Bộ sưu tập quý giá về Bác Hồ của lão nông miền Tây

Ông Nguyễn Văn Nhung bên bộ sưu tập hình ảnh, tài liệu về Bác Hồ.

Hành trình 40 năm sưu tầm tài liệu về Bác

Người dân ở ấp Ninh Thới, xã Thới An Hội nói riêng và huyện Kế Sách (Sóc Trăng) đều biết ông Nguyễn Văn Nhung. Dù cuộc sống còn nhiều khó khăn nhưng ông có niềm đam mê đặc biệt là sưu tầm tài liệu, hình ảnh về Bác Hồ. Hơn 40 năm sưu tầm, ông có được gia tài vô giá là hàng nghìn trang tài liệu viết về Bác Hồ, trên 2.000 tấm ảnh về Bác trong nhiều thời điểm lịch sử khác nhau.

Nói về niềm đam mê sưu tập hình ảnh, tài liệu về Bác Hồ, ông Nhung cho biết: Quê tôi là một xã vùng sâu của huyện Kế Sách, nơi có truyền thống cách mạng. Một lần, vào năm 11 tuổi, tôi về nhà bà ngoại chơi. Đêm đó, vào đầu tháng 9/1969, đã khuya, mọi người đã ngủ. Riêng tôi vẫn còn thao thức. Tình cờ, nhìn sang giường bà ngoại, thấy bà mở rương, tay nâng niu một vật gì đó.

Tò mò, tôi lại gần tôi thấy ngoại đang cầm một tấm ảnh, áp chặt vào ngực. Tôi hỏi “Hình ai đó ngoại?”. Ngoại nhìn rồi nói khe khẽ trong dòng nước mắt: “Bác Hồ đó con ơi. Bác đã mất rồi”. Nghe nói về Bác Hồ, thấy ảnh của Bác nhưng tôi chưa hiểu Bác là ai mà ngoại lại khóc. Khi hỏi thì ngoại nói “lớn lên con sẽ biết”.

Lần khác, ông theo mẹ đi vào một ngôi chùa. Thấy một nhà sư đang thắp hương trước tấm ảnh của một người thanh niên trẻ, mắt sáng quắc. Hỏi thì được nhà sư cho biết: “Đó là một vị Thánh của dân ta”.

Năm 1975, quê hương được giải phóng. Lúc này, ông Nhung được gần gũi với các chú bộ đội từ miền Bắc vào. Thấy các chú bộ đội cũng có ảnh của Bác, lại được nghe các chú kể nhiều chuyện về Bác thì lúc này mới hiểu Bác Hồ là ai, tại sao Bác lại được nhiều người biết đến như thế. Vậy là, từ đó, hình ảnh Bác Hồ kính yêu được khắc sâu vào trong tâm trí của ông với lòng ngưỡng mộ cao cả. Cũng từ đó, ông đề ra cho mình một công việc là sưu tầm những tài liệu, hình ảnh về Bác Hồ kính yêu.

Ông Nhung kể, năm 1977, khi bắt tay sưu tầm tài liệu, cả thị xã (nay là TP Sóc Trăng) cũng chỉ có chưa đến chục sạp báo. Nhà sách thì có 3 - 4 chỗ nhưng không phải dễ kiếm tài liệu về Bác Hồ. Còn như ở Kế Sách, cả huyện chỉ có một vài chỗ bán báo. Riêng xã Thới An Hội thì lại không có chỗ nào. Nói như thế để thấy được hành trình đi sưu tầm tài liệu về Bác Hồ của ông Nhung trên 40 năm qua là không đơn giản chút nào. Chỉ có những ai có tâm, có hiểu biết, kiên trì mới có thể làm được.

Ông Nhung tâm sự: Ở xứ xa xôi này, tìm sách báo khó lắm. Nói thật, tôi phải kiên nhẫn lắm, thậm chí phải lì mới có được. Khi thì cọc cạch đạp xe ra huyện, khi thì lên tỉnh, tìm đến ngành văn hóa thông tin, thư viện, các trường học, báo đài ở tỉnh, ở huyện để xin báo cũ. Sau đó tìm đến trụ sở xã, bưu điện… nơi nào có báo là tôi tìm đến.

