'Cá mập' sa lưới - bài học với người khởi nghiệp - Bài 1: Khi thần tượng sụp đổ

Một số “cá mập” từng gây ảnh hưởng lớn lại vướng vào vòng lao lý, khiến không ít người trẻ cảm thấy sụp đổ. Nhưng không vì thế mà họ mất niềm tin vào khởi nghiệp.

Học cách đi đường dài

Chương trình truyền hình thực tế Shark Tank Việt Nam nhanh chóng tạo ra làn sóng quan tâm mạnh mẽ trong giới trẻ. Hình ảnh các “Shark” - những doanh nhân thành công, sẵn sàng đầu tư hàng tỷ đồng cho những ý tưởng táo bạo đã thổi bùng tinh thần khởi nghiệp trong cộng đồng sinh viên.

Đối với nhiều bạn trẻ, Shark không chỉ là nhà đầu tư, mà còn hình mẫu truyền cảm hứng. “Họ là những người dám nghĩ, dám làm, dám đặt cược vào điều chưa chắc chắn. Tôi từng học được rất nhiều từ cách họ tư duy chiến lược, đặt câu hỏi phản biện và cả tinh thần không sợ rủi ro”, bạn Lê Nguyên Phương, Chủ nhiệm CLB Khởi nghiệp (Học viện Tài chính), nói.

Thông tin về việc một số “cá mập” từng gây ảnh hưởng lớn lại vướng vào những bê bối pháp lý, khiến không ít người trẻ cảm thấy hụt hẫng. “Tôi đã rất tiếc nuối, thất vọng bởi thần tượng sụp đổ. Nhưng tôi không vì thế mà mất niềm tin vào khởi nghiệp. Cú ngã của họ là lời nhắc nhở rằng, thành công không miễn nhiễm với sai lầm. Điều quan trọng, người trẻ như tôi cần tỉnh táo, học cách đi đường dài, không chỉ chạy nhanh rồi gục ngã”, Phương chia sẻ.

Nguyễn Quỳnh Anh, Trưởng Ban Tổ chức Cuộc thi Khởi nghiệp I-Startup 2025 (Đại học Kinh tế Quốc dân), nhìn nhận các Shark từng góp phần “thắp lửa” đam mê khởi nghiệp. “Không thể phủ nhận, họ từng là biểu tượng cho tinh thần dấn thân. Qua họ, tôi học được cách đánh giá thị trường, thiết kế mô hình kinh doanh và tư duy lãnh đạo sắc sảo. Đặc biệt, thái độ quyết đoán nhưng có chiến lược của họ là điều mà tôi luôn ghi nhớ trong hành trình phát triển bản thân”, Quỳnh Anh nói.

Thế nhưng, qua trải nghiệm thực tế tổ chức một cuộc thi khởi nghiệp, Quỳnh Anh nhận ra rằng “sân khấu truyền hình” chỉ phản ánh một phần rất nhỏ của thế giới startup (khởi nghiệp). Quỳnh Anh cho rằng, màn thương thuyết hấp dẫn không thể hiện hết những áp lực vận hành, ràng buộc tài chính hay mâu thuẫn trong điều hành doanh nghiệp thực tế. Khởi nghiệp là một hành trình phức tạp, và nếu không đủ tỉnh táo, minh bạch và đạo đức nghề nghiệp, sẽ rất dễ đi lệch khỏi quỹ đạo ban đầu.

“Bản thân tôi và đội ngũ I-Startup rút ra nhiều bài học từ biến cố của các Shark. Những gì đang xảy ra khiến chúng tôi càng cẩn trọng hơn trong việc lựa chọn cố vấn, nhà tài trợ, hay đối tác đồng hành. Danh tiếng có thể truyền cảm hứng, nhưng giá trị thật và trách nhiệm xã hội mới là điều quyết định sự bền vững”, Quỳnh Anh nói.

Quỳnh Anh lựa chọn cách học hỏi tỉnh táo, trân trọng những giá trị tốt đẹp mà các Shark truyền tải, nhưng ý thức “cần nhìn vào thành quả thực tế, không chỉ lời nói trên sân khấu”.

Tỉnh táo trước cám dỗ

Anh Lê Anh Tiến, Tổng giám đốc Công ty CP Chatbot Việt Nam cho rằng, bất cứ ai từng đi qua hành trình khởi nghiệp đều hiểu rằng phía sau ánh hào quang là vô vàn áp lực, thử thách và cả những lúc chông chênh. Người khởi nghiệp không chỉ đối diện với thị trường, với rủi ro, mà còn phải đối diện với chính mình, với danh vọng, tiền bạc, và cám dỗ của sự nổi tiếng.

“Khi nhìn những lùm xùm của một số Shark thời gian qua, tôi không thấy vui hay thất vọng, mà thấy tiếc cho một thế hệ biểu tượng từng góp phần truyền cảm hứng, giúp rất nhiều bạn trẻ dám bắt đầu hành trình khởi nghiệp của riêng mình. Nhưng biến cố nào cũng có giá trị của nó. Nó như một lời nhắc nhở mạnh mẽ rằng, sự nổi tiếng không đồng nghĩa với thành công và danh tiếng, không thể thay thế giá trị thật mà doanh nghiệp mang lại cho xã hội”, anh Tiến nói.

