Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh: Chuyển đổi số phải gắn với bảo đảm quyền con người

Trong khuôn khổ Lễ mở ký Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng (“Công ước Hà Nội”), tại phiên thảo luận chuyên đề “Bảo vệ công dân trong kỷ nguyên chuyển đổi số”, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh đã có bài phát biểu quan trọng, nêu rõ những quan điểm và giải pháp của Việt Nam trong bảo vệ quyền con người, quyền công dân trong không gian mạng.

Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh nhấn mạnh: Chúng ta đang sống trong kỷ nguyên của Cách mạng công nghiệp 4.0, một thời đại được định hình bởi những công nghệ đột phá như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), chuỗi khối (Blockchain) và Internet vạn vật (IoT). Trong đó, dữ liệu đã trở thành nguồn tài nguyên chiến lược, là “dầu mỏ mới” của thế kỷ XXI, mang lại giá trị kinh tế và xã hội khổng lồ, mở ra cơ hội phát triển chưa từng có cho mọi quốc gia.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh phát biểu tại phiên thảo luận chuyên đề “Bảo vệ công dân trong kỷ nguyên chuyển đổi số”.

Tuy nhiên, cùng với cơ hội là những thách thức ngày càng phức tạp, tội phạm mạng đang mở rộng quy mô, xâm nhập sâu vào đời sống xã hội, đe dọa nghiêm trọng đến an ninh quốc gia, trật tự xã hội và đặc biệt là quyền con người, quyền công dân. Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh cho rằng: Nếu không có cơ chế hợp tác và khung pháp lý toàn cầu đủ mạnh, những tiến bộ công nghệ có thể bị lợi dụng để xâm hại chính con người, trung tâm của tiến trình chuyển đổi số.

Trên tinh thần đó, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh khẳng định, “Công ước Hà Nội” không chỉ là bước tiến trong hợp tác quốc tế về an ninh mạng mà còn là cột mốc pháp lý quan trọng, góp phần định hình những nguyên tắc toàn cầu về bảo vệ quyền con người trong không gian số.

Để hiện thực hóa quan điểm trên, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh đề xuất bốn giải pháp trọng tâm để bảo vệ quyền con người trong kỷ nguyên số:

Thứ nhất, cần chú trọng hoàn thiện khung pháp lý về bảo vệ quyền con người, quyền công dân trên môi trường số, dựa trên nền tảng là các điều ước quốc tế về quyền con người.

Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh cho rằng đây là nền tảng cốt lõi để đảm bảo sự phát triển của công nghệ không vượt khỏi tầm kiểm soát và luôn phục vụ lợi ích con người. Việt Nam là quốc gia thành viên của hầu hết các công ước quốc tế về quyền con người của Liên hợp quốc, do đó có trách nhiệm và nghĩa vụ cụ thể trong việc nội luật hóa, triển khai các cam kết quốc tế vào hệ thống pháp luật trong nước.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh “Công ước Hà Nội” là công cụ pháp lý toàn cầu mới, góp phần xử lý hiệu quả các hành vi xâm phạm quyền con người, quyền công dân trên môi trường mạng. Mối quan hệ giữa các công ước quốc tế về nhân quyền và “Công ước Hà Nội” mang tính bổ trợ, tạo nên một hệ thống pháp lý đồng bộ: các công ước về nhân quyền xác lập nội dung các quyền cơ bản, còn “Công ước Hà Nội” cung cấp cơ chế bảo vệ pháp lý đối với những quyền đó trong môi trường số. Minh chứng rõ nét cho điều này là các Điều 14, 15, 16 của “Công ước Hà Nội” đề cập trực tiếp đến việc ngăn chặn, xử lý các hành vi lợi dụng công nghệ để xâm hại quyền trẻ em, nội dung này đã được ghi nhận trong Công ước về quyền trẻ em năm 1989.

Thứ hai, cần phải bảo đảm sự hài hòa giữa pháp luật quốc gia và pháp luật quốc tế, gắn kết giữa nguyên tắc của luật pháp quốc tế và điều kiện đặc thù của mỗi quốc gia.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh, bảo vệ quyền con người trong kỷ nguyên số không thể tách rời nguyên tắc hài hòa giữa lợi ích quốc gia và cam kết quốc tế. Mỗi quốc gia cần hoàn thiện hệ thống pháp luật phù hợp với điều kiện đặc thù về kinh tế, văn hóa, xã hội, đồng thời đảm bảo tính thống nhất với các điều ước quốc tế mà mình tham gia.