Lúc đầu không dễ xin vì họ có biết mình xin làm gì, có khi họ còn cho là mình xin về cân ký cho mấy bà đồng nát nên không cho. Nhưng tôi vẫn cứ làm lì. Hôm nay không được, hôm sau lại đến nữa. Có khi phải “uốn ba tấc lưỡi” để giải thích cho người ta biết mục đích của mình. Khi đó họ tin nên cho ngay. Thế là tôi có báo trong tay.

Mang về nhà, đổ ra, ngồi phân loại. Đọc kỹ từng tờ, tờ nào có tài liệu, hình ảnh liên quan đến Bác là gom lại, cất cẩn thận vào trong bao tải. Có khi may mắn kiếm được kha khá. Nhưng có khi mang về cả một đống báo nhưng tìm mãi chẳng có bài nào. Lúc đó buồn ghê lắm. Thỉnh thoảng, dành dụm được chút đỉnh tiền, tôi ra Thị xã Sóc Trăng tìm mua báo cũ, lục tìm tài liệu, hình ảnh về Bác.

Cứ mỗi dịp sinh nhật Bác, trong nhà ông lại có thêm một số tài liệu, hình ảnh Bác. Có tài liệu, hình ảnh rồi, ông phân loại theo từng mốc như Bác khi nhỏ, Bác khi đi tìm đường cứu nước, Bác ở nước ngoài, Bác ở Việt Bắc, Bác với các tầng lớp nhân dân…

Có tài liệu rồi, ông Nhung bổ sung thêm ảnh để thuyết minh về tài liệu. Có ảnh, ông lại cặm cụi tìm tài liệu phục vụ cho ảnh. Cứ thế, dần dần ông trở thành người có kiến thức về lịch sử nói chung, về Bác nói riêng vào loại nhất nhì ở địa phương. Mỗi khi có cuộc thi tìm hiểu nào về Lịch sử, các em học sinh THCS của xã lại chạy đến chú Nhung nhờ chú cho mượn tài liệu hay giải thích cho. Vô tình ông trở thành “giáo viên” dạy Lịch sử “bất đắc dĩ” ở địa phương.

Một lần, kỷ niệm ngày sinh của Bác, Sở Văn hóa - Thông tin tỉnh đưa về xã Thới An Hội một số hình ảnh triển lãm. Trong đó có nhiều hình ảnh về Bác. Quá mê nên ông Nhung đã bỏ mấy bữa làm để đi xem triển lãm.

Do triển lãm chỉ có treo ảnh cho dân xem chứ không tổ chức thuyết minh nên nhiều người dân đến xem mà không biết nội dung của các tấm ảnh. Ngứa nghề, ông Nhung tự nguyện làm người thuyết minh cho bà con nghe nội dung của từng tấm ảnh một cách rạch ròi, từ sự kiện, ngày tháng… thậm chí cả tên người chụp ảnh.

Thấy thế, một cán bộ của ngành này bèn kiểm tra trình độ hiểu biết của ông bằng cách “nhìn ảnh nói nội dung”. Ông Nhung làm một lèo hết sạch mấy tấm ảnh chụp về Bác mà không sai tí nào. Khâm phục trước sự hiểu biết, sau này, Sở Văn hóa thông tin tỉnh tặng ông cả bộ ảnh về Bác. Ông rất mừng khi trong bộ sưu tập của mình được bổ sung thêm nhiều tấm ảnh quý giá.

Có lần, ông được một đoàn làm phim mời sang thăm đền thờ Bác Hồ ở xã An Thạnh Đông (huyện Cù Lao Dung, Sóc Trăng). Một cán bộ của ngành Văn hóa nghe giới thiệu ông là người có bộ sưu tập tài liệu, hình ảnh về Bác rất nhiều nên “nhờ” thuyết minh giúp cho mấy tấm ảnh về Bác treo trên tường trong nhà lưu niệm. Biết họ muốn “kiểm tra kiến thức, tôi giới thiệu một lèo hết sạch mấy tấm ảnh một cách rạch ròi như đó là hình ảnh Bác vào thời điểm nào, ở đâu…”.

Ông Nguyễn Văn Nhung thắp hương bên bàn thờ Bác Hồ.

