Xây dựng chuỗi giá trị cho cây ổi rừng

Từ xa xưa, ông bà ta đã biết tận dụng lá và búp ổi, nấu nước uống như trà, giúp hỗ trợ tiêu hóa, giảm đầy bụng, khó tiêu và làm dịu các triệu chứng rối loạn đường ruột. Nhận thấy tiềm năng từ nguồn nguyên liệu búp ổi mọc khắp các sườn đồi, bìa rừng, ven suối trên vùng núi Sơn Tây, HTX đã xây dựng mô hình liên kết sản xuất - chế biến - tiêu thụ trà búp ổi và lấy tên là trà búp ổi Sobu.

Từng búp ổi được chính đồng bào Ca Dong tại địa bàn thu hái ngoài tự nhiên vào sáng sớm, khi những giọt sương mai còn đọng trên chồi non đem về bán cho HTX. Vào mùa nắng, trên cùng diện tích ổi sẽ cho thu hoạch 2 lần/tháng, còn vào mùa mưa cho thu hoạch 1 lần/tháng. Tuy nhiên, do diện tích ổi mọc ngoài tự nhiên nhiều nên người dân có thể thu hoạch thường xuyên.

Trung bình, 1 người sẽ thu được từ 30 - 35kg búp ổi/ngày. Với giá thu mua từ 8 - 10 nghìn đồng/kg, giúp đồng bào Ca Dong có thêm nguồn thu nhập, nâng cao đời sống kinh tế.

Búp ổi sau thu mua sẽ được Hợp tác xã Sản xuất Nông lâm nghiệp và Thương mại dịch vụ Sơn Bua rửa sạch và đưa vào máy sấy lạnh.

Chủ tịch UBND xã Sơn Tây Thượng Phạm Hồng Khuyến cho biết, UBND xã đã làm việc với HTX để trao đổi về các định hướng phát triển trong thời gian tới. Qua trao đổi, HTX có nhu cầu mong muốn được hỗ trợ để đầu tư máy móc, thiết bị để sản xuất theo quy mô lớn và hỗ trợ mở rộng vùng nguyên liệu trong tương lai. Địa phương nhận thấy, đây là mô hình có tiềm năng, vì vậy khi có nguồn vốn, xã sẽ triển khai chuỗi liên kết sản xuất các sản phẩm từ cây ổi để khai thác tiềm năng và thực hiện mục tiêu chuyển đổi cơ cấu cây trồng tại địa phương.

Sau khi HTX thu mua, những búp ổi được rửa sạch và sấy khô, quá trình chế biến đảm bảo theo quy trình đạt tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm.

Giám đốc HTX Sản xuất Nông lâm nghiệp và Thương mại dịch vụ Sơn Bua Lê Thị Ánh cho biết, hiện nay, sản phẩm trà ổi Sobu đã đăng ký bảo hộ thương hiệu, được cấp chứng nhận HACCP và đã được công nhận sản phẩm OCOP 3 sao trong năm 2024. Với hương vị thơm dịu, thanh mát và có công dụng tốt cho sức khỏe, sản phẩm trà búp ổi túi lọc của HTX đã được nhiều người tiêu dùng ưa chuộng.

Để có nguồn nguyên liệu sản xuất lâu dài theo chuỗi giá trị, HTX đã hướng dẫn người dân khai thác gắn với bảo tồn các vùng ổi mọc tự nhiên, đồng thời phát triển thêm vùng trồng tập trung.

Theo đó, HTX đã hướng dẫn người dân bứng cây ổi con mọc ngoài rừng mang về rẫy nhà trồng, chăm sóc, bảo vệ. Đồng thời, khoanh lưới bảo vệ những vùng có nhiều ổi. Việc giữ được cây ổi ngoài tự nhiên còn giúp giữ đất, hạn chế khai thác rừng tự nhiên, bảo vệ rừng đầu nguồn.

Gia đình anh Đinh Văn Banh, ở thôn Huy Em, xã Sơn Tây Thượng là một trong những hộ có diện tích ổi ngoài tự nhiên lớn nhất tại địa phương. Anh Banh chia sẻ, trước đây ổi mọc nhiều trên rẫy nhưng khi nào có trái thì mới hái về ăn hoặc ngâm rượu. Còn búp ổi thì mình không hái vì không biết để làm gì.

Từ khi HTX thu mua búp ổi về làm trà, tôi mới nhận thấy giá trị mang lại của cây ổi rừng. Hiện tại tôi đang mua lưới để khoanh vùng, bảo vệ vườn ổi rừng rộng gần 1ha của gia đình. Cán bộ HTX cũng thường xuyên đến vườn ổi hướng dẫn cách chăm sóc, bảo vệ và thu hoạch.

Tương tự anh Banh, chị Đinh Thị Trúc, ở thôn Huy Măng cũng có vườn ổi tự nhiên gần 1ha. Nhận thấy hiệu quả từ cây ổi rừng mang lại, đầu năm 2025, chị Trúc đã mua lưới nhựa và lưới B40 về rào lại để tránh trâu, bò của người dân thả rông vào giẫm làm hư hại. “Cây ổi mọc tự nhiên rất dễ sống nên chỉ cần phát dọn sạch thực bì xung quanh là cây phát triển xanh tốt. Giờ có HTX thu mua, bao tiêu đầu ra của búp ổi nên tôi rất yên tâm bảo vệ vùng ổi tự nhiên để đem lại hiệu quả kinh tế cao hơn”, chị Trúc bày tỏ.

Sản xuất trà búp ổi của HTX đã góp phần giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân là đồng bào Ca Dong trên địa bàn. Theo tính toán của HTX, trung bình 1ha ổi rừng có tuổi đời 3 - 4 năm sẽ cho thu hoạch 40 triệu đồng/tháng.

“HTX đang hướng dẫn người dân trồng dặm ổi rừng vào các vị trí đất còn trống, dần quy hoạch vùng nguyên liệu tập trung theo kiểu trồng chè và điều chỉnh dần cho chiều cao các cây ổi bằng nhau, về lâu dài sẽ đưa máy móc vào thu hoạch. HTX cũng có kế hoạch đầu tư xây dựng 1 nhà xưởng riêng cho sản phẩm búp ổi, lá ổi. Đồng thời, đầu tư thêm nhà sấy, máy móc hiện đại để mở rộng quy mô sản xuất, đa dạng các sản phẩm từ ổi rừng”, chị Lê Thị Ánh cho biết thêm.

Bài, ảnh: HỒNG HOA