Bước đi đáng chú ý từ quốc gia hiếm hoi 'thắng' Elon Musk

Mới năm ngoái, chính phủ Brazil đã có động thái mạnh tay khi tạm thời chặn nền tảng X của tỷ phú Musk với lý do phải ngăn chặn tin giả và phát ngôn thù hận. Giờ đây, khi Musk có những động thái thách thức chính quyền Anh, Đức và các nước trong khối Liên minh châu Âu (EU), nhiều nước đang tìm đến Brazil để học hỏi kinh nghiệm.

Những ngày gần đây, Tổng thống Lula đã có các cuộc thảo luận với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa về cách bảo vệ chủ quyền quốc gia trước ảnh hưởng của mạng xã hội, cũng như đối phó với tình trạng phát tán tin giả, phân biệt chủng tộc và các nội dung độc hại khác. Theo Tiennot Sciberras, tham tán báo chí thuộc Đại sứ quán Pháp tại Brazil, chính Brazil mới là quốc gia dẫn đầu trong nỗ lực chống lại tin giả.

Cuộc đối đầu giữa chính phủ Brazil và Elon Musk diễn ra trong bối cảnh các nền tảng mạng xã hội đang ngày càng trở thành phương tiện giúp phát tán thông tin sai lệch, thuyết âm mưu, và nội dung kích động thù hận. Chỉ riêng trong năm nay, dư luận Brazil đã một phen hoang mang vì video làm giả bằng trí tuệ nhân tạo (AI) cho thấy Bộ trưởng Tài chính Fernando Haddad tuyên bố sắc thuế mới.

Người biểu tình phản đối việc Brazil cấm X vào năm 2024. Tòa án Tối cao Brazil đã cho phép X hoạt động trở lại một tháng sau đó, sau khi Elon Musk chấp nhận tuân thủ các yêu cầu của tòa. Ảnh: Maira Erlich/Bloomberg.

Đất nước từng khiến tỷ phú Musk phải “xuống nước”

“Mạng xã hội không phải là vùng đất vô pháp vô thiên”, Thẩm phán Tòa án Tối cao Alexandre de Moraes, người tiên phong trong cuộc đối đầu với Musk vào năm ngoái, cảnh báo hôm 8/1, nhân dịp 2 năm ngày nổ ra các cuộc bạo loạn một phần do tin giả thúc đẩy.

Ông Moraes khẳng định các nền tảng mạng xã hội chỉ có thể hoạt động tại Brazil nếu tuân thủ luật pháp nước này, “bất chấp những tuyên bố thách thức từ lãnh đạo các ông lớn công nghệ vô trách nhiệm”.

Chính phủ Brazil cũng đang thúc đẩy các chính sách nhằm siết chặt kiểm soát các tập đoàn công nghệ lớn, bao gồm đề xuất đánh thuế các công ty công nghệ và áp dụng quy định cạnh tranh chặt chẽ hơn trong ngành này. Tòa Tối cao Brazil cũng đang thảo luận về việc liệu các nền tảng có thể bị quy trách nhiệm pháp lý đối với những nội dung kích động thù hận, thông tin sai lệch hoặc xúc phạm do người dùng đăng tải hay không.

Các động thái cứng rắn của Brazil nhiều khả năng sẽ làm phật lòng chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump. Phó tổng thống Mỹ JD Vance từng cảnh báo châu Âu trong lúc khối này đang tìm cách siết chặt quy định đối với nền tảng X như Brazil.

Ngoài ra, Brendan Carr, người được ông Trump đề cử làm Chủ tịch Ủy ban Truyền thông Liên bang Mỹ (FCC), từng cáo buộc Brazil vi phạm pháp luật khi yêu cầu nền tảng X và dịch vụ Internet vệ tinh Starlink của Musk tuân thủ quy định của nước này.

Tuy nhiên, trong vụ đối đầu năm ngoái, chính Elon Musk rốt cuộc phải nhượng bộ và chấp nhận tuân thủ yêu cầu của Tòa Tối cao Brazil, bao gồm việc xóa một số tài khoản và bổ nhiệm đại diện pháp lý cho X tại quốc gia này.

Tổng thống Lula và Tổng thống Emmanuel Macron tại Brasilia vào ngày 28/3/2024. Ảnh: Ton Molina/Bloomberg.

Brazil đi đầu trong cuộc chiến chống ông lớn công nghệ

Tổng chưởng lý Brazil Jorge Messias cho rằng sự bành trướng của các nền tảng mạng xã hội của Mỹ từ lâu đã gây ra nhiều vấn đề đối với Brazil. Ông nhấn mạnh rằng cuộc khủng hoảng thông tin tại Brazil đã trở nên nghiêm trọng hơn sau khi Meta dừng hoạt động xác minh thông tin, và rằng thế giới cần cùng đưa ra cách ứng phó trong vấn đề này.

Nói với Bloomberg, một số nguồn tin ẩn danh cho biết Tổng thống Lula tin rằng Brazil đang hành động đúng đắn khi đối đầu với Meta và Elon Musk, nhưng ông cũng nhận thấy các quốc gia khác hành động còn chậm chạp. Do đó, chính phủ Brazil đang tích cực hợp tác với các nước để gây sức ép liên tục đối với các tập đoàn công nghệ.

Cụ thể, ông Lula đã đưa vấn đề này vào nội dung hội đàm với các nhà lãnh đạo thế giới. Ngày 10/1, ông và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã trao đổi về “cuộc chiến chung chống tin giả và kiểm soát nội dung trên mạng xã hội”. Chính phủ Anh cũng xác nhận rằng Brazil và Anh đã phối hợp triển khai một số sáng kiến nhằm nâng cao khả năng nhận diện và chống lại tin giả.

Trong khi đó, tỷ phú Elon Musk tiếp tục có nhiều phát ngôn công kích, thậm chí lan tỏa thuyết âm mưu về bê bối lạm dụng tình dục trẻ em. Ông công khai chỉ trích Thủ tướng Anh Keir Starmer, ủng hộ đảng cực hữu Alternative for Germany trước thềm bầu cử tại Đức vào ngày 23/2, và tăng cường đối đầu với Ủy ban châu Âu trong bối cảnh khối này mở rộng điều tra đối với X.

Tổng thống Lula cảnh báo rằng hệ thống dân chủ trên toàn thế giới đang bị đe dọa bởi làn sóng thông tin sai lệch. Trong hội nghị thượng đỉnh G20 do Brazil chủ trì vào tháng 11/2024, ông đã thành công đưa vấn đề kiểm soát mạng xã hội vào tuyên bố chung của hội nghị.

Đối với Brazil, mạng xã hội không chỉ là vấn đề công nghệ mà còn là mối đe dọa nghiêm trọng đến ổn định chính trị. Giới chức cho rằng chính mạng xã hội đã góp phần thúc đẩy cuộc bạo loạn vào ngày 8/1/2023 tại Brasilia và làm suy giảm lòng tin vào hệ thống bỏ phiếu điện tử.

Tổng chưởng lý Jorge Messias chỉ ra rằng chính phủ các nước trong quá khứ đã từng thành lập cơ quan chống độc quyền để kiểm soát các tập đoàn lớn trong quá khứ. Vì thế, thế giới hiện nay cũng cần đoàn kết lại để đối phó với sức mạnh ngày càng lớn của các tập đoàn công nghệ. “Chính phủ các nước cần phối hợp để giải quyết hiện tượng mới này”, ông nói.

Lạc Chi