Biến thông tin thành hành động

Đầu tư không chỉ là nắm giữ cổ phiếu tốt, mà còn là phản ứng nhanh với những thông tin mới

Lần đầu tiên, tôi biết đến thị trường chứng khoán là vào năm 2008. Khi đó, công ty của bố tôi trong ngành dầu khí thực hiện cổ phần hóa. Vì bận rộn công tác, bố ủy quyền tài khoản cho tôi - một cậu sinh viên đại học ngành thủy lợi - theo dõi và hỗ trợ giao dịch.

Suốt nhiều năm sau đó, lâu lâu, tôi chỉ đăng nhập để xem qua biến động của tài khoản, nhưng chẳng có một hành động nào. Cho đến năm 2020, khi đại dịch Covid-19 bùng phát, công việc bị gián đoạn, thời gian ở nhà nhiều hơn, vợ chồng tôi mua vài cuốn sách về đầu tư chứng khoán. Ban đầu, tôi chỉ đọc cho vui, nhưng càng đọc, tôi càng thấy như mình đang lật lại một chương cũ của cuốn sách mà ngày xưa mình đã từng lướt qua mà không hiểu. Tôi - vốn là người từng cầm tài khoản chứng khoán nhưng chưa bao giờ thực sự đầu tư - lúc ấy bị đánh thức một cách mạnh mẽ.

Trong những cuốn sách đầu tiên mà vợ tôi mua về, có một quyển đã khiến tôi thực sự dừng lại và đọc kỹ từng trang: “Làm giàu từ chứng khoán” của William O’Neil. Tôi không đến từ ngành tài chính, chưa từng học kinh tế, nên điều đầu tiên tôi cần là một thứ gì đó đơn giản, logic và có thể áp dụng được. Cuốn sách ấy cho tôi điều đó.

O’Neil không hứa hẹn làm giàu nhanh mà nhấn mạnh vào việc quan sát thị trường, ghi lại kinh nghiệm, tuân thủ nguyên tắc mua - bán - cắt lỗ. Ông cũng có những câu nói như: “Cổ phiếu không quan tâm bạn là ai. Nếu bạn sai, hãy nhận sai và rút lui đúng lúc”. Đối với một kỹ sư quen làm việc theo quy trình và dữ liệu như tôi, điều này nghe rất hợp lý.

Tôi bắt đầu tập đầu tư theo hệ thống CAN SLIM, không phải vì tôi nghĩ nó là “bí quyết thần thánh” mà vì nó cho tôi một khuôn mẫu để suy nghĩ. Tôi đọc báo cáo tài chính, xem xét tốc độ tăng trưởng EPS, xu hướng ngành, đồ thị kỹ thuật. Quan trọng hơn cả, tôi bắt đầu ghi lại mọi quyết định đầu tư của mình, lý do mua, kỳ vọng và cả sai lầm. Từ đây, tôi nhận ra rằng, đầu tư chứng khoán không phải là một hành động đơn lẻ, mà là quá trình luyện tập khả năng biến thông tin thành hành động đúng đắn.

2021, khi lý thuyết gặp đúng thực tế

Thật trùng hợp, hoặc có thể nói là may mắn, ngay sau khi tôi tiếp cận với triết lý đầu tư theo đà tăng trưởng (growth investing), thị trường chứng khoán Việt Nam bước vào một giai đoạn vô cùng thuận lợi cho phong cách này.

Năm 2021, sau cú sốc đại dịch Covid-19, thị trường chứng khoán bùng nổ. Dòng tiền đổ vào, doanh nghiệp tăng trưởng mạnh nhờ nền so sánh thấp từ năm trước. Những gì tôi học được từ “Làm giàu từ chứng khoán” - cách chọn cổ phiếu có EPS tăng trưởng, doanh thu tăng đều, vượt đỉnh kỹ thuật… - bắt đầu phát huy tác dụng.

