Buông lỏng quản lý, để xảy ra quá nhiều sai phạm

Ăn hối lộ có cơ chế!

Vụ án xảy ra tại Cục An toàn thực phẩm (ATTP) thuộc Bộ Y tế, khiến 5 cán bộ thuộc cục này bị khởi tố, trong đó có Cục trưởng Nguyễn Thanh Phong (Cục trưởng từ tháng 01/2015 đến 9/2024 nghỉ hưu), là vụ án điển hình cho sự buông lỏng quản lý. Hay nói cách khác, đó là vụ án hối lộ, ăn trên sức khỏe của người dân, gây chấn động dư luận. Bằng những đồng tiền bẩn, cán bộ cấp cao của Bộ Y tế đã góp phần giết người dân, những khách hàng tiêu thụ sản phẩm giả, kém chất lượng của kẻ làm ăn gian dối.

Ngày 16/12, cựu Cục trưởng Cục ATTP Nguyễn Thanh Phong bị Cơ quan CSĐT Bộ Công an đề nghị truy tố tội "nhận hối lộ", với cáo buộc chủ mưu chỉ đạo chuyên viên nhận hối lộ tổng số tiền hơn 94 tỷ đồng. Cùng vụ án này, bà Trần Việt Nga (cựu Cục trưởng Cục ATTP, được Bộ Y tế bổ nhiệm ngày 23/9/2024; từ tháng 7/2018 đến tháng 9/2024, bà Nga là Phó Cục trưởng Cục ATTP) và 32 cựu lãnh đạo, cán bộ, chuyên viên của cục cùng bị đề nghị truy tố tội "nhận hối lộ". 21 người còn lại, trong đó có nhiều giám đốc doanh nghiệp (DN) bị cáo buộc thực hiện hành vi "đưa hối lộ".

Theo kết luận điều tra, giai đoạn 2018-2024, lợi dụng các quy định về đăng ký, công bố sản phẩm với nhóm thực phẩm bảo vệ sức khỏe vẫn mang tính chất chung chung, để sản phẩm được nhanh chóng cấp phép, nhiều DN, cá nhân đã đề nghị "lót tay" 5 - 10 triệu đồng/hồ sơ cho chuyên viên của cục.

Các bị can Trần Việt Nga, Lê Hoàng, Nguyễn Thanh Phong

Lãnh đạo các phòng, trung tâm, các chuyên viên đã báo cáo việc các DN đề nghị "bôi trơn" xin ý kiến và được Nguyễn Thanh Phong đồng ý chủ trương cho phép nhận tiền để thẩm xét hồ sơ đăng ký công bố sản phẩm. Ông Phong cũng thống nhất cơ chế "ăn chia" số tiền nhận hối lộ. Theo đó, Cục trưởng được chia khoảng 2,5 - 3 triệu đồng đối với một hồ sơ do trung tâm thẩm xét. Đối với mỗi hồ sơ do Phòng Quản lý tiêu chuẩn kiểm nghiệm hoặc Phòng Quản lý sản phẩm thực phẩm thẩm xét, ông Phong sẽ được ăn chia từ 1 - 2 triệu đồng. Trường hợp Phó cục trưởng trực tiếp ký giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố sản phẩm thì sẽ nhận 1,5 - 2 triệu đồng/hồ sơ, ông Phong được nhận 1 - 1,5 triệu đồng/hồ sơ. Các cán bộ liên quan cũng được chia từ 300 ngàn đến 1 triệu đồng mỗi hồ sơ.

Đó là "ăn theo cơ chế", còn "ăn" cá nhân cũng với số tiền rất lớn. Tại cơ quan điều tra, cựu Cục trưởng Nguyễn Thanh Phong khai mỗi lần đi hậu kiểm về, Phó phòng Giám sát ngộ độc, thuộc Cục ATTP Cao Văn Trung đã đưa cho ông ta một phong bì 50 triệu nói là "DN cảm ơn". Cục này có 4 lần đi cấp giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện ATTP, thực hành sản xuất tốt (giấy chứng nhận GMP); một lần đi cấp lại cho 2 nhà máy và một lần đi hậu kiểm. "Như vậy, anh Trung đã đưa cho tôi tổng 250 triệu đồng", ông Phong khai.

