Bộ trưởng Bộ KH&CN: Đổi mới sáng tạo bắt đầu từ cải tiến nhỏ của mỗi người dân
Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, đổi mới sáng tạo không cần phải đao to búa lớn. Vậy làm sao để cải tiến nhỏ từ 100 triệu người dân Việt Nam sẽ không kém gì từ 10.000 nhà khoa học.
Phát biểu tại sự kiện hưởng ứng Ngày Sáng tạo và Đổi mới sáng tạo thế giới 2025 diễn ra chiều nay (21/4), Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, với Việt Nam, Ngày Sáng tạo và Đổi mới 21/4 không chỉ là ngày của nhà khoa học hay doanh nghiệp công nghệ, mà là ngày để tôn vinh tư duy sáng tạo của mọi người trong mọi ngành, mọi lĩnh vực (nông dân cải tiến máy móc nông nghiệp, học sinh tạo ra sản phẩm học tập), khuyến khích tinh thần “dám nghĩ, dám làm, dám đổi mới” trong toàn xã hội, kết nối sáng tạo và đổi mới với phát triển bền vững.
Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng phát biểu tại sự kiện
Các nước đi sau buộc phải nhảy cóc công nghệ. Tiếp thu công nghệ sẵn có, rồi cải tiến, tái tạo, ứng dụng sáng tạo theo ngữ cảnh địa phương. Đổi mới sáng tạo cho phép sáng tạo trong điều kiện hạn chế, rất phù hợp với bối cảnh của các nước đang phát triển.
“Chi cho khoa học công nghệ của các nước đang phát triển thấp, nên cần lấy đổi mới sáng tạo làm đòn bẩy. Nếu chỉ dựa vào khoa học và công nghệ hàn lâm, các nước đang phát triển sẽ không theo kịp các nước phát triển. Đổi mới sáng tạo cho phép tận dụng thành tựu nghiên cứu phát triển từ nơi khác, rồi cộng với đổi mới mô hình, tổ chức, nội địa hóa sản phẩm.
Đổi mới sáng tạo không cần đầu tư các phòng thí nghiệm, mà cần tư duy đổi mới và văn hóa đổi mới. Đây chính là con đường khả thi hơn cho các nước chưa đủ tiềm lực nghiên cứu sâu nhưng có năng lực tổ chức, thích nghi và sáng tạo xã hội”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh.
Theo Bộ trưởng KHCN, các nghiên cứu quốc tế đã chỉ ra, đổi mới sáng tạo là chìa khóa để các nước đang phát triển thoát bẫy thu nhập trung bình. Đổi mới sáng tạo là cửa ngách mang tính chiến lược để các nước đang phát triển rút ngắn khoảng cách, tối ưu các nguồn lực hạn chế, và tạo ra giá trị thực tiễn từ những gì sẵn có để phát triển nhanh.
“Chúng ta cần tạo ra một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mà ở đó, doanh nghiệp có thể cải tiến sản phẩm phù hợp với thị trường trong nước, người dân có thể sáng tạo trong điều kiện thực tế của mình, nhà nước hỗ trợ môi trường, thể chế và động lực để đổi mới sáng tạo không bị cản trở, mà được khơi thông và lan tỏa”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng chỉ rõ.
Văn hóa đổi mới là văn hóa không ngừng học hỏi, thử nghiệm, cải tiến và thích ứng.
Bộ trưởng thăm không gian trưng bày sản phẩm đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số của Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông
Đổi mới sáng tạo không cần phải đao to búa lớn. Phần Lan là một quốc gia đổi mới thầm lặng, học hỏi liên tục và cải tiến vi mô. Đó là một xã hội học hỏi, cải tiến liên tục, là một xã hội đổi mới sáng tỏ toàn dân. Phần Lan nói, cải tiến nhỏ từ 5 triệu người dân còn giá trị hơn phát minh từ 500 nhà khoa học.
“Nói theo cách này thì cải tiến nhỏ từ 100 triệu người Việt Nam sẽ không kém gì từ 10.000 nhà khoa học”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nói.
Người Việt Nam có 2 sức mạnh quan trọng: Tư duy STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Toán học) tốt nên làm khoa học và công nghệ tốt, năng lực vận dụng tốt nên làm đổi mới sáng tạo tốt. Đây đều là những năng lực cốt lõi của thời khoa học công nghệ - đổi mới sáng tạo - chuyển đổi số.
Đổi mới sáng tạo là động lực phát triển, thúc đẩy đổi mới chính là thúc đẩy phát triển, hoạch định đổi mới là hoạch định tương lai. Đổi mới hoạt động KHCN để hướng vào giải quyết các bài toán lớn của quốc gia.
Đổi mới sáng tạo là kết nối con người chứ không chỉ thiết bị
Bà Pauline Tamesis, Điều phối viên thường trú Liên Hợp Quốc tại Việt Nam cho biết, hiện nay tỷ lệ nữ giới mong muốn theo đuổi các ngành nghề STEM ở Việt Nam hiện chỉ đạt 10%, thấp hơn đáng kể so với tỷ lệ 24% ở nam giới.
Bà Pauline Tamesis, Điều phối viên thường trú Liên Hợp Quốc tại Việt Nam
Bà Tamesis cũng chỉ ra một số khoảng cách đáng chú ý khác trong bối cảnh chuyển đổi số của Việt Nam. Cụ thể, ở khu vực nông thôn, tỷ lệ người dân sử dụng internet thấp hơn 10% so với khu vực đô thị. Đáng chú ý, tại các vùng sâu vùng xa, tỷ lệ phụ nữ sở hữu điện thoại thông minh thấp hơn tới 26% so với nam giới.
Tuy vậy, Việt Nam đã xác định chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo là ưu tiên chiến lược hàng đầu, thể hiện qua Nghị quyết 57 và cam kết dành 3% ngân sách quốc gia cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Hiện nền kinh tế số Việt Nam chiếm 18,3% GDP và có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất Đông Nam Á, cùng với độ phủ sóng băng thông rộng gần như toàn dân và sự phát triển nhanh chóng của mạng 5G.
Bà Pauline nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đổi mới một cách táo bạo nhưng có trách nhiệm, đồng thời kêu gọi kết nối con người chứ không chỉ thiết bị.
“Việt Nam cùng nhau xây dựng một văn hóa mà ở đó đổi mới và sáng tạo trở thành lối sống của mỗi cá nhân và tổ chức. Điều này bao gồm việc tạo ra một môi trường khuyến khích các ý tưởng mới, tôn vinh sự sáng tạo và tích hợp tư duy đổi mới vào các hoạt động hàng ngày, nhằm thúc đẩy tiến bộ và làm phong phú cộng đồng”, bà Tamesis khuyến nghị.
Ngày 21/4 hằng năm được Liên hợp quốc (UN) chọn làm Ngày Sáng tạo và Đổi mới sáng tạo thế giới (The World Creativity and Innovation Day) nhằm nâng cao nhận thức về vai trò của sáng tạo và đổi mới sáng tạo trong phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng xã hội bền vững và thúc đẩy sự phát triển mọi mặt của con người.
Năm 2025 là năm thứ tư Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức Lễ hướng ứng Ngày Sáng tạo và Đổi mới sáng tạo thế giới, với mục tiêu tuyên truyền, phổ biến trong cộng đồng và toàn xã hội cùng chung tay thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo; tạo dựng văn hóa đổi mới sáng tạo trong toàn xã hội; nâng cao nhận thức về vai trò của khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong phát triển kinh tế - xã hội bền vững và thúc đẩy sự phát triển mọi mặt của con người.