Thành viên CLB Khởi nghiệp Học viện Tài chính trao đổi về ý tưởng khởi nghiệp. Ảnh: NVCC

Theo anh Tiến, mỗi cú ngã, mỗi sự cố trong giới khởi nghiệp đều là một bài học đắt giá. Nó buộc chúng ta - những người đang và sẽ làm khởi nghiệp phải tự soi lại mình, học cách giữ vững đạo đức nghề nghiệp, giữ lòng trung thực, sự khiêm tốn và tỉnh táo trước sức hút của hào quang. Bởi cuối cùng, điều làm nên sự bền vững của một doanh nghiệp không phải những lời tung hô, mà là giá trị thật, con người thật và tầm nhìn dài hạn mà nó mang lại cho cộng đồng.

Anh Tiến cho rằng, việc giới trẻ từng thần tượng các Shark là điều tự nhiên, nhất là trong một xã hội đang khát những tấm gương dấn thân và thành công. Tuy nhiên, nếu chỉ nhìn thấy “đỉnh núi” mà không thấy cả hành trình leo núi, nhiều bạn trẻ dễ ảo tưởng rằng khởi nghiệp là con đường ngắn dẫn tới giàu có và danh tiếng.

“Khi mọi thứ được truyền thông hóa quá mức, chúng ta dễ đánh mất bản chất của khởi nghiệp, đó phải là hành trình tạo ra giá trị thật, chứ không phải một “màn trình diễn”, anh Tiến nói, đồng thời nhấn mạnh: “Thế hệ trẻ hôm nay cần chuyển từ “ngưỡng mộ” sang “nghiên cứu và học hỏi”, học được tư duy hệ thống, khả năng chịu đựng áp lực và đạo đức trong kinh doanh”.

Bạn trẻ khởi nghiệp với hoạt động bán hàng trực tuyến trên trang thương mại điện tử. Ảnh: Dương Triều

Từ kinh nghiệm nhiều năm khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ, anh Tiến cho rằng, điều làm nên sức bền của một startup không nằm ở vốn hay truyền thông, mà ở giá trị thực của sản phẩm và năng lực của đội ngũ. “Startup không thể chỉ chạy theo vốn, giải thưởng hay ánh đèn sân khấu. Cốt lõi vẫn là “sản phẩm - dữ liệu - con người - văn hóa”. Công nghệ có thể giúp nhân rộng giá trị nhanh, nhưng nếu thiếu “trục đạo đức” và “tư duy dài hạn”, tốc độ ấy chỉ khiến cú ngã thêm đau,” anh chia sẻ.

Anh Tiến luôn nhắc đội ngũ của mình: “Đừng vội trở thành người nổi tiếng, hãy trở thành người có ích trước đã”.

Đối với Nguyễn Quỳnh Anh, khởi nghiệp luôn đi kèm rủi ro. Không một doanh nhân nào, dù thành công đến đâu, khó có thể tránh khỏi sai lầm. Điều quan trọng là cách họ ứng xử, minh bạch và chịu trách nhiệm với cộng đồng. Việc các Shark gặp khủng hoảng truyền thông hay vướng tranh cãi là một phép thử - không chỉ với bản thân họ mà còn với niềm tin của xã hội vào hệ sinh thái khởi nghiệp. “Ở góc độ của sinh viên NEU và Ban Tổ chức Cuộc thi Khởi nghiệp I-Startup, chúng tôi coi đây là bài học thực tế để củng cố tiêu chí minh bạch, đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm xã hội khi xây dựng môi trường khởi nghiệp cho sinh viên”, Quỳnh Anh nói.

Theo Quỳnh Anh, “cú ngã” của các Shark dù đáng tiếc nhưng giúp bạn trẻ thấy được mặt thật của khởi nghiệp rằng đây không chỉ là câu chuyện của vinh quang và gọi vốn thành công, mà còn là câu chuyện của trách nhiệm, bản lĩnh đối diện với sai lầm và khả năng đứng dậy. Thành công trong khởi nghiệp không phải là không bao giờ thất bại, mà là dám chịu trách nhiệm và đứng dậy sau mỗi lần vấp ngã.

Với vai trò là Trưởng Ban Tổ chức Cuộc thi Khởi nghiệp I-Startup 2025, Quỳnh Anh và đội ngũ ban tổ chức luôn hướng tới việc tạo ra một môi trường khởi nghiệp trung thực, bền vững và nhân văn cho sinh viên Đại học Kinh tế Quốc dân. Trong các hoạt động của I-Startup, cuộc thi luôn cẩn trọng trong việc hợp tác, lựa chọn cố vấn hay nhà đầu tư đồng hành. Danh tiếng là quan trọng, nhưng giá trị thực và cam kết đồng hành bền vững mới là yếu tố quyết định để lan tỏa tinh thần khởi nghiệp đúng nghĩa tới sinh viên.

“Qua biến cố của các Shark, thế hệ khởi nghiệp trẻ Việt Nam sẽ ngày càng trưởng thành, tỉnh táo và có trách nhiệm hơn. Ngọn lửa khởi nghiệp của sinh viên Việt Nam sẽ tiếp tục được nuôi dưỡng theo hướng phát triển và bền vững hơn”, Quỳnh Anh nói thêm.

Lưu Trinh - Ngọc Linh