'Bốc thuốc' gì chặn rủi ro khi ngân hàng vi phạm phát hành trái phiếu?

Ngân hàng nói gì?

Sau khi Thanh tra Chính phủ công bố Kết luận 276, chỉ ra một số vi phạm trong sử dụng vốn trái phiếu tại một số ngân hàng, nhiều đơn vị đã lên tiếng.

VPbank xác nhận phát hành 7 lô trái phiếu (năm 2016, 2021, 2022). Theo giải trình, tại thời điểm phát hành, ngân hàng này chưa có các khoản giải ngân trung và dài hạn mới. Do đó, để "tối ưu" nguồn vốn, ngân hàng đã sử dụng nguồn này cho vay kỳ hạn 12 tháng. Khi các khoản vay này đến hạn, VPBank tiếp tục sử dụng đúng mục đích trung và dài hạn. Ngân hàng này cho biết đã áp dụng biện pháp tách bạch các khoản huy động trái phiếu trên hệ thống và hoàn thiện công bố thông tin theo đúng quy định.

Các ngân hàng thương mại huy động vốn mạnh thông qua phát hành trái phiếu những năm gần đây.

Trong khi đó, MB thông tin tại thời điểm rà soát ngân hàng đang tập trung ưu tiên nguồn vốn cho vay. MB khẳng định việc này phù hợp với nội dung và phạm vi đã công bố (là phục vụ nhu cầu cấp tín dụng). Theo ngân hàng, các lô trái phiếu được đề cập đều được ngân hàng thực hiện đầy đủ nghĩa vụ; phần lớn các lô này đã tất toán, số còn lại (khoảng 650 tỷ đồng) đang được quản lý đúng quy định.

Ngân hàng OCB cũng phát đi thông tin phản hồi liên quan đến kết luận thanh tra. Theo đó, trong suốt thời gian phát hành và sử dụng vốn từ trái phiếu phục vụ hoạt động kinh doanh, ngân hàng luôn tuân thủ đầy đủ nghĩa vụ công bố thông tin và thanh toán gốc, lãi đúng hạn cho nhà đầu tư.

“Đối với một số lỗi phát sinh trong giai đoạn trước đây, OCB đã báo cáo, giải trình chi tiết nguyên nhân và khắc phục ngay khi nhận được yêu cầu”, OCB thông tin

Cần minh bạch để tránh rủi ro hệ thống

Dữ liệu của Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam tháng 9 ghi nhận, ngân hàng dẫn đầu về phát hành trái phiếu đạt hơn 17.000 tỷ đồng. Lũy kế 9 tháng qua, phát hành trái phiếu doanh nghiệp đạt xấp xỉ 398.000 tỷ đồng. Nhóm ngân hàng chiếm 73% trong số này, tiếp đến là bất động sản, chứng khoán và sản xuất.

MB là nhà băng huy động nhiều nhất qua kênh này với 6.000 tỷ đồng, sau đó đến LPBank, ACB và HDBank. Do nhu cầu bổ sung nguồn vốn trung dài hạn, trái phiếu ngân hàng đều có kỳ hạn trên 3 năm.

Trao đổi với PV Tiền Phong, chuyên gia kinh tế Đinh Trọng Thịnh cho rằng, việc các ngân hàng thời gian qua đẩy mạnh phát hành trái phiếu, đặc biệt là loại trái phiếu có kỳ hạn dài, đang bộc lộ những bất cập nhất định trong mục tiêu sử dụng vốn và khả năng quản lý rủi ro.

Ông Thịnh phân tích, về nguyên tắc, phát hành trái phiếu dài hạn là nhằm huy động nguồn vốn ổn định phục vụ cho các khoản vay trung và dài hạn. Tuy nhiên, trong thực tế, nhiều ngân hàng lại sử dụng nguồn vốn này cho vay ngắn hạn, dẫn đến sai lệch mục tiêu huy động vốn. “Đáng ra nên phát hành trái phiếu ngắn hạn để phù hợp với thực tế hoạt động. Nếu phát hành dài mà cho vay ngắn thì không đúng bản chất, tiềm ẩn rủi ro mất cân đối kỳ hạn", ông Thịnh nói.

Chuyên gia dẫn giải vì chênh lệch giữa kỳ hạn phát hành và kỳ hạn cho vay, các ngân hàng phải “tìm cách” linh hoạt hóa công cụ trái phiếu, khiến việc mua bán, chuyển nhượng trở nên phức tạp. “Nhiều ngân hàng tìm cách làm cho trái phiếu ngắn hạn trở nên khác về thời gian, hay phát hành với hình thức linh hoạt để dễ bán hơn. Như vậy lại tạo ra lỗ hổng trong giám sát”, ông Thịnh nhận định.

Về khía cạnh pháp lý, ông Thịnh nêu hành lang hiện nay tuy đã được ban hành nhưng vẫn còn nhiều điểm chưa chặt chẽ, đặc biệt là trong quản lý mục đích sử dụng vốn sau phát hành. “Ban hành quy định thì dễ, nhưng thực thi và kiểm soát lại không đơn giản. Do đó, cơ quan quản lý cần nắm rõ thực chất các sản phẩm trái phiếu mà ngân hàng đang phát hành, tránh tình trạng biến tướng,” ông nói thêm.

Một điểm đáng chú ý là ngân hàng hiện đang là nhóm tổ chức phát hành trái phiếu lớn nhất thị trường, vượt cả doanh nghiệp bất động sản.

“Nếu phát hành ồ ạt mà không kiểm soát mục đích và dòng tiền, rủi ro thanh khoản có thể tăng lên khi đến kỳ đáo hạn. Ngân hàng nên tập trung vào phát hành trái phiếu ngắn hạn, minh bạch về mục đích và khả năng chuyển nhượng, để công cụ này thực sự trở thành kênh huy động vốn an toàn, thay vì tạo ra nguy cơ rủi ro cho cả hệ thống”, ông Thịnh cảnh báo.

Ngọc Mai