Giai đoạn đó, tôi tập trung vào ba cổ phiếu: DGW - một công ty phân phối công nghệ bắt kịp xu thế tiêu dùng số hóa; SZC - hạ tầng khu công nghiệp hưởng lợi từ làn sóng dịch chuyển sản xuất và DHC - doanh nghiệp sản xuất giấy có biên lợi nhuận cao, tài chính lành mạnh. Tôi áp dụng nguyên tắc: mua khi cổ phiếu “breakout” và giữ khi xu hướng vẫn ủng hộ, sẵn sàng chốt lời khi các chỉ báo suy yếu. Kết quả là tài khoản tăng trưởng mạnh, nhưng điều quan trọng hơn là tôi bắt đầu tin vào phương pháp mà mình chọn lựa, không còn bị lung lay bởi tin tức hay lời bàn tán.

Lần đầu tiên, tôi cảm nhận được cảm giác: biến thông tin thành hành động và hành động đó mang lại kết quả đúng như kỳ vọng.

Bài học lớn năm 2022

Sự hưng phấn của thị trường chứng khoán kéo dài sang đầu năm 2022 và tôi - như bao nhà đầu tư khác - vẫn tin vào xu hướng tăng trưởng, tin vào những doanh nghiệp tốt mà mình đã chọn.

Sau đó, thị trường bước vào một chu kỳ điều chỉnh mạnh, phần vì chính sách thắt chặt tiền tệ, phần vì niềm tin nhà đầu tư lung lay sau các vụ việc lớn (trái phiếu, bất động sản…). Tôi không tránh khỏi cú sụt giảm đó. Dù cố gắng kỷ luật, nhưng tài khoản vẫn âm sâu hơn tôi tưởng. Những cổ phiếu từng mang lại lợi nhuận giờ đây trở thành “bài kiểm tra tâm lý”.

Chính thời điểm đó, tôi lần đầu tiên hiểu sự khác biệt giữa doanh nghiệp tốt và cổ phiếu tốt - ở từng thời điểm. Cũng từ đó, tôi bắt đầu học cách nhìn thị trường như một chu kỳ cảm xúc, không chỉ là chuỗi số liệu logic.

Sau cú sốc 2022, tôi hiểu rằng cổ phiếu không sống một mình.

Trước đó, tôi chỉ nhìn vào doanh nghiệp. Tôi chăm chăm đọc báo cáo tài chính, so sánh chỉ số và kỳ vọng giá cổ phiếu sẽ phản ánh giá trị. Nhưng cú sập năm 2022 cho tôi một bài học rất đắt giá: Dù doanh nghiệp tốt đến mấy thì khi thanh khoản sụt giảm, dòng tiền thắt chặt, giá cổ phiếu vẫn có thể lao dốc.

Tôi dần nhận ra rằng, chính sách tiền tệ là mạch máu của thị trường chứng khoán. Khi lãi suất hạ, thanh khoản dồi dào, nhà đầu tư sẵn sàng chấp nhận rủi ro cao hơn, đẩy giá cổ phiếu lên. Ngược lại, khi ngân hàng trung ương tăng lãi suất, hút tiền về, thị trường lập tức co lại, bất chấp doanh nghiệp vẫn kinh doanh ổn định.

Tôi bắt đầu đọc báo cáo kinh tế vĩ mô, theo dõi lãi suất liên ngân hàng, hiểu về cơ chế điều hành tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước, tác động từ chính sách điều hành của Fed và ảnh hưởng dây chuyền từ giá dầu, tỷ giá, CPI đến thị trường tài chính. Từ đó, tôi dần hình thành một khung tư duy tổng thể: Trước khi nhìn vào cổ phiếu, hãy nhìn xem tiền đang ở đâu và tâm lý dòng tiền đang thế nào.

Từ đầu tư tăng trưởng sang đầu tư giá trị

Sau năm 2022, tôi không còn tìm thấy những cổ phiếu tăng trưởng rõ nét như trước. Những tín hiệu “breakout”, tăng trưởng EPS liên tục, sức mạnh giá mạnh mẽ… dường như vắng bóng. Nhiều doanh nghiệp tốt vẫn có lãi, nhưng thị giá thì lình xình hoặc tiếp tục suy giảm. Thị trường không còn thuận chiều với phương pháp tôi đã quen thuộc.

