Bỏ xét tuyển học bạ: Bước đi cần thiết để làm trong sạch giáo dục

Xét tuyển vào đại học bằng học bạ là phương thức tuyển sinh gây nhiều tranh cãi nhất từ trước tới nay. Minh họa: F.C

Vì sao tuyển sinh bằng điểm học bạ không còn phù hợp?

Thực tiễn dạy học cho thấy, phương thức xét tuyển đại học bằng học bạ nhiều năm qua tồn tại quá nhiều bất cập. Điểm số học bạ học sinh thường bị "làm đẹp" vì nhiều lý do khác nhau. Có khi giáo viên thương trò nên "nới" tay, có khi vì "bệnh thành tích" của nhà trường, hoặc thậm chí do sự tác động từ phía phụ huynh.

Cùng với đó, việc kiểm tra đánh giá giữa các địa phương, trường và lớp học rất khác nhau. Ví dụ, cùng một đề kiểm tra môn Ngữ văn, nếu là trường chuyên lớp chọn thì giáo viên sử dụng ngữ liệu khó, còn trường có nhiều học sinh yếu thì ra đề dễ. Như vậy, điểm số trên học bạ vốn đã chênh nhau, càng khó so sánh ở phạm vi toàn quốc.

Đáng nói, có những trường hợp học sinh có điểm trung bình học bạ trên 8.0 nhưng điểm thi tốt nghiệp trung học phổ thông lại chỉ đạt vài ba điểm. Rõ ràng, nếu dùng học bạ để xét tuyển đại học, những học sinh này sẽ lợi thế hơn nhiều so với bạn chỉ xét bằng điểm thi.

Tất cả những bất cập ấy khiến học bạ không còn là công cụ đánh giá công bằng. Thay vì phản ánh đúng năng lực, nó vô tình khuyến khích "bệnh thành tích" và sự giả dối trong môi trường học đường lên ngôi.

Nhìn ra thế giới để hiểu mình

Ở nhiều nước, học bạ vẫn được coi trọng, nhưng thường chỉ là một phần trong tổng thể tuyển sinh. Điểm chung là họ có hệ thống chuẩn hóa quốc gia để đảm bảo sự công bằng.

Ví dụ ở Mỹ, học bạ đi kèm với thư giới thiệu, bài luận, điểm SAT/ACT và cả hoạt động ngoại khóa. Ở Nhật hay Hàn Quốc, kỳ thi quốc gia mới là yếu tố quyết định, còn học bạ chỉ mang tính tham khảo.

Việt Nam hiện chưa có điều kiện để học bạ được sử dụng minh bạch và thống nhất trên phạm vi toàn quốc. Vì vậy, việc bỏ xét tuyển bằng học bạ ở giai đoạn hiện nay là cần thiết, là bước "dọn dẹp" để làm trong sạch môi trường giáo dục.

Cùng lắm, học bạ chỉ nên được xem như yếu tố cộng điểm phụ, chiếm tỉ lệ rất nhỏ, giống như cách Trường Đại học Bách khoa Thành phố Hồ Chí Minh đang áp dụng khi cộng tối đa 10% điểm học bạ trong xét tuyển hàng năm.

Trải nghiệm của chính "người trong cuộc"

Nhiều năm đứng lớp, tôi chứng kiến học trò chạy theo từng con điểm để có "học bạ đẹp," thay vì chú tâm học thật, thi thật. Phụ huynh thì tìm mọi cách để con không bị điểm kém, kể cả có chuyện "đi đêm đi hôm" với giáo viên. Như thế, học bạ không còn là phản ánh sự trung thực của quá trình học tập, mà trở thành công cụ chạy đua hình thức.

Đáng buồn là khi giáo viên buộc phải cho điểm cao trong khi năng lực học sinh còn yếu kém, chính học sinh lại có tâm lí coi thường thầy cô. Các em hiểu rằng điểm số có thể mua chuộc hoặc mặc cả, và từ đó sự tôn trọng với người dạy, với tri thức cũng mai một dần.

Nếu bỏ xét học bạ, gánh nặng ấy sẽ được gỡ bỏ. Giáo viên không còn phải "nắn" điểm cho vừa ý phụ huynh, không phải bận tâm chuyện thành tích cuối năm. Chúng tôi có thể dạy và đánh giá công bằng hơn, học trò cũng thoải mái hơn khi không cần "tô điểm" từng con điểm trong học bạ.

Các em có thể tập trung vào học thật, rèn luyện kỹ năng, chuẩn bị kỹ lưỡng cho kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông hoặc kỳ thi năng lực. Khi đó, sự công bằng sẽ được kiểm chứng một cách rõ ràng, ai có năng lực thực sự thì kết quả sẽ được thể hiện qua điểm số.

Tôi ủng hộ mạnh mẽ việc bỏ xét tuyển bằng học bạ, vì đây là bước đi dũng cảm, thẳng thắn nhìn vào thực trạng. Đôi khi, muốn làm mới, trước hết phải dám gạt bỏ cái cũ đã biến dạng. Khi hệ thống giáo dục xây dựng được nền tảng liêm chính, khi học bạ thực sự phản ánh trung thực năng lực học sinh, lúc đó chúng ta có thể tính đến chuyện đưa nó trở lại.

Phan Anh