Trong 6 năm từ 2018-2024, 31 chuyên viên Cục ATTP trực tiếp nhận tổng số tiền 94 tỷ đồng của các cá nhân làm dịch vụ đăng ký bản công bố sản phẩm. Riêng ông Phong bị cáo buộc nhận gần 44 tỷ đồng, trong đó 43,5 tỷ liên quan hồ sơ công bố và hơn 330 triệu đồng liên quan cấp giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn GMP.

Kết luận cáo buộc ông Phong có vai trò chủ mưu, phải chịu trách nhiệm hình sự với tổng số tiền các chuyên viên đã nhận hối lộ hơn 94 tỷ đồng. Đối với bà Trần Việt Nga, từ năm 2018 đến tháng 9/2024 là Cục phó Cục ATTP được phân công phụ trách Phòng Giám sát ngộ độc thực phẩm và Thông tin truyền thông, ký giấy xác nhận nội dung quảng cáo, cũng đưa ra cơ chế nhận hối lộ cụ thể trên mỗi hồ sơ.

Theo cơ chế đó, các chuyên viên yêu cầu các cá nhân, DN muốn được cấp đúng hạn thì phải chi tiền "bôi trơn" từ 2 - 8 triệu đồng/hồ sơ. Số tiền thu được thống nhất ăn chia theo cơ chế chia cho Cục phó Trần Việt Nga từ 2 - 3,5 triệu đồng mỗi hồ sơ cấp phép; các cán bộ khác cũng được chia từ 200.000 đến 750.000 đồng mỗi hồ sơ.

Kết luận điều tra xác định, các chuyên viên đã nhận 12,7 tỷ đồng và chuyển bà Nga 8 tỷ đồng. Bà Nga bị cáo buộc phạm tội với vai trò chủ mưu, cầm đầu và phải chịu trách nhiệm hình sự với tổng số tiền 12,7 tỷ đồng mà các chuyên viên nhận hối lộ.

Nhiều vụ án liên quan đến ATTP

Với thực phẩm chức năng giả, một số DN mua nguyên liệu trôi nổi hoặc của Trung Quốc, rồi gắn nhãn mác nhập khẩu từ Mỹ, Châu Âu; nhiều thành phần hàng hóa chỉ đạt dưới 30% so với công bố. Để được bán ra thị trường, tất nhiên họ đã phải hối lộ cho một số lãnh đạo, cán bộ thuộc Cục ATTP.

Trong thời gian qua, việc sản xuất hàng giả, hàng kém chất lượng là thực phẩm chức năng, dược phẩm, sữa giả liên tục xảy ra, ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe người tiêu dùng. Cụ thể: Ngày 03/4/2025, Cơ quan CSĐT Bộ Công an đã khởi tố vụ án "sản xuất hàng giả là thực phẩm" và "lừa dối khách hàng" xảy ra tại Công ty Asia Life, Công ty Chị Em Rọt, một số công ty liên quan tại TPHCM và tỉnh Đắk Lắk, khởi tố 5 bị can.

Ngày 10/4/2025, Cơ quan CSĐT Bộ Công an khởi tố vụ án "sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm"; "vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng" xảy ra tại Công ty cổ phần Dược quốc tế Rance Pharma, Công ty cổ phần Dược dinh dưỡng Hacofood Group và các cơ quan, tổ chức liên quan; khởi tố 5 bị can.

Ngày 12/4, Cơ quan CSĐT (CO1) đã ra quyết định khởi tố bị can, lệnh bắt tạm giam 4 tháng đối với 8 bị can liên quan đến vụ sản xuất sữa giả rất lớn của Công ty CP dược quốc tế Rance Pharma và Công ty CP dược dinh dưỡng Hacofood Group. Thông tin này làm người tiêu dùng bị sốc, bởi gần 5 năm qua họ đã bán ra thị trường 600 loại sữa bột giả, với hơn nửa triệu sản phẩm sữa giả tung hoành, doanh thu gần 500 tỷ đồng. Rất nguy hiểm khi họ sản xuất cả các loại sữa dành cho người bị tiểu đường, suy thận, trẻ sinh non, thiếu tháng và phụ nữ có thai...

Thủ tướng Phạm Minh Chính bức xúc cho rằng đây là vấn đề lớn và chỉ ra: Các cơ quan, địa phương liên quan đã buông lỏng công tác quản lý. Vậy trách nhiệm thuộc về ai và cần phải có người chịu trách nhiệm việc này? Tại sao có các cơ quan chức năng nhưng vẫn có tình trạng trên xảy ra, cho đến khi lực lượng Công an khởi tố các vụ án, bắt tạm giam nhiều đối tượng.

