Bỏ thuế khoán: Mở đường cho hộ kinh doanh vươn mình thành doanh nghiệp

Chuyển từ thuế khoán sang kê khai không phải là biện pháp siết chặt mà là cách mở rộng không gian phát triển cho hộ kinh doanh. Ảnh minh họa

Chuyển đổi tư duy quản lý thuế đối với hộ kinh doanh

Hộ kinh doanh từng gắn liền với hình ảnh những quầy hàng nhỏ, tiệm tạp hóa gia đình... nhưng thực tế đã có nhiều thay đổi. Nhiều hộ đã mở rộng quy mô, đầu tư bài bản, có lượng khách hàng ổn định và tham gia vào chuỗi cung ứng hàng hóa, dịch vụ rộng khắp.

Hộ kinh doanh cần được nhìn nhận như một thực thể kinh tế có năng lực và tiềm năng. Ảnh minh họa

Phó Cục trưởng Cục Thuế (Bộ Tài chính) Mai Sơn cho rằng, hộ kinh doanh cần được nhìn nhận như một thực thể kinh tế có năng lực và tiềm năng. Từ đó, cần có cơ chế quản lý công bằng, minh bạch và hiện đại hơn. Theo ông Sơn, việc chuyển từ thuế khoán sang kê khai là bước đi tất yếu trong bối cảnh hộ kinh doanh ngày càng phát triển. Quan trọng hơn, cơ quan thuế cần thay đổi vai trò, từ kiểm soát sang hỗ trợ, đồng hành cùng người nộp thuế.

Thực tế cho thấy, phương thức thuế khoán - tính thuế dựa trên doanh thu ước tính - từng phù hợp ở giai đoạn đầu, nhưng nay đã bộc lộ nhiều bất cập. Tình trạng “cào bằng” giữa các hộ có quy mô khác nhau, chênh lệch lớn giữa doanh thu thực tế và mức khoán, cùng tâm lý ngại mở rộng để tránh bị điều chỉnh mức thuế đã khiến không ít hộ e ngại phát triển thành doanh nghiệp.

Theo ông Mai Sơn, xóa bỏ thuế khoán không chỉ đơn thuần là thay đổi kỹ thuật tính thuế, mà quan trọng hơn là sự chuyển đổi tư duy từ mô hình quản lý kiểm soát sang mô hình hỗ trợ và phục vụ người nộp thuế.

Chính phủ đã ban hành Nghị định số 70/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 123/2020/NĐ-CP về hóa đơn, chứng từ. Theo đó, từ ngày 01/6/2025, hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên phải sử dụng hóa đơn điện tử kết nối với máy tính tiền. Đây là bước chuẩn bị kỹ thuật quan trọng nhằm thực hiện Nghị quyết số 198/2025/QH15 của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân. Theo Nghị quyết này, từ ngày 01/01/2026, toàn bộ hộ và cá nhân kinh doanh sẽ chuyển sang phương pháp kê khai thuế.

Việc chuyển từ thuế khoán sang kê khai thuế nhằm hướng tới môi trường thuế công bằng, minh bạch hơn, đồng thời khuyến khích hộ kinh doanh tiệm cận hơn với chuẩn mực doanh nghiệp. Theo luật sư Đặng Thành Chung – Giám đốc Công ty Luật TNHH An Ninh, việc bán hàng có xuất hóa đơn sẽ là “lá chắn” bảo vệ người tiêu dùng và hàng hóa trong nước khỏi hàng giả, hàng nhập lậu. Bởi, chỉ hàng hóa hợp pháp mới có hóa đơn đầu vào, và chỉ khi có hóa đơn đầu vào, hộ kinh doanh mới có thể xuất hóa đơn đầu ra.

Về phía người kinh doanh, nhiều hộ khoán cũng bày tỏ sự đồng thuận với chủ trương chuyển sang kê khai thuế, bởi khi đó, bán bao nhiêu, nộp thuế bấy nhiêu - hợp lý và minh bạch. Không thể có chuyện hai hộ có quy mô hoàn toàn khác nhau lại nộp thuế như nhau chỉ vì “bị” khoán theo ước lượng.

