Bước đi nhằm chứng khoán hóa thị trường vàng

Cơ quan quản lý vẫn đang tiếp tục tham vấn ý kiến của các chuyên gia về mô hình sàn giao dịch vàng của Việt Nam. Ảnh: Đức Thanh. Đồ họa: Đan Nguyễn

Sẽ thí điểm lập sàn vàng, trước mắt chỉ giao dịch vàng vật chất

Theo ông Đào Xuân Tuấn, Vụ trưởng Vụ Quản lý ngoại hối (Ngân hàng Nhà nước), Ngân hàng Nhà nước đang nghiên cứu để thành lập sàn giao dịch vàng tại Việt Nam. Theo đó, mô hình sàn giao dịch vàng ở Việt Nam có thể là thành lập Sàn giao dịch vàng quốc gia; cho phép đưa vàng vào giao dịch trên sở giao dịch hàng hóa hoặc thành lập sàn giao dịch vàng trong Trung tâm Tài chính quốc tế tại Việt Nam.

Bước đầu, Sàn giao dịch vàng Việt Nam là sàn giao dịch vàng vật chất, trở thành kênh phân phối vàng nguyên liệu nhập khẩu đủ tiêu chuẩn, đảm bảo công khai minh bạch. Tiếp đến là từng bước theo lộ trình triển khai các sản phẩm vàng tài khoản, phái sinh. Mục đích cuối là biến sàn vàng thành kênh huy động nguồn lực vàng trong dân, giảm tích trữ vàng, chuyển hóa thành nguồn lực đầu tư vào sản xuất - kinh doanh.

Lộ trình thí điểm thành lập Sàn giao dịch vàng tại Việt Nam có thể chia làm 3 giai đoạn. Ở giai đoạn 1, thành viên gồm các tổ chức cung cấp dịch vụ sàn giao dịch vàng, ngân hàng thanh toán và các thành viên giao dịch. Giai đoạn 2, 3 mới mở rộng thành viên của sàn. NHNN chưa công bố thời điểm thí điểm từng giai đoạn.

Nghị định 232/2025/NĐ-CP về quản lý thị trường vàng có hiệu lực từ ngày 10/10/2025, chính thức xóa bỏ độc quyền nhập khẩu vàng nguyên liệu và sản xuất vàng miếng. Song các chuyên gia cho rằng, đây chỉ là bước đầu tiên trong lộ trình đổi mới thị trường vàng. Bước tiếp theo để quản lý thị trường vàng phải là lập sàn giao dịch vàng.

“Nếu nhập quá nhiều vàng vật chất, sẽ gây áp lực lên tỷ giá. Lập sàn vàng có thể đáp ứng nhu cầu hưởng chênh lệch giá vàng cho nhà đầu tư, mà không gây nhiều áp lực cho vàng vật chất”, PGS-TS. Nguyễn Hữu Huân (Đại học Kinh tế TP.HCM) nêu quan điểm.

TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia kinh tế cho rằng, nhập khẩu vàng chỉ giải quyết được phần ngọn và nguồn lực ngoại tệ nhập khẩu khó đáp ứng hết được cầu trên thị trường. Để giải quyết tận gốc, cần “chứng khoán hóa thị trường vàng”, cụ thể là phải lập sàn giao dịch vàng theo mô hình sàn hàng hóa. Người dân muốn mua vàng không cần phải xếp hàng ở tiệm vàng mua vàng vật chất về cất két sắt, mà có thể nhận chứng chỉ vàng. Người dân có thể dùng chứng chỉ này để giao dịch, trao đổi và mang đến sàn để rút vàng nếu có nhu cầu. Khi đó, cầu vàng vật chất sẽ giảm mạnh, vì thực tế rất nhiều người không có nhu cầu mang vàng vật chất về cất giữ.

Mục đích cuối của việc lập sàn vàng là giảm tích trữ vàng, chuyển hóa thành nguồn lực đầu tư vào sản xuất - kinh doanh.

