Bước tiến cửa khẩu thông minh

Toàn cảnh bến xe của Công ty Cổ phần Hữu Nghị Xuân Cương tại Cửa khẩu Quốc tế Hữu Nghị

Tỉnh nỗ lực xây dựng cửa khẩu thông minh với mục tiêu phấn đấu đến năm 2027 nâng năng lực thông quan tăng gấp 2-3 lần, đến năm 2030 tăng gấp 4-5 lần so với thời điểm hiện nay; phấn đấu nâng tổng kim ngạch XNK tất cả các loại hình đạt khoảng 110 tỷ USD.

Xây dựng mô hình “cửa khẩu kiểu mẫu”

Cửa khẩu Quốc tế Hữu Nghị là cửa khẩu đầu tiên của cả nước được chọn thí điểm xây dựng mô hình cửa khẩu thông minh. Đây là mô hình được xây dựng trên cơ sở Thỏa thuận khung về thúc đẩy xây dựng thí điểm cửa khẩu thông minh Việt Nam - Trung Quốc được UBND tỉnh Lạng Sơn (Việt Nam) và Chính phủ Nhân dân khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây (Trung Quốc) ký kết ngày 26/6/2023 tại Bắc Kinh (Trung Quốc) trong khuôn khổ chuyến thăm và làm việc của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính.

“Các dự án thuộc đề án cửa khẩu thông minh đều là dự án trọng điểm của tỉnh năm 2025, hiện đơn vị đang tích cực triển khai, bám sát tiến độ UBND tỉnh đề ra. Đến nay đã có 2/3 dự án được khởi công xây dựng và đang được tổ chức thi công theo kế hoạch. Đối với dự án Mở rộng đường chuyên dụng vận chuyển hàng hóa khu vực mốc 1088/2-1089, đơn vị đang phấn đấu hoàn thành công tác lựa chọn nhà thầu để thực hiện khởi công trong tháng 10/2025.”

Ông Bùi Hoàng Nam, Phó Giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh

Ngày 17/8/2024, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 865 phê duyệt Đề án thí điểm xây dựng cửa khẩu thông minh tại đường chuyên dụng vận chuyển hàng hóa khu vực mốc 1119-1120 và đường chuyên dụng vận chuyển hàng hóa khu vực mốc 1088/2-1089 thuộc cặp cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị (Việt Nam) - Hữu Nghị Quan (Trung Quốc).

Đề án có tổng kinh phí thực hiện 7.968 tỷ đồng. Thời gian thực hiện gồm 2 giai đoạn: từ quý III/2024 đến hết quý II/2026 tập trung xây dựng cơ sở hạ tầng và từ quý III/2026 đến hết quý III/2029 thực hiện vận hành thí điểm. Theo đề án, cửa khẩu thông minh sẽ áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI), xe tự hành không người lái (AGV), hệ thống quản lý kho có sử dụng camera thông minh...

Để đẩy nhanh tiến độ triển khai, UBND tỉnh đã giao Ban Quản lý Khu Kinh tế cửa khẩu (KTCK) Đồng Đăng – Lạng Sơn chủ trì, phối hợp với các sở, ngành khẩn trương xây dựng cửa khẩu thông minh.

Ông Nguyễn Quốc Toàn, Trưởng Ban Quản lý Khu KTCK Đồng Đăng – Lạng Sơn cho biết: Thực hiện nhiệm vụ UBND tỉnh giao, Ban quản lý đã phối hợp tham mưu UBND tỉnh trình Ban Thường vụ Tỉnh ủy ban hành Quyết định số 1909 ngày 16/10/2024 về việc thành lập Ban chỉ đạo triển khai thực hiện đề án; tham mưu UBND tỉnh thành lập Tổ công tác giúp việc Ban Chỉ đạo và ban hành Kế hoạch số 239 ngày 24/10/2024 của UBND tỉnh về triển khai thực hiện đề án.

