Bổ sung trách nhiệm của doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trên không gian mạng

Chiều nay, 31/10, thảo luận tại Tổ 11 (gồm Đoàn ĐBQH thành phố Cần Thơ và tỉnh Điện Biên), các đại biểu Quốc hội nhất trí cao việc ban hành Luật An ninh mạng theo đề xuất của Chính phủ trong bối cảnh tội phạm mạng diễn biến hết sức phức tạp.

Quang cảnh thảo luận tại Tổ 11 (gồm Đoàn ĐBQH thành phố Cần Thơ và tỉnh Điện Biên)

Hợp nhất Luật An ninh mạng và Luật An toàn thông tin mạng là yêu cầu cấp thiết

Theo các đại biểu, trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đang diễn ra mạnh mẽ, không gian mạng ngày càng trở thành một phần không thể tách rời đời sống xã hội. Không gian mạng không chỉ là công cụ hỗ trợ cho sự phát triển kinh tế mà còn diễn ra hàng loạt các hành vi vi phạm pháp luật (lừa đảo, bắt cóc...) ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh quốc gia và trật tự xã hội.

Do đó, ĐBQH Lò Thị Luyến (Điện Biên) cho rằng, việc hợp nhất Luật An ninh mạng năm 2018 và Luật An toàn thông tin mạng năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2018) là một yêu cầu cấp thiết và phù hợp với thực tiễn hiện nay.

ĐBQH Lò Thị Luyến (Điện Biên) phát biểu

Theo đại biểu, tại Tờ trình dự án Luật của Chính phủ cũng đã nêu rõ các nội dung quy định của 2 luật hiện hành có sự không thống nhất, cụ thể có những quy định khác nhau về phân loại hệ thống thông tin mạng, các biện pháp phòng ngừa xử lý vi phạm... dẫn đến tình trạng thiếu đồng bộ trong quản lý và triển khai các biện pháp đảm bảo an toàn an ninh mạng, gây khó khăn trong công tác quản lý trên thực tiễn.

Vì vậy, việc hợp nhất 2 luật, theo đại biểu, "sẽ tạo ra một khung pháp lý thống nhất, đồng bộ và minh bạch của hệ thống pháp luật, tạo điều kiện thuận lợi cho tổ chức, cá nhân trong việc tuân thủ pháp luật nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước trong việc đảm bảo an ninh mạng.

Đồng thời, xử lý các khoảng trống pháp lý, bãi bỏ các quy định trùng lặp, bảo đảm sự linh hoạt trong quản lý điều hành theo hướng ứng dụng thành quả phát triển khoa học công nghệ, đặc biệt trong điều kiện Việt Nam đang thực hiện chuyển đổi số quốc gia, phát triển kinh tế số như đã được nhấn mạnh tại Nghị quyết số 57 ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị".

Đại biểu Lò Thị Luyến cũng nêu thực tế, hiện nay, trên mạng xã hội xuất hiện rất nhiều các tin giả được đăng tải trên các nền tảng như facebook, tiktok…, điển hình là các tin sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để tạo dựng, chỉnh sửa, lan truyền các đoạn clip, hình ảnh, âm thanh, văn bản giả mạo; giả mạo giọng nói, danh tính, hình ảnh của người khác nhằm bôi nhọ, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân hoặc gây tổn hại đến an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội nhưng chưa được các nền tảng này kiểm duyệt, gỡ bỏ kịp thời.

Do đó, đại biểu đề nghị bổ sung trách nhiệm của doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trên không gian mạng trong việc chủ động phát hiện, ngăn chặn, loại bỏ các nội dung vi phạm pháp luật về an ninh mạng.

Quy định mở hơn về hành vi nghiêm cấm

Điều 17 dự thảo Luật quy định về phòng ngừa, xử lý thông tin trên không gian mạng xâm phạm an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội. Trong đó, Điểm b, khoản 6 quy định thông tin trên không gian mạng có nội dung xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức: “Kêu gọi, vận động, xúi giục tẩy chay sản phẩm, dịch vụ, hàng hóa, nhãn hàng, thương hiệu của tổ chức, doanh nghiệp, gây thiệt hại về vật chất, uy tín của doanh nghiệp, tổ chức”.

Đại biểu Lò Thị Luyến cho rằng, quy định trên có thể bị diễn giải theo hướng cấm cả những hành vi phản đối của người tiêu dùng đối với sản phẩm kém chất lượng hoặc doanh nghiệp có hành vi sai trái (như gây ô nhiễm môi trường).

“Quyền kêu gọi tẩy chay của người tiêu dùng là một hình thức biểu đạt và giám sát xã hội quan trọng. Việc cấm tuyệt đối có thể triệt tiêu quyền này, bảo vệ cả những doanh nghiệp yếu kém và làm suy yếu vị thế của người tiêu dùng”.

Nhấn mạnh điều này, đại biểu Lò Thị Luyến đề nghị sửa đổi theo hướng chỉ cấm các hành vi mang tính cạnh tranh không lành mạnh hoặc có mục đích phá hoại, cụ thể: “b) Tung tin bịa đặt, sai sự thật nhằm kêu gọi, vận động, xúi giục tẩy chay sản phẩm, dịch vụ, hàng hóa, nhãn hàng, thương hiệu của tổ chức, doanh nghiệp, gây thiệt hại về vật chất, uy tín của doanh nghiệp, tổ chức”.