Còn phải hoàn thiện nhiều hành lang pháp lý

Ngân hàng Nhà nước cho rằng, việc thành lập và hoạt động của Sàn giao dịch vàng sẽ góp phần cung cấp thêm dữ liệu minh bạch cho công tác phân tích, dự báo và hoạch định chính sách. Dữ liệu từ sàn giao dịch vàng khi được kết nối và xử lý kịp thời sẽ trở thành một kênh thông tin bổ sung hữu ích hỗ trợ công tác hoạch định chính sách.

Dù vậy, cơ quan này thừa nhận, có nhiều thách thức đối với thành lập sàn vàng ở Việt Nam. Theo đó, Việt Nam là quốc gia sử dụng vàng quy mô lớn. Vàng là mặt hàng có giá trị lớn, đòi hỏi có hệ thống kho lưu trữ vàng vật chất đảm bảo an ninh, an toàn tài khoản. Việt Nam chưa có hệ thống kho lưu trữ vàng tập trung, trung tâm kiểm định vàng chuyên biệt.

Mặc dù vậy, theo các chuyên gia, lập sàn vàng là giải pháp đồng bộ không thể thiếu khi quản lý thị trường vàng.

Trước mắt, khi sàn giao dịch vàng chưa được triển khai, các ngân hàng, doanh nghiệp kiến nghị Ngân hàng Nhà nước có hướng dẫn cụ thể hơn nữa về hoạt động nhập khẩu và kinh doanh vàng.

Đại diện Agribank đề xuất, Ngân hàng Nhà nước sớm ban hành hướng dẫn chi tiết cho các giao dịch phái sinh vàng, nhằm giúp ngân hàng có đầy đủ công cụ phòng ngừa rủi ro trong hoạt động sản xuất, xuất nhập khẩu và kinh doanh vàng.

Tương tự, BIDV đề nghị Ngân hàng Nhà nước ban hành thêm văn bản hướng dẫn thực hiện giao dịch vàng tài khoản ở nước ngoài để cân bằng trạng thái vàng. Đây là nghiệp vụ cần thiết để kiểm soát rủi ro biến động giá vàng, giúp các tổ chức tín dụng có công cụ phái sinh phù hợp thay vì chỉ nắm giữ vàng vật chất.

Về vấn đề này, Ngân hàng Nhà nước cho biết, sẽ nghiên cứu sửa đổi Thông tư 40/2016/TT-NHNN, bổ sung quy định về hoạt động cung ứng sản phẩm phái sinh giá cả hàng hóa cho ngân hàng thương mại trong trường hợp cần thiết. Đây được xem là bước mở quan trọng, vì trước nay các ngân hàng không được phép giao dịch vàng tài khoản, dẫn tới tình trạng khó quản lý trạng thái vàng thực tế.

Bên cạnh đó, để giảm áp lực cầu vàng vật chất trong nước, nhiều doanh nghiệp, ngân hàng kiến nghị Ngân hàng Nhà nước sớm cấp phép hồ sơ nhập khẩu vàng nguyên liệu, cho phép gia công sản xuất vàng miếng, đồng thời cho phép thuê gia công trong, ngoài nước sản xuất vàng miếng.

Theo đại diện Vietcombank và Techcombank, cần có quy định để cho các ngân hàng có thể thuê các đơn vị đạt chuẩn gia công, thay vì tự đầu tư dây chuyền sản xuất tốn kém.

Ngân hàng Nhà nước cho rằng, hoạt động gia công vàng miếng trong nước được thực hiện theo Luật Thương mại 2005, còn gia công ở nước ngoài tuân thủ Luật Quản lý ngoại thương và Nghị định 69/2018/NĐ-CP. Ngân hàng hoặc doanh nghiệp phải chịu hoàn toàn trách nhiệm về chất lượng sản phẩm vàng miếng do mình sản xuất hoặc thuê gia công.

Hà Tâm