Biết mới tin. Biết vững tin

Diễn đàn

ĐTO - Hầu như mọi người đều xác quyết hoặc mong muốn đặt niềm tin vào một vấn đề nào đó khi mình đã biết rõ ràng. Tuy nhiên, mỗi người và ngay cả nhóm người có thể thiếu các dữ liệu để có thể hiểu tường tận. Dù vậy, họ vẫn tin. Cơ chế hình thành niềm tin không hẳn dựa trên sự hiểu biết. Vì thế, con người đôi khi tin tưởng mù quáng và tiếng than là “khi hiểu ra đã muộn màng rồi”. Chắc chắn sẽ không thừa khi cùng nhau lưu ý: Nên biết rõ rồi hãy tin. Và biết rõ mới vững tin.

Sự tin tưởng là thái độ, quan điểm, trạng thái cảm xúc mà con người cho rằng một điều gì đó là đúng hoàn toàn hay chắc chắn sẽ xảy ra. Một sự tin tưởng tuyệt đối dựa trên sự hiểu biết đầy đủ. Biết là có ý niệm về người, vật hoặc điều gì đó để có thể nhận ra được hoặc có thể khẳng định được sự tồn tại của người, vật hoặc điều ấy. Biết còn là sự nhận rõ được thực chất hoặc giá trị để có được sự đối xử thỏa đáng. “Biết người biết ta”, biết rõ “mồn một”, “một với một là hai” làm ta khẳng định, kiên định. Dù phải bị đưa lên giàn hỏa thiêu với những lời khuyên thay đổi ý kiến thì được “tha thứ”, nhà triết học, nhà toán học và nhà thiên văn học người Ý Bruno (1548 - 1600) vẫn khẳng khái tuyên bố: “Dù thế nào chăng nữa, Trái đất vẫn chỉ là hạt cát trong vũ trụ bao la và sự sống là phổ biến” trong khi niềm tin của mọi người rằng, Trái đất là trung tâm vũ trụ. Dẫn chứng này cũng gợi ý cho ta thấy sự không biết, tin tưởng sai lệch của một số người, thậm chí nhiều người là một tai họa. Lịch sử đã từng ghi nhận nhiều sự kiện đau lòng về sự ấu trĩ của con người. Ngay trong thời hiện đại mà chúng ta đang sống, không ít người lại có niềm tin thiếu các cơ sở khoa học. Trong khi họ đều tin rằng, thần linh rất công bằng, vô tư thì lại “đút lót” để được ban phát ân huệ, để được cứu giúp. Trong khi phần lớn những người về “cõi âm” là những người cần được hỗ trợ, nhất là từ các bác sĩ thì họ lại được gán cho một sức mạnh siêu phàm có thể cưu mang, đem lại sức khỏe, sự thịnh vượng cho gia đình và dòng tộc. Niềm tin huyền hoặc đi liền với những lời cầu nguyện hòa quyện với khói hương nghi ngút “gia cố” niềm tin thêm “vững chắc” và lan truyền mạnh mẽ trong cộng đồng. Tất cả đều bắt nguồn từ sự thiếu phân tích sâu sắc để nhận biết.

Ngược lại với niềm tin kể trên, hiện tượng mất niềm tin đang lan truyền trong xã hội, nhưng cũng cùng “một giuộc” là chưa xem xét trên phương diện lý luận và thực tiễn. Tình trạng tham nhũng nói riêng, hiện tượng tiêu cực của cán bộ nói chung đang “hoành hành” làm mất niềm tin xã hội mà nó có nhiều nguyên nhân cả khách quan, chủ quan, bên trong và bên ngoài. Không thấu hiểu từng vụ việc nói riêng, lĩnh vực hay toàn bộ hiện tượng nói chung cùng các nguyên nhân của nó sẽ không tránh khỏi tiếng “than vắn, thở dài” của kẻ bất lực. Và từ đây, hoài nghi tất cả đang nổi lên như cơn sóng cuốn chìm tất cả nền tảng giá trị xã hội tốt đẹp. “Tin được sao”, “thế mà cũng tin được”... được khắc ghi trong suy nghĩ và nằm ngay cửa miệng của nhiều người. Ai cũng biết mất niềm tin sẽ mất tất cả. Từ tin thiếu cơ sở khoa học thì sự đổ vỡ niềm tin cũng bởi không có chất liệu khoa học. Nếu được nghiên cứu bài bản, chúng ta có thể nhận ra tham nhũng là một hiện tượng xã hội có lịch sử hình thành rất lâu đời và gắn liền với Nhà nước. Một khi tổ chức nhà nước bất cập, thể chế chính trị - văn hóa khiếm khuyết, thiếu minh bạch, sự phản biện xã hội yếu, quản lý không nghiêm, những tiền đề cho nhu cầu cuộc sống không bảo đảm, ý thức của cá nhân về các giá trị sống bị đảo lộn... đều là nguyên nhân góp mặt cho hiện tượng xã hội đáng chê trách ấy. Các nguyên nhân ấy lại nảy sinh trong một môi trường kinh tế - xã hội ở giai đoạn chuyển đổi thì tất yếu tạo nên sự bộc phát, sự lan truyền cực mạnh như đại dịch. Nó hoàn toàn có khả năng hủy hoại nền kinh tế - xã hội và tất nhiên việc thay đổi chế độ chính trị như trở bàn tay. Nhưng, như bất kỳ hiện tượng xã hội phản tiến bộ nào khác, tham nhũng sẽ bị đấu tranh, bị kiềm chế. Xã hội sẽ đi vào ổn định và phát triển dần dần lành mạnh. Thực tế cho thấy, Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội, các tổ chức xã hội đã và đang tiến hành cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực một cách quyết liệt và bước đầu có kết quả đáng kể. Rất nhiều vụ việc được xử lý với nhiều cán bộ có chức vụ cao, kể cả là Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Ủy viên Bộ Chính trị. Quan điểm không có “vùng cấm” là rõ ràng với tinh thần kiên định của cơ quan lãnh đạo tối cao. Hiện nay, cơ quan lãnh đạo các cấp và các cơ quan có chức năng đang xúc tiến hình thành cơ chế, chính sách, pháp luật và các tiền đề khác để bảo đảm việc tham nhũng là: Không dám, không thể, không muốn và không cần. Với những kinh nghiệm đã có, sự quyết tâm không lay chuyển của hệ thống chính trị và tiếp thu từ những thành công của một số quốc gia tiến bộ, niềm tin thắng lợi về cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đạt kết quả là có cơ sở vững chắc. Đây là một trong những nhân tố tạo nên sức mạnh tổng hợp quốc gia làm cho đất nước phát triển thịnh vượng và văn minh trong tương lai không xa.

Dù ở trong bất cứ trạng thái nào, niềm tin luôn là sức mạnh. Nhưng khác với niềm tin mơ hồ mà đỉnh cao là mù quáng, niềm tin khoa học là “vật liệu” chất lượng tạo nên một công trình bền vững. Trên nền ấy, “tòa lâu đài” hạnh phúc sẽ đâm hoa, kết quả đưa đến sự viên mãn không chỉ cho từng cá nhân, mà cho cả cộng đồng và xã hội.

DÂN BIỆN