Israel phát hiện tượng đất sét 12.000 năm, hé lộ đời sống tâm linh người tiền sử

Các góc nhìn khác nhau của bức tượng đất sét Natufian 12.000 năm tuổi từ Nahal Ein Gev II. Ảnh: Jerusalem Post

Theo nhóm chuyên gia của Đại học Hebrew Jerusalem, bức tượng mang tính biểu tượng này mô tả một cảnh thần thoại hoặc nghi lễ, hé lộ một phần thế giới tâm linh của các cộng đồng sơ khai ở Tây Nam Á.

Tại địa điểm Nahal Ein Gev II (NEG II), hiện vật này được xem là tác phẩm sớm nhất mô tả sự tương tác giữa con người và động vật. Dẫn dắt dự án là Tiến sĩ Laurent Davin cùng các giáo sư Leore Grosman và Natalie Munro, thuộc Viện Khảo cổ của Đại học Hebrew Jerusalem. Công trình nghiên cứu được công bố trên tạp chí PNAS, kết hợp nhiều kỹ thuật phân tích tiên tiến nhằm tái dựng thành phần vật liệu lẫn ý nghĩa văn hóa của hiện vật. Tượng cao 3,7 cm, được chế tác từ đất sét và xử lý nhiệt ở khoảng 400°C.

Mức độ kiểm soát nhiệt cho thấy bằng chứng về kỹ thuật dùng lửa ở thời kỳ rất sớm. Phân tích chuyên sâu còn phát hiện dấu vết sắc tố đỏ trên cả hình người phụ nữ và con ngỗng đi kèm. Đáng chú ý, dấu vân tay của người thợ tạo tác vẫn lưu lại trên bề mặt hiện vật.

Ngỗng là loài phổ biến trong khẩu phần của người Natufian – một nền văn hóa hậu đồ đá giữa trong khu vực – nhưng đồng thời cũng mang tính biểu tượng cao. Trong bức tượng, con ngỗng xuất hiện còn sống chứ không phải bị săn bắt. Phát hiện này góp phần làm sáng tỏ trình độ nghệ thuật của cộng đồng thời kỳ đó, vốn được cho là chưa phát triển đến mức này và mở ra tiền đề cho sự nở rộ nghệ thuật ở thời kỳ đồ đá mới.

Tượng được tìm thấy trong một cấu trúc đá hình bán nguyệt, nơi có các ngôi mộ và đồ vật nghi lễ thuộc giai đoạn Natufian muộn, có niên đại khoảng 12.000 năm.

Nền văn hóa Natufian tồn tại cách đây 11.500–15.000 năm, đánh dấu bước chuyển từ lối sống săn bắt hái lượm du mục sang định cư. Hiện vật mới được phát hiện cho thấy xã hội này không chỉ tiến gần đến nông nghiệp mà còn thử nghiệm với nghệ thuật kể chuyện và biểu đạt biểu tượng.

Lông chim được sử dụng làm đồ trang trí, một số xương chim được chế tác thành trang sức. “Đây là phát hiện đặc biệt ở nhiều khía cạnh”, Tiến sĩ Laurent Davin, tác giả chính, cho biết. “Không chỉ là tượng mô tả tương tác người - động vật sớm nhất thế giới, mà còn là hình tượng phụ nữ tự nhiên sớm nhất từng được tìm thấy ở Tây Nam Á”.

Giáo sư Grosman nói thêm: “Bức tượng NEG II ghi lại một khoảnh khắc chuyển đổi. Nó bắc cầu giữa thế giới của những nhóm săn bắt–hái lượm di động và các cộng đồng định cư đầu tiên, cho thấy trí tưởng tượng và tư duy biểu tượng đã bắt đầu định hình văn hóa loài người”.

Vượt lên giá trị kỹ thuật và văn hóa, tác phẩm còn phản ánh những hình thức sơ khai nhất của nghệ thuật kể chuyện và kết nối tâm linh qua các vật dụng thủ công - có niên đại hơn một thiên niên kỷ trước khi nền văn minh nhân loại hình thành.

Thanh Bình (P/v TTXVN tại Israel)