Bộ Công Thương đề xuất siết chặt xử lý vi phạm tập trung kinh tế
Bộ Công Thương đang xây dựng dự thảo sửa đổi Nghị định 75/2019/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực cạnh tranh, với nhiều đề xuất mới nhằm siết chặt xử lý vi phạm tập trung kinh tế (TTKT). Dự thảo tập trung khắc phục những bất cập sau hơn 5 năm thi hành, bổ sung chế tài đối với hành vi cung cấp thông tin không trung thực, điều chỉnh mức phạt theo giá trị tuyệt đối và tăng cường biện pháp khắc phục hậu quả để bảo đảm môi trường cạnh tranh minh bạch, lành mạnh.
Những bất cập sau hơn 5 năm thực thi
Theo Bộ Công Thương - cơ quan chủ trì soạn thảo, sau hơn 5 năm triển khai, Nghị định số 75/2019/NĐ-CP đã bộc lộ một số hạn chế, đặc biệt trong xử lý vi phạm về TTKT.
Bộ Công Thương đề xuất siết chặt xử lý vi phạm tập trung kinh tế
Một trong những vướng mắc lớn là việc xác định thị trường liên quan - căn cứ để tính mức phạt dựa trên tỷ lệ phần trăm tổng doanh thu. Thực tế có nhiều trường hợp các doanh nghiệp tham gia TTKT không hoạt động cùng thị trường, không ở các công đoạn liên quan trong chuỗi cung ứng, khiến việc áp dụng quy định hiện hành trở nên khó khả thi.
Bên cạnh đó, hành vi không thông báo TTKT - vốn chỉ mang tính thủ tục - lại đang bị xử phạt ở mức tương đương với các hành vi TTKT bị cấm khác. Điều này dẫn tới sự thiếu cân đối trong chính sách xử phạt, chưa đảm bảo nguyên tắc phân hóa theo tính chất, hậu quả vi phạm, đồng thời không phù hợp với thông lệ quốc tế.
Một bất cập khác là đối tượng xử phạt chưa được xác định rõ. Nghị định hiện quy định “từng doanh nghiệp tham gia TTKT” là chủ thể bị xử phạt, nhưng chưa giải thích cụ thể thế nào là “doanh nghiệp tham gia TTKT”. Trong nhiều giao dịch, chỉ có bên mua và bên bán ký thỏa thuận, còn doanh nghiệp mục tiêu lại không trực tiếp tham gia, gây khó khăn cho việc áp dụng chế tài.
Ngoài ra, hiện chưa có quy định xử phạt hành vi thiếu trung thực trong hồ sơ thông báo TTKT. Doanh nghiệp được yêu cầu chịu trách nhiệm về tính trung thực, song Nghị định 75 chưa có chế tài đối với hành vi cung cấp thông tin sai lệch, dẫn đến thiếu cơ sở răn đe.
Một lỗ hổng nữa là thiếu biện pháp khắc phục hậu quả phù hợp trong một số trường hợp vi phạm. Đơn cử, doanh nghiệp không thực hiện đầy đủ điều kiện được nêu trong quyết định về TTKT nhưng lại chưa có quy định buộc họ khắc phục, khiến nguy cơ tổn hại môi trường cạnh tranh vẫn tồn tại.
Đề xuất nhiều sửa đổi quan trọng
Để khắc phục những hạn chế trên, dự thảo Nghị định sửa đổi đã đề xuất nhiều điểm mới.
Thứ nhất, bổ sung biện pháp khắc phục hậu quả “Buộc thực hiện đầy đủ điều kiện được thể hiện trong quyết định về TTKT” nhằm bảo đảm tính ràng buộc và hạn chế tác động tiêu cực đến cạnh tranh. Đồng thời, quy định rõ hơn nội hàm của các biện pháp khắc phục liên quan đến cung cấp thông tin, tài liệu.
Thứ hai, điều chỉnh mức phạt tiền theo hướng phân hóa rõ ràng. Hành vi không thông báo TTKT sẽ có mức xử phạt riêng, phù hợp với bản chất thủ tục; trong khi các hành vi TTKT thuộc diện cấm sẽ bị áp mức phạt cao hơn để tăng tính răn đe. Đặc biệt, dự thảo đề xuất chuyển từ hình thức phạt theo tỷ lệ phần trăm doanh thu sang mức phạt tuyệt đối bằng tiền, nhưng vẫn đảm bảo không vượt quá ngưỡng 5% doanh thu trên thị trường liên quan trong năm liền kề.
Thứ ba, bổ sung quy định xử phạt hành vi cung cấp thông tin không trung thực trong hồ sơ thông báo TTKT, kèm biện pháp khắc phục để bảo đảm hiệu quả giám sát.
Thứ tư, mở rộng phạm vi áp dụng chế tài đối với các bên tham gia, bao gồm cả doanh nghiệp nộp hồ sơ thông báo TTKT hoặc đề nghị miễn trừ thỏa thuận hạn chế cạnh tranh.
Ngoài ra, dự thảo cũng đề xuất bãi bỏ một số hình thức xử phạt bổ sung khó khả thi trong thực tiễn như “tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề” hay “tịch thu lợi nhuận thu được từ hành vi vi phạm”. Hình thức “cảnh cáo” cũng được đề xuất loại bỏ nhằm tăng tính nhất quán và khả năng áp dụng.
Bảo đảm minh bạch và phù hợp thông lệ quốc tế
Theo Bộ Công Thương, những sửa đổi lần này được xây dựng dựa trên thực tiễn thi hành, đồng thời tham khảo kinh nghiệm quốc tế. Việc điều chỉnh mức phạt theo giá trị tuyệt đối bằng tiền thay vì chỉ dựa vào tỷ lệ doanh thu sẽ phù hợp hơn với quy mô doanh nghiệp, đảm bảo công bằng và minh bạch.
Đặc biệt, việc bổ sung biện pháp khắc phục hậu quả và chế tài xử lý thông tin thiếu trung thực được coi là bước tiến quan trọng, giúp nâng cao hiệu quả quản lý, giám sát, đồng thời tăng tính răn đe.
Sau hơn 5 năm triển khai, Nghị định số 75/2019/NĐ-CP đã góp phần quan trọng vào việc thực thi Luật Cạnh tranh. Tuy nhiên, trong bối cảnh thị trường ngày càng phát triển phức tạp, nhiều giao dịch TTKT mới xuất hiện, việc sửa đổi Nghị định là cần thiết để bảo đảm tính phù hợp, đồng bộ và hiệu quả trong xử lý vi phạm.
