Bước ngoặt 'chưa từng có', giảm nỗi lo bệnh nhân ung thư tại Việt Nam

Mỗi năm, Việt Nam ghi nhận hơn 180.000 ca ung thư mới và khoảng 120.000 người tử vong vì căn bệnh này, theo GLOBOCAN 2022. Dự báo đến năm 2030, số ca mắc mới có thể vượt 220.000 nếu không tăng cường tầm soát và phát hiện sớm. Trong bối cảnh đó, chủ trương khám sức khỏe định kỳ miễn phí cho người dân từ năm 2026 được xem là bước ngoặt lớn trong chiến lược chuyển hướng của ngành y tế, từ chữa bệnh sang phòng bệnh.

Theo Nghị quyết 72 vừa được Bộ Chính trị ban hành về chăm sóc sức khỏe toàn dân, việc khám định kỳ miễn phí sẽ được triển khai trước với một số nhóm ưu tiên, sau đó mở rộng toàn dân. Chính sách này kỳ vọng giúp phát hiện sớm bệnh mạn tính, ung thư, tim mạch, giảm chi phí điều trị và gánh nặng cho hệ thống y tế trong dài hạn.

Hơn 50% bệnh nhân ung thư được phát hiện ở giai đoạn muộn

Trao đổi với Tri Thức - Znews, TS.BS Diệp Bảo Tuấn, Giám đốc Bệnh viện Ung bướu TP.HCM, cho hay ung thư và tim mạch hiện là hai nguyên nhân gây tử vong hàng đầu tại Việt Nam, trong đó tim mạch đứng thứ nhất, ung thư đứng thứ hai.

"Cả hai nhóm bệnh này đều là gánh nặng lớn với người dân và xã hội", bác sĩ Tuấn nói.

Một nghiên cứu do Bệnh viện Ung bướu TP.HCM thực hiện tại 5 bệnh viện lớn cho thấy hơn 50% bệnh nhân ung thư được phát hiện ở giai đoạn 3 hoặc 4. Điều này khiến việc điều trị trở nên khó khăn, chi phí cao và hiệu quả thấp.

Phần lớn bệnh nhân chỉ đến bệnh viện khi có triệu chứng rõ rệt. Với ung thư gan, một khối u 2-3 cm đã được xem là giai đoạn trễ dù người bệnh chưa cảm thấy bất kỳ dấu hiệu nào. Chỉ khi khối u đạt 10 cm, người bệnh mới thấy đau, lúc đó thường đã muộn, thậm chí di căn xa.

Người dân đến Bệnh viện Ung bướu TP.HCM cơ sở 2 từ 4h để chờ lấy số khám bệnh. Ảnh: Duy Hiệu.

Chính vì vậy, bác sĩ Tuấn nhấn mạnh tầm soát định kỳ là yếu tố quyết định giúp người dân biết được tình trạng sức khỏe, phát hiện sớm các bệnh lý nguy hiểm như tim mạch và ung thư để điều trị hiệu quả hơn.

Cùng mối quan tâm về sự gia tăng của bệnh nhân ung thư tại Việt Nam, bác sĩ chuyên khoa II Phạm Thanh Việt, Phó giám đốc phụ trách điều hành Bệnh viện Chợ Rẫy (TP.HCM), cho rằng khám sức khỏe định kỳ là cơ hội để phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm. Ông cho biết tổ chức Y tế Thế giới (WHO) từng nghiên cứu đối với các bệnh thường gặp ở phụ nữ như ung thư vú hay ung thư cổ tử cung, nếu được quản lý, khám sàng lọc và phát hiện sớm thì tỷ lệ tử vong sẽ giảm mạnh, đồng thời tỷ lệ mắc mới và bệnh nặng cũng giảm đáng kể. Tương tự, ở nam giới, ung thư gan đang là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu cũng có thể thay đổi tình hình nếu được phát hiện sớm.

Tầm soát định kỳ là yếu tố quyết định giúp người dân biết được tình trạng sức khỏe, phát hiện sớm các bệnh lý nguy hiểm, giảm gánh nặng điều trị. Ảnh: Duy Hiệu, Khương Nguyễn.

Trong khi đó, chi phí điều trị ở giai đoạn muộn cao gấp nhiều lần so với chi phí tầm soát ban đầu. Như vậy, chỉ riêng việc đầu tư vào khám sức khỏe định kỳ và phát hiện sớm đã giúp tiết kiệm rất lớn cho hệ thống y tế, đồng thời giúp người dân khỏe mạnh, giảm gánh nặng bệnh tật lâu dài.

"Từ góc nhìn của người quản lý y tế, tôi cho rằng chủ trương này rất đúng đắn và phù hợp với xu thế thế giới. Chính vì vậy, đây là điều tất yếu nên làm", bác sĩ Việt nói.

Giảm gánh nặng điều trị ung thư

Theo bác sĩ Diệp Bảo Tuấn, hiện việc khám sức khỏe định kỳ chủ yếu được thực hiện trong các cơ quan nhà nước và doanh nghiệp, theo quy định của Luật Lao động. Trong khi đó, phần lớn người lao động tự do, lao động phổ thông hoặc người dân ở vùng xa chưa hình thành thói quen khám định kỳ.

"Không ít trường hợp chỉ đến bệnh viện khi bệnh đã chuyển giai đoạn nặng, mất cơ hội điều trị sớm. Do đó, chủ trương miễn phí khám sức khỏe định kỳ là rất nhân văn và cần thiết", bác sĩ Tuấn nói.

