Bồ Đào Nha bỏ ý định mua F-35, cơn ác mộng của tiêm kích Lightning II đã bắt đầu?
Bồ Đào Nha từ bỏ ý định mua tiêm kích tàng hình F-35 Lightning II của Mỹ, do lo ngại những hạn chế và thay đổi chính sách của Washington, điều này có thể khiến cho vũ khí Mỹ nói chung và chiến đấu cơ F-35 nói riêng trở nên kém hấp dẫn.
Trong cuộc phỏng vấn công bố ngày 13/3, Bộ trưởng Quốc phòng Nuno Melo khẳng định không quân Bồ Đào Nha cần thay thế phi đội tiêm kích F-16 sắp hết niên hạn hoạt động, nhưng nhấn mạnh rằng "không thể bỏ qua yếu tố địa chính trị" khi lựa chọn mẫu chiến đấu cơ mới.
"Quan điểm gần đây của Mỹ, xét đến vai trò của NATO và trong kế hoạch địa chiến lược quốc tế, buộc Bồ Đào Nha suy nghĩ về các lựa chọn tốt nhất. Phải cân nhắc một số phương án, trong đó sự dễ đoán định của đồng minh là yếu tố quan trọng, cũng như cần tính đến hoạt động sản xuất của châu Âu và lợi nhuận mà lựa chọn mang lại cho kinh tế Bồ Đào Nha", Bộ trưởng Quốc phòng Nuno Melo nói.
Bộ trưởng Melo cảnh báo nguy cơ Mỹ áp đặt hạn chế về vận hành, bảo trì, nguồn cung phụ tùng và những yếu tố giúp đảm bảo tiêm kích Bồ Đào Nha có thể hoạt động trong mọi tình huống.
"Cần nhớ đến những phát biểu gần đây của Tổng thống và Ngoại trưởng Mỹ về NATO cũng như tình hình thế giới", ông Nuno Melo nói thêm.
Giới chuyên gia quân sự nhận định Bồ Đào Nha từ bỏ kế hoạch mua F-35 do những hạn chế tiềm tàng mà Mỹ có thể áp dụng, trong đó có kiểm soát chặt chẽ các bản nâng cấp phần mềm, vốn đóng vai trò trọng yếu trong quá trình tối ưu hiệu suất và bảo đảm an toàn vận hành.
"Các nước vận hành F-35 không được tiến hành thử nghiệm độc lập ngoài lãnh thổ lục địa của Mỹ. Quy định an ninh của chính phủ Mỹ và Chính sách Phòng thủ Quốc gia cũng yêu cầu công dân Mỹ phụ trách một số chức năng cụ thể nhằm bảo vệ công nghệ cốt lõi của Mỹ", tài liệu của không quân Mỹ có đoạn viết.
Chính sách này cho thấy Mỹ duy trì kiểm soát chặt chẽ các hệ thống tiên tiến trên dòng F-35, hạn chế khách hàng nước ngoài tự chỉnh sửa máy bay một cách độc lập.
Israel là quốc gia duy nhất ngoài Mỹ được quyền can thiệp và chỉnh sửa máy bay F-35, nhưng vẫn không được quyền tiếp cận và thay đổi toàn bộ công nghệ trên dòng chiến đấu cơ này.
"Với các đồng minh NATO như Anh, Đức và Italy, những quy tắc trên càng làm tăng mối lo ngại về quyền tự quyết trong tác chiến, đặc biệt là khi họ phụ thuộc vào F-35 cho những nhiệm vụ quan trọng như răn đe hạt nhân", chuyên gia hàng không David Cenciotti nhận xét.
Tiêm kích tàng hình F-35 có giá khoảng 80-100 triệu USD mỗi chiếc tùy phiên bản.
Các tiêm kích F-35 dự kiến hoạt động tới năm 2088, chương trình sẽ tốn hơn 2.000 tỷ USD để chế tạo và duy trì hoạt động.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia và cựu quan chức Đức ngày 8/3 bày tỏ lo ngại khả năng phi đội F-35 có "công tắc ẩn" cho phép Mỹ vô hiệu hóa chúng từ xa.
Mỹ và tập đoàn quốc phòng Lockheed Martin, nhà sản xuất dòng F-35, đến nay chưa lên tiếng bác bỏ nghi vấn này.
F-35 hiện đã là dòng vũ khí bán chạy rất của Mỹ, sau nhiều tranh cãi và lo lắng về hiệu suất chiến đấu trong quá trình phát triển gặp nhiều sự cố. Tuy nhiên màn thực chiến ấn tượng và màn đua về máy bay chiến đấu thế hệ thứ 5 đã làm cho F-35 trở nên đắt hàng.
Việc một số quốc gia "bắt đầu quay lưng" với việc đặt hàng F-35 khiến giới phân tích lo ngại về khả năng dòng chiến đấu cơ thế hệ thứ 5 này sẽ không còn được săn đón như trước đây.
F-35 Lightning II là tiêm kích tàng hình thế hệ thứ 5 thứ 2 của Mỹ, sau F-22 Raptor. Dòng chiến đấu cơ tàng hình này được coi là xương sống trong quá trình phát triển máy bay chiến đấu tương lai của Mỹ nhờ cơ chế tàng hình tiên tiến.
Tiêm kích tàng hình này còn thể hiện sự lợi hại với khả năng tiếp liệu trên không, giúp mở rộng tối đa phạm vi hoạt động.
Dù là dòng tiêm kích một động cơ nhưng khả năng mang vác vũ khí rất đáng nể, khi ở chế độ tàng hình chúng có thể mang theo 2,5 tấn, nhưng khi không ở chế độ tàng hình chúng có thể mang tối đa tới 10 tấn vũ khí.
Mặc dù bị nhiều tai tiếng, nhưng những kiểm nghiệm tập trận cho thấy F-35 là những chiến đấu cơ đáng sợ và có năng lực chiến đấu tuyệt vời.
Đối đầu với những tiêm kích thế kệ thứ 4 nổi tiếng như F-15 của Mỹ, Rafale của Pháp và Typhoon của Châu Âu, F-35 thường thắng ở thế áp đảo.
Trong thực chiến tại Afghanistan, xung đột Dải Gaza và đặc biệt tại Syria, chiến đấu cơ F-35 Lightning II cũng chứng minh đây là dòng chiến đấu cơ đáng gờm.
Hiện đã có hơn 1.000 chiếc F-35 Lightning II với các biến thể khác nhau đã được sản xuất, hiện chúng vẫn đang được các quốc gia tiếp tục đặt mua.
