Bước đi quan trọng định hướng hợp tác song phương Việt Nam - Mỹ

Mối quan hệ trên nền tảng lòng tin và tôn trọng

Từ ngày 21 đến 24-9, Chủ tịch nước Lương Cường và Phu nhân cùng Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam sẽ tham dự Phiên thảo luận chung cấp cao Đại hội đồng Liên hợp quốc khóa 80, kết hợp hoạt động song phương tại Mỹ. Đây là chuyến công tác đến Mỹ đầu tiên của Chủ tịch nước Lương Cường trên cương vị người đứng đầu Nhà nước Việt Nam. Sự kiện này đang được dư luận trong vào ngoài nước đặc biệt quan tâm bởi những động lực tích cực mà chuyến thăm đem lại cho quan hệ Việt - Mỹ.

Thủ tướng Phạm Minh Chính tiếp đoàn doanh nghiệp Mỹ đến thăm và làm việc tại Việt Nam

Năm nay, Việt Nam và Mỹ kỷ niệm 30 năm bình thường hóa quan hệ ngoại giao (1995-2025). Vượt qua những khác biệt lịch sử, hai nước đã trở thành đối tác chiến lược toàn diện. Mối quan hệ này được xây dựng dựa trên nền tảng lòng tin, tôn trọng lẫn nhau và những nỗ lực thực chất của cả hai bên, từ khắc phục hậu quả chiến tranh đến hợp tác kinh tế, giáo dục, quốc phòng và đổi mới sáng tạo.

Điều rất quan trọng trong quan hệ Việt - Mỹ là những thay đổi trong tư duy. Nếu như có điều kiện đi thăm nước Mỹ và tiếp xúc với nhân dân Mỹ thuộc các tầng lớp khác nhau, hẳn sẽ thấy sự quan tâm cao, thái độ thiện chí và tình cảm hữu nghị với nhân dân Việt Nam khá phổ biến. Còn trong chính giới Mỹ, Việt Nam giờ đây là một đối tác quan trọng ở châu Á - Thái Bình Dương, đang đóng góp tích cực và có trách nhiệm vào việc duy trì hòa bình, ổn định ở khu vực; một nền kinh tế mới nổi với nhiều cơ hội hợp tác; một mảnh đất yên bình, tươi đẹp và cuốn hút du khách.

Nhìn lại quá trình phát triển, 18 năm sau khi bình thường hóa, Việt Nam xác lập quan hệ Đối tác toàn diện với Mỹ (tháng 7-2013). Nhưng chỉ 10 năm sau đó, Việt Nam và Mỹ đã nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện (tháng 9-2023), tạo điều kiện cho hợp tác phát triển cả về bề rộng, chiều sâu và tầm cao. Mặc dù theo thời gian, Mỹ có sự thay đổi chính quyền và Việt Nam cũng có thay đổi lãnh đạo nhưng mối quan hệ này luôn trong hướng phát triển.

Trước hết, đó là việc hai nước thường xuyên duy trì và mở rộng các kênh giao lưu ở mọi cấp, đặc biệt là các tiếp xúc cấp cao. Đã có nhiều cuộc gặp gỡ, điện đàm giữa lãnh đạo Việt Nam với Tổng thống Mỹ, trước đây là Tổng thống Joe Biden và nay là Tổng thống Donald Trump. Trong những tháng gần đây, đã có 4 cuộc điện đàm giữa Tổng Bí thư Tô Lâm và Tổng thống Donald Trump. Các cuộc tiếp xúc cấp cao đã tạo nền tảng và định hướng cho sự phát triển quan hệ song phương trên các lĩnh vực.

Trong lĩnh vực kinh tế, thương mại và đầu tư, hai nước đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận. Mỹ hiện là đối tác thương mại lớn thứ hai và là một trong những thị trường xuất khẩu quan trọng nhất của Việt Nam. Kim ngạch thương mại song phương tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ, năm 2024 đạt gần 150 tỷ USD, tăng 20,5% so với cùng kỳ năm trước. Sự hiện diện của các tập đoàn lớn của Mỹ như Boeing, Apple, Intel, Google, Microsoft, Amazon, Nike, Visa, Coca Cola, Marriott…cho thấy sự tin tưởng vào môi trường đầu tư tại Việt Nam.

Trong đàm phán thương mại đối ứng, Mỹ cũng dành ưu tiên cao với Việt Nam và hai bên sớm đạt nhận thức chung cấp cao, định hướng cho tiến trình đàm phán cụ thể nhằm bảo đảm thương mại bền vững và cân bằng hơn. Hiện nay, Việt Nam tiếp tục thu hút sự quan tâm đầu tư của các doanh nghiệp Mỹ, nhất là các công ty hàng đầu về công nghệ, năng lượng, logistics, trong khi ngày càng nhiều doanh nghiệp Việt Nam mong muốn đầu tư vào Mỹ.