Chuyên nghiệp, minh bạch để phát triển

Một thay đổi quan trọng khi áp dụng phương pháp kê khai thuế là hộ kinh doanh phải ghi sổ sách, xuất hóa đơn và kê khai thuế dựa trên doanh thu thực tế theo tháng hoặc quý. Dù bước đầu có thể gây phiền toái với nhiều hộ, nhưng về lâu dài, đây chính là nền tảng để hoạt động minh bạch và chuyên nghiệp hơn.

Ông Mai Sơn nhấn mạnh: Cơ quan thuế sẵn sàng hỗ trợ hộ kinh doanh xây dựng cơ sở dữ liệu, cung cấp phần mềm kế toán đơn giản trên các thiết bị cầm tay như máy tính bảng, điện thoại... để kết nối máy tính tiền, theo dõi doanh thu và xác định nghĩa vụ thuế. Mọi quy trình không thay đổi, chỉ cần minh bạch hóa, người nộp thuế sẽ không bị truy thu, không đối diện rủi ro pháp lý liên quan đến nghĩa vụ thuế.

Việc chuyển sang kê khai thuế cũng mở ra cơ hội tiếp cận tín dụng cho hộ kinh doanh. Khi có sổ sách kế toán và hóa đơn điện tử, hộ kinh doanh dễ chứng minh doanh thu, chi phí với ngân hàng, từ đó thuận lợi hơn khi vay vốn, gọi đầu tư hoặc tham gia vào chuỗi cung ứng quy mô lớn - điều từng là rào cản do thiếu minh bạch về dòng tiền.

Nhiều chuyên gia nhận định, kê khai thuế và sử dụng hóa đơn điện tử là bước đệm quan trọng để hộ kinh doanh từng bước chuyển đổi thành doanh nghiệp. Khi đã quen với phần mềm kế toán, quản lý dòng tiền, hạch toán tài chính, việc “chuyển đổi chỉ còn là cú nhấn nút đúng thời điểm”.

Để hỗ trợ hộ kinh doanh thuận lợi chuyển đổi, Bộ Tài chính đã ban hành hướng dẫn cụ thể. Theo đó, hộ đang nộp thuế theo phương pháp khoán cần điều chỉnh tờ khai thuế (Mẫu 01/CNKD ban hành kèm Thông tư 40/2021/TT-BTC), tích chọn ô “Chuyển đổi phương pháp tính thuế” và nộp hồ sơ trong vòng 10 ngày kể từ thời điểm bắt đầu kê khai. Hồ sơ có thể gửi qua Cổng Thuế điện tử, Cổng Dịch vụ công quốc gia hoặc nộp trực tiếp tại cơ quan thuế.

Cơ quan thuế cũng triển khai đa dạng kênh nộp thuế như eTax Mobile, Cổng Thuế điện tử, dịch vụ công quốc gia… để đảm bảo thuận tiện và dễ tiếp cận. Trường hợp hộ tạm ngừng kinh doanh, chỉ cần thông báo với cơ quan thuế và không phải nộp hồ sơ khai thuế nếu tạm ngừng cả tháng hoặc quý. Bên cạnh đó, hộ kê khai cần thực hiện chế độ kế toán theo Thông tư số 88/2021/TT-BTC. Đây không chỉ là yêu cầu pháp lý mà còn là công cụ quản trị hữu hiệu giúp chủ hộ nắm chắc hoạt động kinh doanh, từ đó ra quyết định kịp thời và hiệu quả hơn.

Một lợi ích quan trọng khác là khi doanh thu, chi phí, hóa đơn được số hóa và kết nối thời gian thực, cơ quan quản lý sẽ có cơ sở dữ liệu tin cậy để xây dựng chính sách phù hợp hơn với khu vực kinh tế tư nhân. Nếu trước đây, chính sách cho hộ kinh doanh thường lấy doanh nghiệp làm chuẩn, thì nay, nhờ có dữ liệu thực, chính sách có thể thiết kế đúng đối tượng, đúng nhu cầu và hiệu quả hơn.

Chuyển từ thuế khoán sang kê khai thuế không phải là biện pháp siết chặt, mà là cách mở rộng không gian phát triển cho hộ kinh doanh, từng bước giúp họ nâng cấp mô hình, từ hộ cá thể sang doanh nghiệp. Đây là một trong những bước đi quan trọng để hiện thực hóa mục tiêu đưa kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế Việt Nam./.

MINH ANH