Thủ tướng yêu cầu: Phải tìm ra nguyên nhân, trách nhiệm của các cơ quan chức năng, phải có tập thể, cá nhân chịu trách nhiệm. Thủ tướng cũng giao Bộ Nội vụ rà soát lại chức năng, nhiệm vụ của các Bộ, ngành, không để khoảng trống pháp lý, không vì sắp xếp tổ chức, bộ máy, địa giới hành chính mà buông lỏng quản lý.

Bộ Y tế đã làm gì?

Sáng 15/4/2025, TS Trần Việt Nga, Cục trưởng Cục ATTP, khẳng định: Bộ Y tế luôn nhất quán trong công tác chỉ đạo điều hành thông qua việc xây dựng, trình ban hành và ban hành theo thẩm quyền các văn bản quy phạm pháp luật về ATTP. Bà Nga còn cho rằng, việc quản lý ATTP được quy định tại Luật ATTP, trong đó quản lý ATTP của các Bộ: Y tế, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường), Công thương và UBND các cấp được quy định tại các điều 62, 63, 64, 65...

Bộ Y tế với vai trò là cơ quan thường trực Ban Chỉ đạo liên ngành Trung ương về ATTP, phải là cơ quan chủ chốt trong việc bảo đảm ATTP. Vậy mà trong thời gian qua, Bộ Y tế đã buông lỏng quản lý và để xảy ra nhiều vụ án lớn liên quan đến thuốc giả. Trong vòng mấy năm qua, Bộ Y tế có 1 bộ trưởng, 2 thứ trưởng, 3 vụ trưởng, 1 cục trưởng, 1 cục phó (cấp trưởng phó phòng không tính) vô tù, cho thấy Bộ Y tế buông lỏng quản lý như thế nào. Giờ đến cả 2 cựu Cục trưởng Cục ATTP Nguyễn Thanh Phong, Trần Việt Nga cùng nhiều cán bộ cục này bị bắt do tiếp tay với tội phạm sản xuất thực phẩm chức năng giả, thuốc giả.

Công tác cán bộ của Bộ Y tế cũng có vấn đề. Khi còn là Cục phó Cục ATTP (trong 10 năm), bà Trần Việt Nga đã nhận hối lộ có tổ chức, vậy mà Bộ Y tế không hay biết, vô tư bổ nhiệm làm Cục trưởng Cục ATTP và chỉ sau 11 tháng nhậm chức (9/2024), Cục trưởng ATTP Trần Việt Nga bị bắt tạm giam tội "nhận hối lộ".

Đáng nói hơn nữa, TS Lê Hoàng (chồng TS Trần Việt Nga) được bổ nhiệm làm Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) vào tháng 3/2024 cũng bị Bộ Công an khởi tố, bắt tạm giam vào tháng 7/2025, vì liên quan đến vụ án "nhận hối lộ" tại Cục ATTP, nơi ông Hoàng từng giữ chức vụ Trưởng phòng Quản lý tiêu chuẩn và kiểm nghiệm. Vụ án này cũng liên quan đến vợ ông là bà Trần Việt Nga, Cục trưởng Cục ATTP, người cũng bị bắt 1 tháng sau đó (28/8/2024).

Dư luận đặt câu hỏi: Ngay tại Cục ATTP - Bộ Y tế, nơi nắm giữ kỷ cương trong quản lý ATTP - nhưng một số cán bộ lại tiếp tay cho việc sản xuất, buôn bán thực phẩm chức năng giả. Vậy ai chịu trách nhiệm?

Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo 389 quốc gia, 4 tháng đầu năm 2025, các đơn vị và địa phương đã bắt giữ và xử lý hơn 34.000 vụ vi phạm. Trong đó có hơn 1.100 vụ hàng giả, hàng kém chất lượng. Đây là những con số quá lớn, cho thấy thực tế sữa giả, thực phẩm chức năng giả... là vấn đề nhức nhối nhiều năm qua và chỉ bị phát hiện sau rất nhiều năm có mặt trên thị trường, khi có phản ánh.

Đó là những lỗ hổng trong quản lý quá lớn trong chuyên môn lẫn trong công tác cán bộ, dẫn đến chính những người quản lý ATTP, quản lý dược lại tiếp tay cho hàng giả, hàng kém chất lượng, thuốc giả. Cuối cùng, hậu quả người tiêu dùng lãnh đủ.

XUÂN NHÂN