Kho tài liệu, kiến thức cho mọi người

Hàng nghìn trang tài liệu, trên 2.000 tấm ảnh về Bác là tài sản vô giá của cá nhân của ông Nhung. Nhưng, điều mà ông Nhung và nhiều người không ngờ tới là từ kho tài liệu đó đã cung cấp cho nhiều người ở địa phương và ở ngoài tỉnh những kiến thức quý giá.

Mỗi khi có những cuộc thi tìm hiểu về Lịch sử nói chung, về Bác Hồ nói riêng, thư viện của ông trở thành nơi lui tới của nhiều người. Các em học sinh ở xã đến nhờ chú Nhung cung cấp tài liệu, hình ảnh làm bài dự thi. Mỗi khi có ngày lễ hội, ngày kỷ niệm, cần tài liệu nào, lại tìm đến chú Nhung. Có những người ở mãi tận tỉnh xa cũng viết thư cho ông, hỏi về những kiến thức lịch sử, kiến thức về Bác Hồ.

Hàng ngày, có nhiều người tìm đến nhà ông để được chiêm ngưỡng những tấm ảnh về Bác, được đọc những trang tài liệu quý giá về Bác để hiểu hơn về con người của Bác. Một em học sinh của Trường THCS xã Thới An Hội phấn khởi nói: “Ở đây ai cũng biết chú Nhung cả. Tụi con hay đến nhà chú chơi để xem tranh ảnh về Bác Hồ, đọc tài liệu về Bác. Nhà chú Nhung nhiều tài liệu về Bác Hồ hơn cả thư viện trường cấp 3, thư viện của huyện”.

Chuyện ông nguyễn Văn Nhung sưu tầm tài liệu, ảnh Bác đã là một kỳ công. Nhưng bảo quản, giữ gìn kho tài liệu vô giá ấy lại càng đáng nể hơn. Ông kể, hồi đó nhà nghèo lắm, vợ chồng có 5 đứa con nhưng học hành dang dở vì nhà quá nghèo, lại không có đất đai.

Để nuôi con, vợ chồng phải mở một quán cháo nhỏ ven đường. Còn căn nhà của nằm cạnh bờ sông Cầu Lộ. Đó là một căn nhà sàn ọp ẹp, mái dột cột xiêu. Trong nhà, tài sản có giá nhất, chiếm chỗ nhiều nhất vẫn là kho tài liệu về Bác Hồ, chiếm hơn một nửa diện tích căn nhà. Tất cả đều được chất thành hàng thành lối nằm trên sàn nhà, bên trên được phủ bằng tấm vải nhựa tránh bụi bặm và mưa dột.

Ông Nhung và tấm ảnh Bác Hồ ở Thái Lan.

Thông tin về ông Nhung có kho tư liệu về Bác phong phú, sinh động lan truyền khắp nơi. Năm 2005, ông Nguyễn Văn Nhung cùng gia đình đã có nhà mới khang trang. Hóa ra, câu chuyện ông “Hai Lúa” làm thư viện về Bác Hồ đã truyền đến thành phố mang tên Bác. Hiểu và chia sẻ với ông, chính quyền và cấp ủy Đảng các quận 1, 3 đã xây tặng gia đình một căn nhà rộng 75m2 khá khang trang, tặng thêm tủ, bàn ghế, tivi… Một số cá nhân cũng tặng ông tủ đựng tài liệu.

Sau đó, UBND tỉnh Sóc Trăng cũng hỗ trợ ông mấy chục triệu đồng để tu bổ, bảo quản thư viện của mình. Như vậy là ông đã có chỗ để bảo vệ kho tư liệu quý giá của mình đúng như niềm mơ ước từ bao nhiêu năm.

Không chỉ có như vậy, nhiều cựu chiến binh ở TP Hồ Chí Minh, nhiều thầy cô, học sinh ở Nghệ An, Phan Thiết, Huế, Bạc Liêu, Cần Thơ… đã gửi thư cho ông, làm quen, giao lưu với ông, có người còn gửi tặng nhiều tài liệu quý về Bác Hồ với mong muốn được góp phần nhỏ bé của mình vào việc xây dựng thư viện Bác Hồ.

Xuân Lương