Bác sĩ Tuấn khẳng định khi được triển khai đúng tinh thần Nghị quyết 72, chương trình miễn phí khám sức khỏe định kỳ sẽ giúp bác sĩ có cơ hội tư vấn lối sống, dinh dưỡng, tập luyện phù hợp cho người dân, đồng thời phát hiện sớm các bệnh mạn tính như tiểu đường, tim mạch và ung thư.

Người phụ nữ đang tầm soát ung thư vú tại Bệnh viện Ung bướu TP.HCM: Ảnh: Khương Nguyễn.

Giai đoạn đầu khi triển khai chương trình có thể ghi nhận số lượng ca ung thư tăng, do nhiều bệnh nhân được phát hiện sớm nhờ tầm soát. Tuy nhiên, về lâu dài điều này sẽ giúp giảm mạnh số ca bệnh ở giai đoạn muộn, nhờ đó tăng hiệu quả điều trị và giảm chi phí cho người bệnh lẫn hệ thống y tế. Thách thức lớn nhất là nguồn lực nhân sự và tài chính.

"Hiện các bệnh viện đang điều trị cho khoảng 9% dân số mắc bệnh. Nếu mở rộng khám định kỳ toàn dân, áp lực lên hệ thống y tế sẽ tăng gấp nhiều lần", bác sĩ Tuấn nói.

Ngoài ra, cần đảm bảo sự thống nhất về phác đồ và quy trình giữa các tuyến, đặc biệt tuyến cơ sở, để người dân dù khám ở đâu cũng được tiếp cận dịch vụ có chất lượng tương đương.

Một xã hội khỏe mạnh hơn

Theo bác sĩ Tuấn, nhóm người trên 60 tuổi nên được ưu tiên khám đầu tiên vì có nguy cơ cao mắc bệnh nền, tim mạch và ung thư.

Trong công tác chuẩn bị, Bệnh viện Ung bướu TP.HCM đã sớm hoàn thiện hồ sơ bệnh án điện tử rút gọn cho toàn bộ hệ thống, tạo nền tảng cho việc quản lý sức khỏe người dân.

"Phần mềm quản lý bệnh viện đang được nâng cấp để theo dõi thông tin khám định kỳ và tiến tới quản lý bệnh nhân ung thư suốt đời", bác sĩ Tuấn nói.

Bác sĩ Tuấn cho rằng, để chương trình khám sức khỏe định kỳ toàn dân thực sự hiệu quả, cần đồng thời làm tốt ba việc:

Tuyên truyền để người dân hiểu tầm quan trọng của việc khám định kỳ dù được miễn phí.
Ban hành hướng dẫn và phác đồ thống nhất cho mọi tuyến y tế.
Tăng cường quản lý dữ liệu sức khỏe để phát hiện sớm nguy cơ bệnh và điều phối hợp lý bệnh nhân đến cơ sở điều trị phù hợp.

Bác sĩ Tuấn cho rằng khám định kỳ không cần thiết bị quá hiện đại. Tuyến cơ sở hoàn toàn có thể đảm nhiệm nếu được tập huấn và giám sát chặt chẽ.

TS.BS Diệp Bảo Tuấn, Giám đốc Bệnh viện Ung bướu TP.HCM.

Theo bác sĩ Tuấn, một trong những mục tiêu quan trọng của chương trình là giảm gánh nặng viện phí cho người dân. Bác sĩ Tuấn đề xuất nên tiến tới miễn hoặc giảm chi phí điều trị cho các bệnh nhân được phát hiện sớm qua chương trình tầm soát, để khuyến khích người dân chủ động tham gia.

Bác sĩ Tuấn cho rằng khám sức khỏe định kỳ không làm giảm tỷ lệ mắc ung thư, nhưng giúp phát hiện sớm và điều trị hiệu quả hơn.

"Điều quan trọng là khi bệnh được phát hiện sớm, thời gian nằm viện ngắn, điều trị đơn giản hơn, đây là cách tối ưu hóa nguồn lực bền vững nhất", bác sĩ Tuấn khẳng định.

Hiện Bệnh viện Ung bướu TP.HCM có thể tiếp nhận khoảng 5.000 lượt bệnh nhân mỗi ngày tại hai cơ sở, và có khả năng mở rộng lên hơn 6.000 lượt. Tuy nhiên, về lâu dài, vẫn cần xây dựng thêm cơ sở mới để đáp ứng nhu cầu tầm soát, điều trị ngày càng lớn.

Theo lộ trình của Nghị quyết 72, mục tiêu đến năm 2030 sẽ tiến tới miễn viện phí toàn dân, giúp giảm gánh nặng rất lớn về chi phí chữa bệnh cho người dân.

Bác sĩ Diệp Bảo Tuấn tin rằng khi được triển khai đồng bộ, chính sách này sẽ tạo ra chuyển biến lớn trong nhận thức chăm sóc sức khỏe, đặc biệt với nhóm lao động phổ thông, những người thường e ngại bệnh viện hoặc hạn chế tài chính.

"Khi được khám miễn phí và có truyền thông hiệu quả, người dân sẽ chủ động hơn trong việc chăm sóc bản thân, giảm áp lực cho bệnh viện và góp phần xây dựng một xã hội khỏe mạnh hơn", bác sĩ Tuấn nói.

Theo bác sĩ Tuấn, miễn phí khám sức khỏe định kỳ toàn dân không chỉ là chính sách y tế, mà còn là đầu tư cho tương lai, đầu tư vào nguồn lực con người, giảm thiểu gánh nặng ung thư, tim mạch và các bệnh mạn tính đang ngày càng phổ biến.

Nguyễn Thuận - Kỳ Duyên