Triển khai giai đoạn 1 của đề án, UBND tỉnh tập trung xây dựng hạ tầng. Theo đó, vốn ngân sách Nhà nước đầu tư 3 dự án hạ tầng gồm: dự án Đầu tư xây dựng Nhà làm việc liên ngành cho các lực lượng chức năng tại đường chuyên dụng vận chuyển hàng hóa mốc 1088/2-1089; dự án Mở rộng đường chuyên dụng vận chuyển hàng hóa khu vực mốc 1088/2-1089; dự án Mở rộng đường vận chuyển hàng hóa chuyên dụng tại khu vực mốc 1119-1120. Tỉnh đã bố trí nguồn vốn để thực hiện 3 dự án trên là 256,288 tỷ đồng.

Qua trao đổi với các cơ quan hữu quan, đồng thời tiến hành khảo sát cửa khẩu thông minh của Trung Quốc, UBND tỉnh nhận thấy việc triển khai xây dựng cửa khẩu thông minh của Trung Quốc đến nay đã cơ bản hoàn thành, tiến độ nhanh hơn so với tỉnh Lạng Sơn khoảng 1,5 năm. Khối lượng còn lại chủ yếu là phần công việc đấu nối giữa hai bên trong phạm vi 30 m từ đường biên giới. Đây là áp lực lớn đối với tỉnh trong quá trình triển khai xây dựng để sớm đồng bộ về hạ tầng với Trung Quốc.

Đẩy nhanh tiến độ

Cửa khẩu thông minh là đề án có nhiều nội dung mang tính chất mới, chưa có tiền lệ ở Việt Nam và chưa được quy định trong các văn bản pháp luật của nước ta. Đơn cử như: việc quản lý, vận hành thiết bị giao thông thông minh vận chuyển hàng hóa giữa 2 quốc gia; việc chia sẻ dữ liệu giữa 2 bên; công tác quản lý kiểm dịch y tế, an ninh quốc phòng,... đòi hỏi các bộ, ngành phải cùng phối hợp.

Doanh nghiệp xuất nhập khẩu kê khai thủ tục thông quan hàng hóa tại Hải quan Cửa khẩu Quốc tế Hữu Nghị

Ngoài ra, việc triển khai các dự án cần thực hiện điều chỉnh các loại quy hoạch xây dựng, quy hoạch kế hoạch sử dụng đất, thực hiện các thủ tục lập, phê duyệt chủ trương đầu tư nên mất nhiều thời gian cho công tác chuẩn bị, triển khai thực hiện. Những vướng mắc này đã ảnh hưởng lớn đến tiến độ triển khai các nội dung thuộc đề án.

Để tháo gỡ vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án, hằng tháng, lãnh đạo UBND tỉnh tổ chức họp định kỳ với các sở, ngành chức năng để quán triệt, tổ chức triển khai, đồng thời chỉ đạo cơ quan chuyên môn khảo sát địa điểm, thống nhất quy mô đầu tư, lập báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư...; chỉ đạo các đơn vị liên quan xây dựng phương án, cơ chế thu hút đầu tư nguồn vốn ngoài ngân sách để triển khai đề án.

UBND tỉnh cũng thành lập các đoàn công tác khảo sát mô hình cửa khẩu thông minh tại thị Bằng Tường, Quảng Tây; xây dựng cơ chế gặp gỡ, trao đổi định kỳ giữa UBND tỉnh Lạng Sơn và Chính phủ nhân dân khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây... Từ tháng 8/2023 đến nay, UBND tỉnh đã tổ chức 3 hội nghị về triển khai mô hình cửa khẩu thông minh với Trung Quốc để cùng trao đổi, thống nhất các phương án xây dựng đảm bảo đồng bộ giữa 2 bên.

