Bước ngoặt mới trong quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ với Saudi Arabia và UAE

Nhiều thỏa thuận chiến lược được ký kết

Theo trang SCMP, thông qua những thỏa thuận chiến lược này, cả Saudi Arabia và Các Tiểu vương quốc Ả rập thống nhất đã giúp Thổ Nhĩ Kỳ trở thành đối tác an ninh quan trọng mới tại vùng Vịnh vào thời điểm Mỹ có xu hướng giảm quân ở Trung Đông để phù hợp với những thay đổi trong chính sách đối ngoại quốc gia của Washington.

Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan tại Jeddah, Saudi Arabia vào đầu tháng này. Ảnh: EPA-EFE

Tuần trước, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã thực hiện chuyến công du quan trọng tới vùng Vịnh. Ông Erdogan trở về Ankara sau khi nhận được khoản hỗ trợ tài chính trị giá 11,5 tỷ USD từ Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) để hỗ trợ dự trữ ngoại hối cạn kiệt của Thổ Nhĩ Kỳ trong bối cảnh đồng lira mất giá nhanh và thâm hụt ngân sách ngày càng lớn.

Trong chuyến công du này, Tổng thống Erdogan cũng đã đạt được thỏa thuận với UAE và Saudi Arabia nhằm thiết lập các chương trình sản xuất công nghiệp quốc phòng chung với Thổ Nhĩ Kỳ, quốc gia có quân đội lớn thứ hai trong NATO. Nhà thầu công nghiệp quốc phòng Baykar của Thổ Nhĩ Kỳ đã nhanh chóng nhận được đơn đặt hàng nước ngoài lớn nhất từ Saudi Arabia để chuyển giao công nghệ và sản xuất chung máy bay không người lái quân sự.

Các thỏa thuận được ký kết ở vùng Vịnh trong chuyến thăm của Tổng thống Erdogan thể hiện sự thay đổi nhanh chóng trong quan hệ với các quốc gia vùng Vịnh kể từ năm 2020. Ông Giorgio Cafiero, Giám đốc điều hành của Gulf State Analytics, một công ty tư vấn rủi ro địa chính trị có trụ sở tại Washington cho biết những động thái này rõ ràng cho thấy chính sách đối ngoại của Thổ Nhĩ Kỳ đã thay đổi mạnh mẽ gần đây.

"Không phải tất cả những nghi ngờ đã được loại bỏ và tất nhiên, những kịch bản tiềm ẩn căng thẳng địa chính trị vẫn có thể xảy ra trong tương lai. Tuy nhiên, đến hiện tại, tôi vẫn tin rằng UAE, Saudi Arabia và Ankara đang muốn xây dựng quan hệ đối tác chiến lược lâu dài khi tất cả các bên tham gia đều muốn điều chỉnh theo thực tế hướng đến một thế giới đa cực hơn và các quốc gia ở Trung Đông hành động với nhiều quyền tự chủ hơn," chuyên gia Cafiero nhấn mạnh.

Hợp tác cùng có lợi

Nhà phân tích Yusuf Erim có trụ sở tại Istanbul cũng khẳng định những ảnh hưởng của Mỹ tới Trung Đông gần đây đã giảm đi, cho thấy sự thay đổi từ quan điểm ý thức hệ sang quan điểm chính trị thực tế hơn ở vùng Vịnh và Thổ Nhĩ Kỳ. Chính điều này cũng là nền tảng đưa quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ và các quốc gia Ả Rập ở vùng Vịnh đến gần nhau hơn, có thể thảo luận về những phát triển trong khu vực từ góc độ thực tế hơn.

"Chúng tôi đã thấy kết quả này là sự hội tụ lớn hơn của khu vực, dẫn đến những thay đổi địa chính trị lớn bao gồm việc bình thường hóa quan hệ của Thổ Nhĩ Kỳ với các chế độ quân chủ vùng Vịnh và thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Israel với nhiều quốc gia Ả rập. Không phải ngẫu nhiên mà tất cả những điều này được thực hiện đồng thời trong một khoảng thời gian ngắn", ông Yusuf Erim nhận định.

Ông Erim nhấn mạnh những bên tham gia trong cuộc chơi này đều hiểu rằng cần có giải pháp địa phương cho các vấn đề khu vực vì đang giảm đi đáng kể ảnh hưởng của Mỹ ởTrung Đông trong tương lai. Điều này cũng đã giúp tạo ra một bầu không khí giải quyết căng thẳng địa chính trị giữa Ankara, Riyadh và Abu Dhabi.

"Khi hai bên xem xét những gì đã chia rẽ họ và nhìn thấy các lợi ích kinh tế, chính trị và an ninh mà họ cùng chia sẻ thì quyết định hợp tác sẽ có lợi hơn nhiều thay vì cạnh tranh", ông Erim nói.

Cách tiếp cận dựa trên chính sách thực tế này đã được phản ánh trong ngôn ngữ của các thỏa thuận chiến lược mà Tổng thống Erdogan ký với Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman và Tổng thống Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất Mohammed bin Zayed Al Nahyan.

"Saudi Arabia và Thổ Nhĩ Kỳ thể hiện sự quyết tâm tăng cường hợp tác và phối hợp trong lĩnh vực quốc phòng, công nghiệp quân sự đồng thời kích hoạt các thỏa thuận theo cách phục vụ và đạt được lợi ích chung cho hai nước, góp phần đạt được an ninh và hòa bình trong khu vực và thế giới", tuyên bố chúng nêu rõ.

Tương tự, chuyến thăm của Tổng thống Erdogan tới Abu Dhabi đã mang đến thỏa thuận thành lập hội đồng chiến lược cấp cao song phương để theo sát tiến trình triển khai các thỏa thuận cùng với thỏa thuận phát triển các chương trình sản xuất công nghiệp quốc phòng chung.

Điều này được củng cố bởi các thỏa thuận đầu tư có tổng trị giá 50,7 tỷ USD – một bước tiến lớn so với tổng các khoản đầu tư tích lũy của Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất là 7,8 tỷ USD vào Thổ Nhĩ Kỳ vào cuối năm 2021.

Các thỏa thuận mới sẽ được thêm vào khuôn khổ của thỏa thuận đối tác kinh tế toàn diện mà hai nước đã ký kết vào tháng 3, theo đó đặt mục tiêu tăng gấp đôi thương mại phi dầu mỏ song phương lên hơn 40 tỷ USD trong 5 năm tới.

Ngoài ra, quỹ đầu tư quốc gia ADQ của Abu Dhabi cũng đồng ý mua trái phiếu Thổ Nhĩ Kỳ trị giá 8,5 tỷ USD để tài trợ cho việc xây dựng nhà ở các khu vực miền nam và miền trung của Thổ Nhĩ Kỳ bị tàn phá bởi trận động đất lớn vào tháng Hai. ADQ đã đồng ý gia hạn khoản tín dụng trị giá 3 tỷ USD cho các công ty Thổ Nhĩ Kỳ đang tìm cách xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ sang UAE và các thị trường nước ngoài khác./.

Hồng Nhung