Bổ sung nguyên tắc bảo vệ quyền con người

Sáng 27/10, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Quốc hội làm việc tại Hội trường, thảo luận về một số vấn đề lớn trong giải trình, tiếp thu, chỉnh lý 4 dự thảo: Luật Dẫn độ, Luật Chuyển người đang chấp hành án phạt tù, Luật Tương trợ tư pháp về hình sự và Luật Tương trợ tư pháp.

Cho ý kiến về Luật tương trợ tư pháp về dân sự, các đại biểu cơ bản đồng tình với nhiều nội dung các cơ quan soạn thảo đã tiếp thu, giải trình nhằm hoàn thiện khung pháp lý, đáp ứng yêu cầu hội nhập và bảo vệ quyền lợi của công dân. Tuy nhiên, khái niệm “tương trợ tư pháp” về dân sự hiện mới dừng ở các lĩnh vực dân sự, kinh doanh, hôn nhân, lao động.

Đại biểu Thạch Phước Bình, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Long nhìn nhận: "Thực tiễn phát sinh nhiều vụ việc có bản chất dân sự như phá sản, thi hành án dân sự, trọng tài thương mại, sở hữu trí tuệ... chưa được xác định rõ. Trong khi đó, Việt Nam đã tham gia các công ước quốc tế như Công ước New York năm 1958, Công ước La Hay năm 2019. Do đó, cần mở rộng phạm vi điều chỉnh để phù hợp với yêu cầu hội nhập".

Tương tự, điều 5 dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về hình sự, đã thể hiện rõ các nguyên tắc cơ bản như tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ, bình đẳng và cùng có lợi, phù hợp với Hiến pháp năm 2013 và chủ trương đối ngoại của Đảng, Nhà nước. Tuy nhiên, dự thảo chưa đề cập đến nguyên tắc bảo vệ quyền con người.

Đại biểu Trần Thi Thu Hằng, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng, cho rằng: "Việt Nam là thành viên Công ước Liên hợp quốc chống tra tấn, trong khi các yêu cầu tương trợ hình sự quốc tế có thể bao gồm biện pháp bắt giữ, lấy lời khai hay cưỡng chế ở nước ngoài, những hành động ảnh hưởng trực tiếp đến tự do thân thể công dân. Vì vậy, kiến nghị bổ sung nguyên tắc mới tại Điều 5, đảm bảo quyền con người, quyền không bị tra tấn, được đối xử nhân đạo, tôn trọng nhân phẩm và quy định rõ quyền từ chối tương trợ nếu yêu cầu từ nước ngoài có nguy cơ dẫn đến tra tấn, bức ép cung, hoặc phân biệt đối xử vì lý do chính trị, dân tộc, tôn giáo".

Đại biểu Nguyễn Hải Dũng, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Ninh Bình, nhấn mạnh:"Các khoản 2, 3 và 5 về phạm vi tương trợ tư pháp hình sự đang có sự trùng lặp. Cụ thể, Khoản 3 quy định “thu thập, cung cấp chứng cứ” đã bao hàm nội dung của Khoản 2 về “lấy lời khai trực tiếp, trực tuyến” và Khoản 5 về “tịch thu, xử lý vật chứng”. Vì vậy, để đảm bảo tính khoa học trong thiết kế điều luật, đại biểu đề xuất bổ sung quy định loại trừ việc lấy lời khai và xử lý vật chứng tại Khoản 3, đồng thời giữ riêng Khoản 2 và Khoản 5 nhằm tránh chồng chéo".

Quy định về đảm bảo an toàn mới chỉ nêu người đó “không bị truy cứu trách nhiệm hình sự, bị bắt giữ” nhưng chưa bao quát tình huống tạm giữ hành chính hay hạn chế tự do đi lại. Do vậy, theo đại biểu, cần sửa đổi theo hướng mở rộng phạm vi bảo đảm, bao gồm cả việc “không bị tạm giam, tạm giữ, hoặc áp dụng biện pháp cưỡng chế trái cam kết”. Các đại biểu cũng góp ý cần làm rõ cơ chế phối hợp giữa Viện kiểm sát nhân dân tối cao với Chính phủ, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Bộ Ngoại giao và quy định thời hạn phản hồi cụ thể giữa các cơ quan để tránh kéo dài hồ sơ, gây ảnh hưởng tới tiến độ hợp tác quốc tế.

Lê Huyền