Ông Bùi Hoàng Nam, Phó Giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh cho biết: Các dự án thuộc đề án cửa khẩu thông minh đều là dự án trọng điểm của tỉnh năm 2025, hiện đơn vị đang tích cực triển khai, bám sát tiến độ UBND tỉnh đề ra. Đến nay đã có 2/3 dự án được khởi công xây dựng và đang được tổ chức thi công theo kế hoạch. Đối với dự án Mở rộng đường chuyên dụng vận chuyển hàng hóa khu vực mốc 1088/2-1089, đơn vị đang phấn đấu hoàn thành công tác lựa chọn nhà thầu để thực hiện khởi công trong tháng 10/2025. Hiện đơn vị cũng đang tích cực phối hợp với UBND các xã liên quan, Trung tâm Phát triển quỹ đất tỉnh thực hiện giải phóng mặt bằng các dự án để đáp ứng yêu cầu tiến độ xây lắp các công trình. Mục tiêu là trong năm 2025 sẽ hoàn thành giải ngân 95% kế hoạch vốn đã phân bổ cho các công trình thuộc đề án.

Với những nỗ lực của tỉnh cũng như các bộ, ngành liên quan, đến nay, tỉnh đã hoàn thành ký kết Bản ghi nhớ với Chính phủ nhân dân khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây về cơ chế gặp gỡ, trao đổi định kỳ cùng xây dựng thí điểm cửa khẩu thông minh; thiết lập đường dây nóng và cử đầu mối liên lạc với Quảng Tây để triển khai kịp thời, hiệu quả cơ chế đã ký...

Về điều chỉnh quy hoạch xây dựng, đến nay tỉnh đã hoàn thành 5 đồ án quy hoạch; đồng thời rà soát, điều chỉnh, bổ sung chỉ tiêu sử dụng đất, điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất, thực hiện thủ tục chuyển đổi mục đích sử dụng đất lúa, đất rừng sản xuất sang mục đích khác...

Về kết nối liên thông cơ sở dữ liệu, Viễn thông Lạng Sơn đã triển khai 15 trạm di động 5G đảm bảo khi cửa khẩu thông minh được đưa vào thí điểm, hạ tầng di động sẽ đáp ứng yêu cầu kết nối. Việc xây dựng các hướng dẫn tạm thời để triển khai xây dựng, quản lý và vận hành cửa khẩu thông minh cũng được các sở, ngành chủ động hoàn thiện dự thảo trình các bộ, ngành xem xét.

Ngoài ra, các dự án bến bãi, kho cảng, trung tâm logistics thuộc đề án cũng được tỉnh xã hội hóa thu hút đầu tư vốn ngoài ngân sách. Hiện tỉnh đã hoàn thiện thủ tục lựa chọn Công ty Cổ phần Thương mại Bảo Nguyên là nhà đầu tư triển khai xây dựng bãi xe thông minh tại khu vực mốc 1088/2-1089.

Ông Hoàng Cao Thượng, Phó Giám đốc Sở Công Thương cho biết: Việc XNK theo mô hình truyền thống tại Cửa khẩu Quốc tế Hữu Nghị hiện đã tiệm cận hiệu suất thông quan tối đa (khoảng 1.350 xe/ngày), trong khi nhu cầu thực tế về thông quan hàng hóa của các doanh nghiệp XNK cao hơn nhiều. Mô hình cửa khẩu thông minh được đầu tư mới cả về cơ sở hạ tầng, cơ sở dữ liệu thông tin giữa Việt Nam - Trung Quốc, do đó việc vận chuyển hàng hóa hoàn toàn không tiếp xúc, không gián đoạn, liên tục 24/24 giờ. Thời gian qua, Sở Công Thương đã tích cực phối hợp với Ban Quản lý Khu KTCK Đồng Đăng - Lạng Sơn, các sở, ngành liên quan khảo sát việc triển khai các dự án mở rộng đường chuyên dụng vận chuyển hàng hóa; chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan nghiên cứu, tham mưu, đề xuất các cơ chế, chính sách trong lĩnh vực thương mại, XNK phù hợp với thực tiễn, góp phần triển khai thực hiện hiệu quả đề án...

Với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, các bộ, ngành và sự nỗ lực, chủ động của tỉnh Lạng Sơn, tin tưởng những vướng mắc sẽ sớm được tháo gỡ, tiến độ sẽ được đẩy nhanh, sớm đưa mô hình cửa khẩu thông minh đầu tiên của cả nước đi vào vận hành hiệu quả.

Nam Khánh