Hai nước cũng đẩy mạnh giao lưu nhân dân, hợp tác giáo dục, khoa học và công nghệ cao, thể hiện qua tăng trưởng về số lượng du học sinh, du lịch…Những chương trình trao đổi sinh viên, chuyên gia và hợp tác nghiên cứu đã góp phần tăng cường hiểu biết giữa hai xã hội và nhân dân hai nước.

Hành động để biến tiềm năng thành hiện thực

Trong thời gian ở Mỹ, Chủ tịch nước Lương Cường sẽ có nhiều hoạt động song phương với phía Mỹ, liên quan các lĩnh vực chính trị, kinh tế, công nghệ, văn hóa và giao lưu con người nhân dịp hai nước kỷ niệm 30 năm bình thường hóa quan hệ ngoại giao và hai năm thiết lập quan hệ đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Mỹ vì hòa bình, hợp tác và phát triển bền vững. Các hoạt động này sẽ góp phần duy trì ổn định và thúc đẩy quan hệ hai nước phát triển toàn diện.

Trong bối cảnh tình hình quốc tế và khu vực có nhiều biến động, cũng như xuất phát từ thế mạnh và mong muốn của hai nước, có nhiều lĩnh vực mà Việt Nam và Mỹ có tiềm năng phát triển mạnh trong thời gian tới, trước hết là kinh tế, thương mại và khoa học công nghệ. Đây là những lĩnh vực phù hợp với nhu cầu, định hướng, ưu tiên phát triển của Việt Nam trong kỷ nguyên mới, đồng thời cũng phù hợp với mục tiêu và xu hướng bảo đảm đa dạng hóa và sự bền vững của chuỗi cung ứng của phía Mỹ.

Văn hóa và du lịch cũng là lĩnh vực có tiềm năng lớn. Năm 2026 sẽ là dịp kỷ niệm 250 năm độc lập của Mỹ. Đây là cơ hội tốt để hai nước tổ chức các hoạt động văn hóa có ý nghĩa. Trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo, nhu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao của Việt Nam là lớn và kinh nghiệm cũng như trải nghiệm về giáo dục tiên tiến của Mỹ là những đặc điểm tốt mà Việt Nam có thể ghép nối nhiều hơn, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo cho học sinh, sinh viên.

Tuy nhiên, để có thể thúc đẩy các lĩnh vực trên phát triển, có nhiều việc mà hai nước cần phải làm. Chẳng hạn, hợp tác sang các lĩnh vực trọng yếu mới như đổi mới sáng tạo, trí tuệ nhân tạo (AI), năng lượng sạch hay công nghệ bán dẫn là bước đi chiến lược của cả hai bên. Tuy nhiên, để biến tiềm năng thành hiện thực, Việt Nam cần vượt qua ba điểm nghẽn: ổn định chính sách, năng lực thể chế và khả năng hấp thụ công nghệ. Về phía Mỹ cũng cần phải có những cam kết có sức chống chịu tính bất ổn từ chu kỳ bầu cử và thay đổi lãnh đạo.

Hay như trong lĩnh vực nhạy cảm là thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ. Đây là thực tế mang tính cấu trúc, phản ánh đặc điểm bổ sung lẫn nhau của hai nền kinh tế nhưng lại là vấn đề nhạy cảm ở Washington. Vì thế, Việt Nam cần tiếp cận bài toán này theo hướng chủ động và minh bạch, như tăng cường nhập khẩu các mặt hàng mà Mỹ có thế mạnh như khí hóa lỏng (LNG), công nghệ AI và năng lượng nguyên tử để vừa giảm bớt thặng dư. Việt Nam cũng cần nâng cao minh bạch trong vấn đề xuất xứ hàng hóa, ngăn chặn tình trạng chuyển tải bất hợp pháp, đồng thời sẵn sàng hợp tác với phía Mỹ trong các cơ chế giải quyết bất đồng thương mại.

Để giành vai trò là một điểm đến hấp dẫn trong chiến lược xây dựng chuỗi cung ứng mới của Mỹ tại Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, Việt Nam cần bước ra khỏi định kiến của một “công xưởng giá rẻ” để vươn lên thành mắt xích không thể thay thế. Muốn vậy, chúng ta cần đầu tư mạnh cho hạ tầng công nghệ, đổi mới sáng tạo và nguồn nhân lực chất lượng cao. Mỹ có thể đồng hành bằng cách hỗ trợ đào tạo, chuyển giao công nghệ và xây dựng cơ chế phối hợp chính sách dài hạn.

HOÀNG SƠN