ĐBQH Tráng A Tủa (Điện Biên) phát biểu

Liên quan đến nội dung trên, ĐBQH Tráng A Tủa (Điện Biên) cho rằng, với thực trạng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng rất nhiều như hiện nay, chúng ta cũng cần phải sử dụng không gian mạng để lên án vi phạm và bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng.

Bổ sung ý kiến của đại biểu Lò Thị Luyến, đại biểu đề nghị bổ sung cụm từ “không đúng sự thật” vào điểm b, khoản 6 Điều 17. Cụ thể là, phòng ngừa, đấu tranh chống các hành vi "kêu gọi, vận động, xúi giục, tẩy chay sản phẩm, dịch vụ, hàng hóa, nhãn hàng, thương hiệu của tổ chức, doanh nghiệp... không đúng sự thật, gây thiệt hại về vật chất, uy tín của doanh nghiệp”.

Về các hành vi nghiêm cấm, đại biểu Tráng A Tủa cũng đề nghị nên quy định mở hơn, trên cơ sở quy định nguyên tắc khung chứ không liệt kê các hành vi vi phạm pháp luật.

Đơn cử như, nguyên tắc khung là: “nghiêm cấm việc sử dụng không gian mạng để thực hiện các hành vi trái pháp luật” thì sẽ bao quát hết tất cả các lĩnh vực, từ hình sự đến dân sự, hành chính.

Theo đại biểu, chỉ cần có một quy định là “lợi dụng không gian mạng để thực hiện các hành vi trái pháp luật” thì bất kể hành vi nào lợi dụng không gian mạng để vi phạm pháp luật thì đều là hành vi nghiêm cấm.

Tiếp tục rà soát các vấn đề thực tiễn phát sinh

Về giải thích từ ngữ, tại khoản 9 Điều 3 dự thảo Luật quy định “Hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia là hệ thống thông tin khi bị sự cố, xâm nhập, chiếm quyền điều khiển, làm sai lệch, gián đoạn, ngưng trệ, tê liệt, tấn công hoặc phá hoại sẽ xâm phạm nghiêm trọng về an ninh quốc gia”.

ĐBQH Lê Thị Thanh Lam (Cần Thơ) cho rằng, tiêu chí xác định và phân loại hệ thống thông tin quan trọng quốc gia đã được Nhà nước quy định. Vì vậy, việc xác định tiêu chí, phân loại và xây dựng danh mục của hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia nên xem xét để có sự dẫn chiếu tương đồng giữa hai hệ thống phân loại; tránh tình trạng có sự mâu thuẫn giữa các văn bản quy định của nhà nước, gây ra sự chồng chéo trong quản lý nhà nước.

ĐBQH Lê Thị Thanh Lam (Cần Thơ) phát biểu

Đại biểu cũng đề nghị đưa vào giải thích từ ngữ để giải thích cụ thể các khái niệm như: hoạt động sử dụng không gian mạng, an ninh thông tin mạng, thiết bị số… xuất hiện tại một số điều khoản của dự thảo Luật để có cách hiểu thống nhất và thuận lợi hơn trong quá trình thực hiện.

Đại biểu Lê Thị Thanh Lam cũng đề nghị rà soát các quy định tại nhiều văn bản luật chuyên ngành khác hiện nay như Luật Dữ liệu, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, Luật Viễn thông, Luật Công nghệ thông tin, Luật Giao dịch điện tử, Luật Công nghiệp công nghệ số, Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo… để bảo đảm sự thống nhất trong hệ thống pháp luật, thống nhất về cơ quan quản lý nhà nước và lực lượng chuyên trách về an ninh mạng, an toàn thông tin mạng.

Cùng với đó, cần tiếp tục rà soát các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, các vấn đề thực tiễn phát sinh để quy định vào dự thảo Luật bảo đảm tính thống nhất, tính khả thi, tính tương thích với các điều ước quốc tế.

Dẫn quy định tại khoản 2 Điều 3, khoản 3 Điều 2 và khoản 2, khoản 3 và Điều 15, ĐBQH Nguyễn Xuân Dắt (Cần Thơ) đề nghị điều chỉnh theo hướng:

Bộ Công an chủ trì phối hợp Bộ Quốc phòng và các cơ quan tổ chức có liên quan có trách nhiệm sau đây đối với hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia, trừ hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia thuộc phạm vi quản lý của Bộ Quốc phòng và hệ thống thông tin cơ yếu do Ban Cơ yếu Chính phủ quản lý theo quy định của của đúng pháp luật.

ĐBQH Nguyễn Xuân Dắt (Cần Thơ) phát biểu

Bộ Quốc phòng chủ trì thẩm định, đánh giá, kiểm tra an ninh mạng đột xuất, giám sát an toàn an ninh mạng và điều phối hoạt động ứng phó, khắc phục sự cố an ninh mạng đối với hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia thuộc phạm vi quản lý của Bộ Quốc phòng.

Quỳnh Chi; Ảnh: Lâm Hiển