nhà cửa; trong khi tại Malaysia, khoảng 37.000 người chịu tác động do mưa lớn.

Mặc dù cả hai nước đều bị bão nhiệt đới tấn công, thiệt hại chủ yếu đến từ lượng mưa cực lớn hơn là gió mạnh. WWA cho biết trong 5 ngày mưa lớn nhất, nhiệt độ mặt biển ở Bắc Ấn Độ Dương cao hơn khoảng 0,2 độ so với mức trung bình trong 3 thập kỷ qua. Đây là nguồn năng lượng bổ sung “tiếp sức” cho bão, khiến chúng mạnh hơn và gây mưa lớn hơn bình thường.

Theo WWA, nếu không có hiện tượng nóng lên toàn cầu, nhiệt độ mặt biển ở khu vực này sẽ thấp hơn khoảng 1 độ C và khi đó sức mạnh của các cơn bão nhiều khả năng cũng giảm đáng kể. Tuy nhiên, thế giới hiện đã ấm hơn 1,3 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Bà Mariam Zachariah, chuyên gia của Đại học Hoàng gia London và đồng tác giả báo cáo, cho biết: “Khi nóng lên, khí quyển giữ được nhiều hơi ẩm hơn và mưa sẽ lớn hơn”.

WWA sử dụng các phương pháp đã được bình duyệt để phân tích nhanh mối liên quan giữa thời tiết cực đoan và biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, lần này nhóm không thể tính chính xác mức độ khí hậu làm tăng sức mạnh hai xoáy thuận do hạn chế của mô hình khí hậu tại các đảo chịu ảnh hưởng.

Chuyên gia Jemilah Mahmood tại Trung tâm Sức khỏe Hành tinh Sunway (Malaysia), nhận định biến đổi khí hậu đóng vai trò “khuếch đại mạnh mẽ” những trận mưa lớn, lũ và sạt lở tại châu Á năm nay, trong bối cảnh phát triển kinh tế nhiều thập kỷ qua đặt nặng tăng trưởng hơn ổn định khí hậu.

Nghiên cứu của WWA cũng cho thấy tình trạng đô thị hóa nhanh, mật độ dân số cao và hạ tầng nằm trên các vùng trũng càng làm tăng mức độ phơi nhiễm trước thảm họa. Bà Maja Vahlberg, cố vấn kỹ thuật Trung tâm Khí hậu Hội chữ thập Đỏ – Trăng lưỡi liềm Đỏ, cho biết thiệt hại về người do hai cơn bão Ditwah và Senyar gây ra là vô cùng nghiêm trọng. Bà nhấn mạnh những cộng đồng dễ tổn thương nhất lại chính là những đối tượng chịu tác động nặng nề nhất và cũng phải mất nhiều thời gian nhất để có thể hồi phục.

Phương Oanh (TTXVN)