Bộ phim thắp sáng ước mơ của hai Giáo sư vật lý

2001

Anh ấy đang di chuyển qua một trật tự sáng tạo mới mà ít ai từng mơ đến. Qua khỏi các vương quốc biển, đất, không khí và không gian là vương quốc lửa, nơi mà chỉ mình anh ấy có đặc ân được thoáng thấy. Thật quá đáng khi mong đợi rằng anh ấy cũng sẽ hiểu được.

- Arthur C. Clarke, 2001: A Space Odyssey

Hai cậu bé ngồi trong rạp chiếu phim tối đen, một ở London và một ở Miami, chuẩn bị xem bộ phim 2001: A Space Odyssey của Stanley Kubrick. Đó là năm 1968, một năm của xung đột và hỗn loạn toàn cầu: chiến tranh Việt Nam, cuộc chạy đua vũ trang, các vụ ám sát chính trị, các cuộc biểu tình của sinh viên và những cuộc nổi dậy. Nhưng tất cả những điều này đều bị quên đi khi bộ phim cuốn hai cậu bé vào một câu chuyện tuyệt vời về khoa học, không gian và tương lai.

Cậu bé ở Miami đã chứng kiến tận mắt sức mạnh khủng khiếp của công nghệ, có thể hủy diệt hoặc truyền cảm hứng. Sáu năm trước đó, từ nhà mình gần Căn cứ Không quân Homestead, cậu đã thấy các tên lửa sẵn sàng cho một cuộc tấn công, hiểu rằng gia đình và cộng đồng của mình sẽ bị xóa sổ nếu cuộc khủng hoảng hiện hữu dẫn đến một cuộc đối đầu hạt nhân. Rồi khi cuộc khủng hoảng dịu xuống, cậu đã háo hức bởi lời hứa của John F. Kennedy sẽ đưa con người lên Mặt trăng vào cuối thập kỷ.

Hình ảnh trong bộ phim: 2001: A Space Odyssey. Ảnh: Brittanica.

Từ những trải nghiệm sớm này, cậu lớn lên với sự lạc quan về sức mạnh của công nghệ nhằm cải thiện tương lai, và đam mê mọi thứ về khoa học. Cậu giữ sổ nhật trình về mọi sứ mệnh có người lái và thường xuyên đến Cape Canaveral để quan sát các vụ phóng tàu vũ trụ. Cậu biến gara gia đình thành phòng thí nghiệm với lượng lớn hóa chất và mẫu vật sinh học. Và cậu đi đến Everglades vào ban đêm, tránh ánh đèn thành phố và xua đuổi muỗi, để ngắm nhìn bầu trời qua kính viễn vọng của mình.

Cậu bé ở London là một người tị nạn từ Nam Phi, nơi mà cha mẹ cậu đã bị bỏ tù vì chống lại chế độ phân biệt chủng tộc ngột ngạt. Nhưng cậu cũng lạc quan, sau khi thấy được quyết tâm của những người như Nelson Mandela nhằm xây dựng một tương lai tốt đẹp hơn. Khi cha mẹ cậu được thả, cả gia đình đã rời Nam Phi đến Kenya và sau đó là Tanzania, những quốc gia mới đầy những kỳ quan thiên nhiên - những động vật hoang dã của Serengeti và Hẻm núi Olduvai, nơi cư ngụ của những nhân loại đầu tiên.

Dưới ánh mặt trời nóng bỏng của châu Phi, cậu bé đã học toán học và khoa học từ những giáo viên trẻ đầy nhiệt huyết. Cậu chế tạo các động cơ điện, tạo các vụ nổ, và quan sát kiến sư tử hàng giờ liền. Năm 1968, gia đình cậu chuyển đến Anh vì việc học tập của con cái, vừa kịp để xem trên TV cuộc đổ bộ lên Mặt trăng của Apollo.

Khi còn nhỏ, cả hai cậu bé đều phát triển niềm đam mê khoa học từ cha mình. Hằng đêm, người cha ở Mỹ kể cho cậu con trai bé nhỏ của mình những câu chuyện về Marie Curie, Louis Pasteur và những nhà khám phá vĩ đại khác. Người cha ở châu Phi kiên nhẫn giải thích định lý Pythagoras và kể về những thành tựu vĩ đại của khoa học Hy Lạp cổ đại.

Những câu chuyện của họ như nước tưới vào hạt giống, nuôi dưỡng tính tò mò không thể thỏa mãn. Thế giới vận hành như thế nào? Nó đã khởi đầu ra sao? Nó đang hướng về đâu? Các cậu bé đặt ra cùng những câu hỏi đã thu hút sự tưởng tượng của con người ở mọi xã hội, mọi nền văn hóa, mọi tôn giáo và mọi lục địa kể từ khi nền văn minh khai mở.

Bộ phim của Kubrick nói về một thời điểm trong tương lai có thể dự đoán được, khi con người dành các kỹ năng và tài nguyên của mình để khám phá những bí ẩn của vũ trụ. Một tàu không gian được phái đi để điều tra một tín hiệu mạnh đang phát ra từ một trong những mặt trăng của Mộc tinh. Công nghệ, dưới dạng máy tính HAL, đe dọa chấm dứt sứ mệnh đó, nhưng khả năng sáng tạo và thích nghi của con người đã chiến thắng.

Phi hành gia sống sót duy nhất đã cập bến và phát hiện ra một khối chữ nhật khổng lồ, trông giống như một tảng đá rắn, cao khoảng 600m. Khi lại gần, anh nhận ra rằng thực sự đó là lỗ mở của một ống thông vô hạn, dẫn anh vào một chuyến đi xuyên chiều qua siêu không gian và tiết lộ sự hình thành và tương lai của vũ trụ. Khi xem phim, không cậu bé nào nhận ra câu chuyện này có thể mang tính tiên tri như thế nào.

Paul J.Steinhardt và Neil Turok/NXB Trẻ