Biến đổi khí hậu thúc đẩy đảo nhiệt đô thị lan rộng ở các thành phố

Hiện tượng đảo nhiệt đô thị (Urban Heat Island - UHI) đang trở thành một trong những thách thức lớn đối với các thành phố trên toàn thế giới. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu ngày càng nghiêm trọng, hiệu ứng này không chỉ làm tăng nhiệt độ đô thị mà còn gây ra nhiều tác động tiêu cực lên sức khỏe người dân và môi trường sống.

Do ít cây xanh và nhiều bê-tông cùng nhựa đường, khí hậu tại các đô thị khác biệt nhiều so với miền quê xung quanh, nhiệt độ thành phố cao hơn quanh năm so với vùng quê.

Sự cộng hưởng đáng lo ngại

Đảo nhiệt đô thị là hiện tượng các khu vực đô thị có nhiệt độ cao hơn đáng kể so với vùng nông thôn xung quanh. Nguyên nhân chính bắt nguồn từ việc bê tông hóa, mất diện tích cây xanh, bề mặt nhựa đường, nhà cửa và các vật liệu xây dựng hấp thụ nhiệt và giữ nhiệt lâu hơn, đặc biệt vào ban đêm.

Biến đổi khí hậu làm tăng nhiệt độ trung bình toàn cầu và làm gia tăng tần suất các đợt nắng nóng khắc nghiệt. Khi đảo nhiệt đô thị cộng hưởng với biến đổi khí hậu, các thành phố trở nên nóng bức hơn, dễ xảy ra các đợt nắng nóng kéo dài và dữ dội hơn.

Ở Việt Nam, các thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM đang phải đối mặt với vấn đề này rõ rệt. Một nghiên cứu của Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu cho thấy nhiệt độ trung bình tại các quận nội thành Hà Nội có thể cao hơn khu vực ngoại ô từ 2 đến 4 độ C vào mùa hè. TP.HCM cũng chứng kiến nhiệt độ tăng lên đáng kể, nhất là các khu vực trung tâm với mật độ xây dựng dày đặc và ít cây xanh.

Trên thế giới, các đô thị như New York (Mỹ), Tokyo (Nhật Bản), và Sydney (Úc) cũng đang phải vật lộn với đảo nhiệt đô thị. Ví dụ, trong đợt nắng nóng lịch sử năm 2021, New York ghi nhận nhiệt độ trung bình cao hơn vùng nông thôn xung quanh khoảng 5 độ C. Điều này gây áp lực lớn lên hệ thống y tế và hạ tầng năng lượng của thành phố.

Nhiệt độ cao hơn trong đô thị làm tăng nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến nhiệt như say nắng, mất nước, các bệnh về tim mạch và hô hấp, đặc biệt nguy hiểm với trẻ nhỏ, người già và người có bệnh nền. Bên cạnh đó, nhu cầu sử dụng điều hòa tăng cao kéo theo tiêu thụ điện năng nhiều, làm phát thải khí nhà kính tăng và tạo vòng luẩn quẩn khiến biến đổi khí hậu thêm nghiêm trọng.

Ngoài ra, đảo nhiệt đô thị còn làm suy giảm chất lượng không khí do phản ứng hóa học giữa các chất ô nhiễm trong môi trường nóng ẩm, gây ra các bệnh về đường hô hấp và làm giảm năng suất lao động.

Giải pháp phát triển đô thị bền vững

Để giảm thiểu hiệu ứng đảo nhiệt đô thị, các thành phố cần tập trung phát triển không gian xanh bằng cách trồng nhiều cây xanh, bảo tồn và mở rộng công viên, hồ nước. Cây xanh không chỉ cung cấp bóng mát mà còn giúp làm mát không khí qua quá trình bay hơi.

Bên cạnh đó, các công trình xây dựng nên áp dụng vật liệu thân thiện với môi trường như bê tông nhẹ, sơn phản quang và phát triển mái xanh, tường xanh để giảm hấp thụ nhiệt. Quy hoạch đô thị cũng cần ưu tiên thông gió tự nhiên để giúp không khí lưu thông, giảm nhiệt tích tụ.

Ngoài ra, nâng cao nhận thức cộng đồng về việc tiết kiệm năng lượng, giảm ô nhiễm và bảo vệ môi trường là rất quan trọng. Công nghệ như cảm biến nhiệt độ, dữ liệu khí hậu lớn cũng giúp các nhà quản lý đô thị đưa ra chính sách kịp thời và phù hợp.

Hiệu ứng đảo nhiệt đô thị không còn là vấn đề riêng lẻ mà đã trở thành thách thức toàn cầu trong bối cảnh biến đổi khí hậu. Việc hiểu rõ nguyên nhân và tác động, đồng thời triển khai các giải pháp phát triển bền vững là bước đi quan trọng để bảo vệ sức khỏe người dân và nâng cao chất lượng sống trong đô thị hiện đại.

Minh Thành