Việt Nam là một trong số ít quốc gia đưa quy định về bảo vệ quyền con người, quyền công dân vào một chương riêng trong Hiến pháp năm 2013, thể hiện bước tiến vượt trội trong tư duy lập hiến. Trong những năm qua, Việt Nam đã ban hành nhiều đạo luật quan trọng như Luật An ninh mạng, Luật An toàn thông tin mạng, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, Luật Giao dịch điện tử, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Luật Công nghiệp công nghệ số, Luật Khoa học - Công nghệ và đổi mới sáng tạo...

Những văn bản này tạo thành hành lang pháp lý toàn diện cho quá trình chuyển đổi số quốc gia, khẳng định quyết tâm của Việt Nam trong việc bảo vệ người dân, doanh nghiệp và Nhà nước trên không gian mạng.

Quang cảnh phiên thảo luận chuyên đề “Bảo vệ công dân trong kỷ nguyên chuyển đổi số”.

Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh cũng nhấn mạnh, việc Việt Nam được bầu vào Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2026-2028 là minh chứng cho uy tín quốc tế và nỗ lực không ngừng của Việt Nam trong việc thúc đẩy quyền con người. Thời gian tới, Việt Nam sẽ tiếp tục sửa đổi, bổ sung các bộ luật quan trọng như Bộ luật Hình sự, Luật Xử lý vi phạm hành chính, và đặc biệt là xây dựng Luật Trí tuệ nhân tạo (AI) để quy định rõ nguyên tắc bảo vệ con người trước sự phát triển nhanh chóng của công nghệ.

Thứ ba, việc bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong kỷ nguyên chuyển đổi số cần gắn với việc bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc.

Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh cho rằng rằng, chuyển đổi số và công nghệ hiện đại chỉ thực sự mang lại lợi ích khi được đặt trong khuôn khổ pháp lý chặt chẽ, song hành với nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững của xã hội.

Dẫn chứng báo cáo của Công ty An ninh mạng Viettel, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh cho biết, trong 6 tháng đầu năm 2025, Việt Nam ghi nhận hơn 8,5 triệu tài khoản cá nhân bị đánh cắp, gần 4.500 tên miền lừa đảo, 1.000 trang web giả mạo và hơn 528.000 cuộc tấn công từ chối dịch vụ phân tán (DDoS). Những con số này phản ánh mức độ nghiêm trọng của rủi ro an ninh mạng.

Vì vậy, việc bảo vệ công dân trên không gian mạng không chỉ là bảo vệ quyền cá nhân, mà còn là bảo vệ chủ quyền số và lợi ích quốc gia. Để làm được điều đó, cần đẩy mạnh các biện pháp tổng thể: hoàn thiện khung pháp lý, đầu tư hạ tầng kỹ thuật hiện đại, tăng cường năng lực cảnh báo sớm và đặc biệt là nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo mật thông tin.

Thứ tư, bảo vệ công dân trên không gian mạng không chỉ có vai trò nòng cốt của Nhà nước mà còn là trách nhiệm của từng cá nhân, doanh nghiệp, tổ chức và của toàn xã hội.

Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh nhấn mạnh: Bảo vệ quyền con người trong kỷ nguyên số không chỉ là nhiệm vụ của Nhà nước, mà còn là trách nhiệm của từng cá nhân, doanh nghiệp và toàn xã hội.

Mỗi dữ liệu cá nhân, mỗi hành vi trực tuyến đều có thể trở thành điểm yếu nếu người dùng thiếu ý thức bảo mật. Do đó, cùng với việc hoàn thiện khung pháp lý, cần triển khai đồng bộ các giải pháp xã hội hóa, đó là: Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng về an toàn thông tin; Phát triển các hiệp hội, tổ chức an ninh mạng để chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ kỹ thuật; Đẩy mạnh đối thoại giữa Nhà nước - doanh nghiệp - xã hội, hình thành mạng lưới hợp tác đa tầng, đa chủ thể; Huy động nguồn lực đầu tư cho hạ tầng số và đào tạo nhân lực công nghệ cao.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh, chỉ khi mỗi cá nhân ý thức được rằng bảo vệ an ninh mạng là nghĩa vụ đạo đức và pháp lý, thì quyền con người trong môi trường số mới thực sự được tôn trọng và bảo đảm.

Trên tinh thần đó, Việt Nam sẵn sàng hợp tác toàn diện với các quốc gia thành viên, các tổ chức quốc tế và đối tác tư nhân để cùng xây dựng một không gian mạng an toàn, lành mạnh, thúc đẩy phát triển bền vững và bảo vệ các giá trị nhân văn toàn cầu, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh nhấn mạnh.

Hồng Nguyên