Bùi Hải Sơn ngợi ca hạt lúa bằng điêu khắc tối giản

Bùi Hải Sơn sinh năm 1957 tại cù lao Ông Chưởng, tỉnh An Giang, tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật TP.HCM, hiện sống và làm việc tại Sài Gòn. Anh là một trong những điêu khắc gia tiêu biểu của Việt Nam ở thế hệ mới, với rất nhiều tác phẩm có dấu ấn, được sưu tập bởi cá nhân và tổ chức, như Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM, Công viên Beasan (Iksan, Hàn Quốc), Bảo tàng Takanabe (Miyazaki, Nhật Bản)…

Sau khi tham gia gần 30 triển lãm nhóm, hơn 10 trại điêu khắc trong nước và quốc tế, đây mới là triển lãm cá nhân lần thứ 2 của Bùi Hải Sơn. Triển lãm đầu tiên có tên là Nguồn, diễn ra tại phòng tranh của Đại học Mỹ thuật TP.HCM năm 2010. U70 và hơn 35 năm trong nghề, Bùi Hải Sơn ít khi nào ngưng nghỉ tìm tòi và sáng tạo, nhưng lại khá cẩn trọng và chỉn chu, nên có vẻ ngại làm triển lãm cá nhân.

Điêu khắc gia Bùi Hải Sơn.

Giám tuyển của triển lãm Khải huyền, nhà nghiên cứu mỹ thuật Vũ Huy Thông, nhận định: “Bùi Hải Sơn đang trong giai đoạn sáng tạo sung sức nhất, cùng với số ít nghệ sĩ đồng trang lứa, điêu khắc của Bùi Hải Sơn có phong cách cá nhân rất rõ trong lát cắt vài thập niên điêu khắc Việt Nam đột ngột thay đổi với các xu hướng nghệ thuật hiện đại lấn lướt hiện thực xã hội chủ nghĩa. Thành công trong ngôn ngữ điêu khắc kim loại, những hoạt động sáng tác, quản lý và giảng dạy mỹ thuật xuyên suốt từ đầu năm 2000 đã tạo cho Bùi Hải Sơn một vị trí quan trọng hàng đầu trong nền điêu khắc đương đại, đặc biệt tại TP.HCM, nơi ông sống và làm việc”.

Cũng theo Giám tuyển của triển lãm Khải huyền, thì "kể từ triển lãm cá nhân lần đầu năm 2010, hình tượng hạt lúa và những biến thể đa chất liệu trong ngôn ngữ điêu khắc xu hướng tối giản của Bùi Hải Sơn đã là những chiêm nghiệm siêu hình về khởi sinh/ biến dịch, quá khứ/ tương lai mang nội hàm và tình yêu văn hóa miền Tây Nam bộ quê hương ông. Hình tượng hạt lúa gắn với Bùi Hải Sơn không chỉ như một tài nguyên phong phú ngôn ngữ tạo hình, nó còn là, như ông từng nói ‘chứng nhân tinh thần về cuộc di dân của dân tộc Việt về phương Nam’. Ngoài ý nghĩa về nguồn gốc, nó còn là đích đến của một hành trình nhiều gian lao, thử thách”.

Giả lập sắp đặt, trưng bày Âm dương.

Giả lập sắp đặt, trưng bày Chuyển động ngầm.

Hình tượng hạt lúa được Bùi Hải Sơn khai thác từ năm 1995, với những trăn trở và tìm kiếm ngôn ngữ thể hiện, để đạt đến sự hiện đại và tối giản, nhiều ẩn ý như hiện nay. Hạt lúa là một dấu ấn trong triển lãm Nguồn (2010). Lúc ấy, Bùi Hải Sơn từng chia sẻ: “Hình ảnh hạt lúa đặc trưng cho vùng không gian sống quê hương tôi - An Giang. Hạt giống mang thông điệp về quá khứ-hiện tại-tương lai. Đó còn là sự chiêm nghiệm giữa hiện hữu và hư vô, đơn lẻ và sinh sôi. Chủ đề Nguồn tái hiện cái đẹp của lao động từ quá trình gieo mầm, mầm lớn thành cây lúa, rồi trổ đòng đòng, thành bông lúa trĩu hạt mang sự sống từ bên trong… Hình ảnh đó bắt đầu như hành trình của đời người, của nhân loại hướng đến chân-thiện-mỹ”.

Sau hơn 10 năm chiêm nghiệm tiếp tục về hạt lúa, đến với Khải huyền (2023), khi hỏi anh Cù lao Ông Chưởng, hạt lúa và phù sa sông Mekong quan hệ với anh thế nào trong sáng tác nói chung? Bùi Hải Sơn bộc bạch: “Ai cũng có nguồn gốc và ký ức về một không gian sống, với tôi đó là cù lao, là dòng sông. Cù lao Ông Chưởng - hạt lúa - dòng sông là những thực tại hữu hình trong dòng chảy tiềm thức về cuộc di dân về phía Nam và xa hơn nữa… Lần này, Khải huyền mang đến một nhãn quan tối giản về hình thể và không gian để chiêm nghiệm về thực tại vô hình”.

Trâm Anh