Biện pháp phòng vệ thương mại giữa Trung Quốc và EU:Nấc thang căng thẳng mới

Sản phẩm thịt lợn nhập khẩu của EU sẽ bị Trung Quốc áp thuế chống phá giá mới từ ngày 17-12. Ảnh: TM

Theo thông báo từ Trung Quốc, cuộc điều tra chống phá giá được tiến hành dựa trên cáo buộc rằng, thịt lợn nhập khẩu từ EU được bán vào thị trường nước này với giá thấp hơn giá trị thực, gây thiệt hại cho ngành chăn nuôi. Sau quá trình xem xét, Trung Quốc quyết định áp thuế bổ sung đối với một số sản phẩm thịt lợn của EU, trong đó có các mặt hàng chủ lực như thịt đông lạnh và sản phẩm chế biến. Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết, từ ngày 17-12, mức thuế mới sẽ dao động từ 4,9% đến 19,8% đối với hàng chục nhà xuất khẩu thịt lợn châu Âu, kéo dài trong 5 năm tới.

Ủy ban châu Âu (EC) bày tỏ “quan ngại sâu sắc” và cho rằng, các biện pháp của Trung Quốc thiếu cơ sở minh bạch và có thể vi phạm các quy định của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO). EU khẳng định, ngành xuất khẩu thịt lợn của khối tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn thương mại quốc tế và sẵn sàng bảo vệ quyền lợi hợp pháp của doanh nghiệp châu Âu.

Động thái áp thuế đối với thịt lợn được đưa ra trong bối cảnh quan hệ Trung Quốc - EU đang chịu nhiều sức ép. Trước đó, hai bên đã có những bất đồng liên quan đến trợ cấp công nghiệp, công nghệ cao, xe điện và các rào cản thương mại khác.

Ngành chăn nuôi EU, đặc biệt là các quốc gia xuất khẩu lớn như Tây Ban Nha, Đức và Pháp sẽ chịu tác động đáng kể nếu các biện pháp thuế quan được duy trì trong thời gian dài. Trung Quốc hiện là một trong những thị trường tiêu thụ thịt lợn lớn nhất của EU, do đó bất kỳ hạn chế nào cũng có thể gây xáo trộn chuỗi cung ứng và ảnh hưởng đến thu nhập của nông dân. Ngược lại, Trung Quốc có lợi thế lớn hơn trong đàm phán nhờ quy mô thị trường và khả năng đa dạng hóa nguồn cung từ các quốc gia khác như Brazil hay Argentina. Điều này giúp Bắc Kinh duy trì thế chủ động trong các cuộc thương lượng thương mại song phương.

Giới quan sát cho rằng, thuế chống phá giá thịt lợn là một phần trong chuỗi phản ứng của Trung Quốc trước các biện pháp phòng vệ thương mại mà EU áp dụng đối với hàng hóa Trung Quốc, đặc biệt là trong lĩnh vực xe điện, pin và công nghệ xanh. Nói cách khác, đây là bước đi đã được dự đoán trước sau khi Brussels tăng thuế lên 38% đối với các hãng sản xuất xe điện của Trung Quốc vào tháng 7-2024 và sau đó tiếp tục nâng đến 45,3%, kéo dài trong vòng 5 năm. Ngoài ra, giữa tháng 6 vừa qua, EU đã cấm các công ty Trung Quốc tham gia đấu thầu hợp đồng mua sắm thiết bị y tế từ 5 triệu euro trở lên của khối này...

EU ngày càng lo ngại về tình trạng “dư thừa công suất” và trợ cấp nhà nước của Trung Quốc. Khối này cho rằng, các sản phẩm giá rẻ từ Trung Quốc có nguy cơ làm suy yếu nền công nghiệp châu Âu. Theo giới phân tích, sở dĩ căng thẳng hai bên liên tục leo thang là do tình trạng thâm hụt thương mại song phương kéo dài. Theo thống kê, nhập khẩu xe điện Trung Quốc vào châu Âu từ năm 2021 đến năm 2023 tăng hơn gấp đôi số lượng (hơn 430.000 xe mỗi năm). Năm 2024, EU nhập khẩu 517,8 tỷ euro hàng hóa từ Trung Quốc, trong khi chỉ xuất khẩu được 213,3 tỷ euro.

Dư luận quốc tế lo ngại, các biện pháp trả đũa lẫn nhau giữa hai bên có nguy cơ khiến căng thẳng thương mại leo thang thành một “cuộc chiến” mở rộng sang các loại hàng hóa khác như dệt may, điện tử gia dụng... Điều này không chỉ gây thiệt hại kinh tế cho cả đôi bên, mà còn là cú đánh mạnh vào nền kinh tế toàn cầu đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi cuộc xung đột Nga - Ukraine cũng như tình hình Trung Đông.

Ở góc độ dài hạn, việc liên tiếp sử dụng các biện pháp phòng vệ thương mại có nguy cơ làm xói mòn niềm tin giữa Trung Quốc và EU - hai đối tác thương mại hàng đầu của nhau. Nếu xu hướng này tiếp diễn, quan hệ kinh tế song phương có thể chuyển từ “hợp tác - cạnh tranh” sang đối đầu, với tần suất tranh chấp ngày càng tăng. Hậu quả của các biện pháp trả đũa sẽ gây thiệt hại nặng nề đến doanh nghiệp hai bên và làm suy yếu vai trò của các cơ chế đa phương như WTO, trong bối cảnh hệ thống thương mại toàn cầu vốn đã chịu nhiều sức ép từ chủ nghĩa bảo hộ.

Quỳnh Dương (Theo SCMP, AA)