Tôi lại quay về với… sách. Lần này, tôi tìm đến những lá thư của Warren Buffett, những triết lý của Benjamin Graham - những người đặt nền móng cho đầu tư giá trị. Tôi bắt đầu thay đổi cách tìm kiếm cơ hội. Thay vì hỏi “Cổ phiếu này có thể tăng mạnh trong 3 - 6 tháng tới không?”, tôi bắt đầu tự hỏi “Doanh nghiệp này có thể đứng vững trong 5 - 10 năm nữa không? Giá hôm nay có thực sự rẻ so với giá trị nội tại không?”.

Tôi đọc sâu hơn vào báo cáo tài chính của doanh nghiệp, so sánh giá trị sổ sách, tỷ lệ nợ, khả năng sinh lời, đặc biệt là động lực tăng trưởng dài hạn. Tôi dần dần chấp nhận rằng: cổ phiếu tốt chưa chắc tăng giá ngay và cổ phiếu rẻ không phải lúc nào cũng kém chất lượng.

Giữa lúc thị trường đang ảm đạm, tôi phát hiện ra một doanh nghiệp bất động sản không giống phần còn lại. Trong một thị trường mà nhiều công ty địa ốc ngập trong nợ vay, dòng tiền âm và dự án bị “treo”, thì doanh nghiệp này lại có tài chính lành mạnh, dự án đang triển khai và quan trọng nhất: chưa hề mở bán. Giá cổ phiếu của họ thì đi ngang trong sự thờ ơ của nhà đầu tư. Tôi bắt đầu đọc tài liệu công bố thông tin, báo cáo thường niên, thậm chí dò tìm thông tin pháp lý dự án trên các trang web của chính quyền địa phương. Tôi biết, nếu mình muốn trả lời câu hỏi “liệu doanh nghiệp này có thực sự đáng tin?” thì không thể chỉ ngồi nhà đọc báo cáo, hay tìm kiếm thông tin trên mạng nên đã xuống tận nơi dự án đang triển khai. Tôi trò chuyện với người dân sống gần dự án, hỏi về tiến độ, cơ sở hạ tầng và cả cảm nhận của họ về việc khu vực này có “sốt đất” không.

Chuyến đi đó khiến tôi yên tâm một cách có cơ sở. Tôi hiểu rằng: Thị trường đang bỏ qua doanh nghiệp này, nhưng thông tin tôi có được thì lại nói ngược lại. Tôi đã quyết định mua cổ phiếu đó, không vì biểu đồ kỹ thuật đẹp, không vì dòng tiền vào mạnh, mà vì tôi hiểu rằng: giá trị thực nằm trong tương lai gần, còn thị trường thì đang định giá nó như thể chẳng có gì xảy ra. Đây cũng là lần đầu tiên tôi cảm thấy mình thực sự đầu tư, chứ không còn là giao dịch.

Từ hành trình học hỏi và trải nghiệm, tôi nhận ra rằng: Đầu tư không chỉ là nắm giữ cổ phiếu tốt, mà còn là phản ứng nhanh với những thông tin mới, cả từ doanh nghiệp lẫn bối cảnh kinh tế vĩ mô toàn cầu.

Khi theo dõi sát sao các báo cáo tài chính, thông tin dự án, tôi có thể nhanh chóng nhận ra những dấu hiệu tích cực hoặc cảnh báo để điều chỉnh danh mục. Cùng lúc đó, việc cập nhật liên tục về chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước, biến động lãi suất, hay những biến chuyển trên thị trường toàn cầu giúp tôi dự báo được “dòng tiền lớn” sẽ chảy về đâu. Chính sự kết hợp này giúp tôi ra quyết định rất nhanh, giảm thiểu rủi ro và tận dụng cơ hội trong mọi giai đoạn của thị trường.

Nhà đầu tư Trần Minh