Bộ Công an: Thay thế án tử hình bằng chung thân không giảm án là phù hợp với thực tiễn đấu tranh phòng chống tội phạm

Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang trình bày Tờ trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự. Ảnh: Bộ Công an.

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự bỏ hình phạt tử hình, thay thế bằng hình phạt tù chung thân không giảm án đối với 8 tội danh (trên tổng số 18 tội danh có hình phạt tử hình của Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), bao gồm các tội: Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân; Tội gián điệp; Tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh; Tội vận chuyển trái phép chất ma túy; Tội tham ô tài sản; Tội nhận hối lộ; Tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược.

Theo Bộ Công an thông tin, việc đề xuất thu hẹp hình phạt tử hình như trên nhằm thể chế hóa các quan điểm, chủ trương của Đảng đã được xác định tại Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 2/6/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020: “Hạn chế áp dụng hình phạt tử hình theo hướng chỉ áp dụng đối với một số ít loại tội phạm đặc biệt nghiêm trọng” và nội dung Đề án “Rà soát, đánh giá những bất cập trong Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự và Luật Thi hành án hình sự liên quan đến áp dụng hình phạt tử hình và thi hành án tử hình; nghiên cứu giảm bớt tội danh bị áp dụng hình phạt tử hình; tăng cường áp dụng biện pháp chuyển đổi từ hình phạt tử hình sang hình phạt tù” của Viện kiểm sát nhân dân tối cao đã được Bộ Chính trị cho ý kiến.

Với tình hình chính trị, kinh tế - xã hội, những tác động của mặt trái của nền kinh tế thị trường và quá trình phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin, hiện nay chưa phải là thời điểm phù hợp để Việt Nam xóa bỏ hình phạt tử hình.

Tuy nhiên, cần hạn chế áp dụng và thi hành hình phạt tử hình, giảm số tội danh có quy định hình phạt tử hình, hạn chế việc áp dụng hình phạt tử hình, bổ sung chế định tù chung thân không xét giảm án...nhằm phù hợp với xu hướng tất yếu, yêu cầu chung của thế giới, đồng thời phù hợp với điều kiện kinh tế và tình hình xã hội ở Việt Nam.

Hiện nay, đối với các tội về tham ô tài sản, nhận hối lộ và vận chuyển trái phép chất ma túy, nhiều nước trên thế giới đã yêu cầu Việt Nam phải cam kết không áp dụng hình phạt tử hình hoặc tuyên nhưng không thi hành án tử hình đối với những vụ án về tham nhũng, chức vụ, ma túy, nhưng Việt Nam chưa cam kết. Vì vậy, khi Việt Nam yêu cầu tương trợ tư pháp có liên quan đến án tử hình thì gần như không có phản hồi.

Theo quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), các mức định lượng và loại hình phạt trong các khung có mức hình phạt cao nhất là tử hình ở một số tội danh còn tương đối rộng (khung hình phạt tù 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình), dẫn đến việc xác định căn cứ để áp dụng hình phạt tử hình còn gặp khó khăn trên thực tế.

Hiện nay, việc áp dụng khung hình phạt tù chung thân hoặc tử hình còn bất cập, trong nhiều trường hợp, căn cứ tính chất, mức độ và hậu quả gây ra, nếu phạt tù chung thân thì quá nhẹ, không đảm bảo tính răn đe, tuy nhiên, nếu phạt tử hình lại quá nặng, không phù hợp với quan điểm của Đảng và Nhà nước về hạn chế áp dụng và thi hành hình phạt tử hình.

Việc không thi hành án đối với những người bị kết án tử hình bị bệnh hiểm nghèo thể hiện tính nhân đạo của pháp luật hình sự, đồng thời góp phần giảm thiểu các thủ tục tố tụng không cần thiết đối với những người không còn khả năng gây nguy hiểm cho xã hội, giúp tiết kiệm chi phí và giảm áp lực cho cơ quan thi hành án.

Những tội danh được bỏ hình phạt tử hình sẽ được thay thế bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án, một mặt đảm bảo quyền được sống của con người, một mặt vẫn đảm bảo cách ly vĩnh viễn họ khỏi đời sống xã hội.

Theo Bộ Công an, việc bỏ hình phạt tử hình đối với các tội danh trên nhằm hướng tới hệ thống pháp luật hình sự nhân đạo hơn, phù hợp quan điểm, chủ trương của Đảng, Nhà nước ta về giảm hình phạt tử hình, phù hợp với truyền thống, đạo lý của dân tộc Việt Nam, bảo đảm công bằng trong chính sách hình sự đối với các hành vi tương ứng đang được quy định trong Bộ luật Hình sự.

Đồng thời, thể hiện trách nhiệm của Việt Nam với tư cách là thành viên tham gia các điều ước quốc tế về nhân quyền, góp phần thúc đẩy các quan hệ hợp tác ngày càng bền chặt và tin tưởng lẫn nhau.

Trước đó, tại phiên thảo luận tổ trong chương trình làm việc của kỳ họp thứ 9, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn Hải Dương) tán thành đề xuất bỏ hình phạt tử hình và thay thế bằng hình phạt tù chung thân, không xét giảm án đối với một số tội danh, bao gồm vận chuyển trái phép chất ma túy, tham ô tài sản và nhận hối lộ.

Bà Nga cho rằng đây là một bước đi phù hợp với tinh thần nhân đạo của pháp luật Việt Nam, đồng thời thể hiện sự chủ động hội nhập với xu hướng tiến bộ của pháp luật quốc tế. Đồng thời, việc áp dụng hình phạt tù chung thân thay vì tử hình còn mở ra cơ hội sửa sai và bảo vệ nguyên tắc công lý, nếu trong tương lai có căn cứ mới cho thấy sai sót trong điều tra hay xét xử.

Cùng quan điểm, đại biểu Quốc hội Lê Nhật Thành (Đoàn TP Hà Nội) bày tỏ tán thành khi cơ quan soạn thảo bỏ hình phạt tử hình với 8 tội danh. Ông thành cho rằng, quy định như trong dự thảo Luật là phù hợp với yêu cầu cầu cải cách tư pháp trong giai đoạn hiện nay và yêu cầu tránh oan, sai trong tố tụng hình sự; đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế trong lĩnh vực tư pháp hình sự.

Đức Sơn - Hương Giang