'Bức tường UAV' - Tham vọng phòng thủ mới của EU trước mối đe dọa an ninh
Tại hội nghị thượng đỉnh diễn ra ngày 1/10 tại thủ đô Copenhagen, Đan Mạch, các nhà lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU) đã đạt được đồng thuận bước đầu về việc xây dựng 'Bức tường thiết bị bay không người lái (UAV)' nhằm đối phó với các mối đe dọa trong khu vực.
Tuy nhiên, mối quan hệ căng thẳng với Nga, cùng những thách thức về kỹ thuật, tài chính và pháp lý có thể khiến EU khó có thể triển khai kế hoạch trên thực tế. Đề xuất do Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đưa ra, nhằm thiết lập mạng lưới cảm biến, radar và hệ thống phòng không dọc biên giới phía Đông EU để phát hiện và đánh chặn UAV. Kế hoạch này được đưa ra trong bối cảnh loạt sự cố UAV gần đây tại các nước thành viên, trong đó có Đan Mạch và Ba Lan, đã gây gián đoạn giao thông hàng không và đặt ra câu hỏi về năng lực phòng thủ của châu Âu.
Ảnh minh họa: Reuters
Phát biểu sau hội nghị, Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa nhấn mạnh tầm quan trọng của sáng kiến: “Chúng ta đã tiến thêm một bước nữa. Các nhà lãnh đạo đã thể hiện sự ủng hộ rộng rãi đối với các kế hoạch ưu tiên nhằm tăng cường an ninh của EU, trong đó có việc xây dựng Bức tường chống UAV và hệ thống giám sát sườn phía Đông. Đây là một bước quan trọng trên con đường đạt được sự sẵn sàng phòng thủ chung vào năm 2030”.
Tuy nhiên, đằng sau sự đồng thuận chính trị là những hoài nghi thực tế và hàng loạt thách thức chưa có lời giải. Các chi tiết kỹ thuật, cơ chế vận hành, cũng như khung pháp lý của dự án vẫn chưa rõ ràng. Đặc biệt, vấn đề tài chính đang là điểm nghẽn lớn. Chi phí ước tính có thể lên tới hàng chục tỷ euro, nhưng các nước lại chưa thể thống nhất được vấn đề nguồn vốn, ai sẽ chi trả và cách thức phối hợp giữa các quốc gia.
Hai quốc gia đầu tàu về quốc phòng của EU là Pháp và Đức đã cho thấy sự thận trọng. Trong khi Pháp kêu gọi một chiến lược toàn diện thay vì chỉ tập trung vào phía Đông, thì Đức lo ngại mô hình điều phối tập trung do Ủy ban châu Âu dẫn dắt có thể không phù hợp với nhu cầu riêng biệt của từng quốc gia. Các nước Nam Âu như Hy Lạp và Italy cũng lên tiếng cảnh báo nguy cơ khu vực Địa Trung Hải tiếp tục bị xem nhẹ trong các ưu tiên an ninh.
Thủ tướng Hy Lạp Kyriakos Mitsotakis cho biết: “Tôi cho rằng tình hình bất ổn địa chính trị toàn cầu ngày càng sâu rộng đã tạo ra một cảm giác cấp bách về nhu cầu EU cần phải chuyển từ lời nói sang hành động để thiết lập một hệ thống phòng thủ chung thống nhất. Hy Lạp là một trong những quốc gia trong nhiều năm qua đã hỗ trợ chi tiêu quốc phòng ở mức cao hơn đáng kể so với mức trung bình của EU và chúng tôi sẽ tiếp tục làm như vậy. Tuy nhiên, đã đến lúc EU cần huy động nguồn lực để hỗ trợ các dự án quốc phòng chung như hệ thống phòng thủ tên lửa hoặc lá chắn phòng thủ được đề xuất chống lại sự xâm nhập của máy bay không người lái”.
Bên cạnh những chia rẽ chính trị, các chuyên gia cảnh báo giới chức Liên minh châu Âu không thể phớt lờ những rào cản về mặt kỹ thuật. Việc phát hiện và đánh chặn UAV cỡ nhỏ, bay ở tầm thấp, đặc biệt trong môi trường đô thị hoặc địa hình phức tạp hiện vẫn là điểm yếu của nhiều hệ thống phòng không châu Âu. Ngoài ra, khả năng UAV được điều khiển từ bên trong lãnh thổ EU đặt ra những thách thức không nhỏ về hiệu quả thực tế của mô hình “bức tường UAV”.
Cũng tại hội nghị, các nhà lãnh đạo EU đã thảo luận đề xuất sử dụng tài sản của Nga bị đóng băng tại châu Âu để hỗ trợ cho Ukraine. Tuy nhiên, vấn đề này chưa đạt được đồng thuận do lo ngại rủi ro pháp lý, trong khi đề xuất cải cách EU nhằm thúc đẩy tiến trình gia nhập cho Ukraine tiếp tục gây tranh cãi.
