Bước ngoặt nguy hiểm: Ukraine không còn vũ khí Liên Xô để chống đỡ Nga

Xe tăng T-80 của Ukraine bị phá hủy ở Kursk. Ảnh: MW.

Lực lượng vũ trang Ukraine đã bước vào giai đoạn bước ngoặt mang tính sống còn khi nguồn vũ khí và trang bị kế thừa từ Liên Xô gần như đã bị tiêu hao hoàn toàn.

Trước đây, Ukraine từng là quốc gia sở hữu kho vũ khí lớn nhất châu Âu, thừa hưởng hàng nghìn xe tăng chiến đấu chủ lực – nhiều trong số đó là dòng T-80 tối tân – cùng các máy bay ném bom chiến lược, hệ thống phòng không, tiêm kích, pháo binh và nhiều loại khí tài khác.

Trong ba thập kỷ sau khi Liên Xô tan rã, kho vũ khí khổng lồ này dần suy giảm. Phần lớn xe tăng và máy bay bị loại bỏ, nhiều khí tài khác được xuất khẩu, như tiêm kích Su-27 bán cho Mỹ, xe tăng T-64 cho Congo, T-72 cho Nam Sudan, và gần như toàn bộ số xe tăng T-80UD hiện đại nhất được bán cho Pakistan.

Dù vậy, đến khi xung đột toàn diện với Nga nổ ra vào tháng 2/2022, lục quân Ukraine vẫn là lực lượng vũ trang sở hữu nhiều vũ khí hạng nặng nhất châu Âu, phần lớn dựa trên trang bị sản xuất từ thời Liên Xô.

Một báo cáo mới đây của Bộ Quốc phòng Mỹ – trong khuôn khổ nhiệm vụ tăng cường an ninh cho NATO và hỗ trợ Ukraine – nhấn mạnh: “Tính đến quý này, Ukraine gần như đã cạn kiệt toàn bộ nguồn đạn pháo và tên lửa do Liên Xô và Nga sản xuất, khiến lực lượng vũ trang Ukraine gần như hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ từ phương Tây”.

Bệ phóng S-300V1 của Quân đội Ukraina tại Donbass vào tháng 6/2022. Ảnh: MW.

Báo cáo cũng nêu rõ những thách thức nghiêm trọng khác: tổn thất nhân lực và khí tài của Ukraine ngày càng ở mức không thể duy trì, trong khi lực lượng Nga tiếp tục giành lợi thế trên chiến trường suốt nhiều tháng qua.

Tình trạng cạn kiệt các hệ thống phòng không của Ukraine đặc biệt đáng lo ngại. Cả các báo cáo phương Tây lẫn Ukraine từ sớm đã cảnh báo về nguy cơ này, khi Không quân Ukraine từng thừa nhận vào tháng 11/2022 rằng khả năng vận hành hiệu quả các hệ thống S-300 và BuK thời Liên Xô đang bị đe dọa nghiêm trọng do không thể bổ sung.

Tháng 4/2023, tài liệu mật rò rỉ từ Lầu Năm Góc cũng tiết lộ sự quan ngại ngày càng tăng của Mỹ về hệ thống tên lửa phòng không của Ukraine trong bối cảnh nguồn tên lửa ngày càng khan hiếm.

Hệ thống Patriot của Ukraine trước khi bị tên lửa Iskander của Nga đáp trúng. Ảnh: MW.

Trong 2 năm qua, Ukraine đã nhận được lượng viện trợ vũ khí khổng lồ từ phương Tây, bao gồm cả khí tài Liên Xô do các quốc gia Đông Âu từng thuộc khối Hiệp ước Warsaw chuyển giao, lẫn vũ khí hiện đại do Mỹ và châu Âu sản xuất. Tuy nhiên, nguồn trang bị Liên Xô từ các nước Đông Âu nay đã gần cạn kiệt, khiến Ukraine buộc phải dựa nhiều hơn vào vũ khí phương Tây. Điều này đồng nghĩa với nguy cơ suy giảm đáng kể về số lượng khí tài, bởi vũ khí phương Tây không chỉ hạn chế về nguồn cung mà còn quá đắt đỏ để bù đắp một-một cho những tổn thất.

Ví dụ, hệ thống phòng không tầm xa MIM-104 Patriot – được dùng thay thế cho các tổ hợp S-300 – có giá khoảng 2,5 tỷ USD (giá xuất khẩu) mỗi hệ thống. Trong khi đó, phương Tây hoàn toàn bất lực trong việc bù đắp những tổn thất nghiêm trọng về cả S-300 lẫn Patriot mà Ukraine phải hứng chịu.

Ở mảng thiết giáp, tình hình còn bi đát hơn: theo thống kê, 87% số xe tăng M1A1 Abrams Mỹ viện trợ cho Ukraine đã bị phá hủy chỉ trong vòng 16 tháng kể từ khi tham chiến, và Washington hiện chưa có kế hoạch cung cấp thêm.

Những ví dụ này phản ánh rõ một vấn đề lớn hơn: khi các kho vũ khí Liên Xô mà Ukraine cùng các nước Đông Âu thừa hưởng đã cạn kiệt, lực lượng vũ trang Ukraine sẽ phải đối mặt với bài toán sống còn về khả năng duy trì sức mạnh quân sự, trong khi nguồn thay thế từ phương Tây vừa ít, vừa đắt, lại không thể bù đắp đầy đủ.

Huyền Chi