Các cơ quan, trường học, đơn vị kinh tế, văn hóa, quân sự đóng tại Tuyên Quang (tiếp theo)
Nha Nghiên cứu kỹ thuật
Đầu tháng 3-1947, Nha Nghiên cứu kỹ thuật chuyển lên thị xã Tuyên Quang. Kỹ sư Trần Đại Nghĩa là Cục trưởng Cục Quân giới kiêm Giám đốc Nha; Kỹ sư Hoàng Đình Phu, là Phó Giám đốc. Tháng 7-1947, sau thời gian ngắn ở Bắc Kạn, Nha chuyển đến thôn Đồng Chiêm, xã Cấp Tiến, huyện Sơn Dương. Kỹ sư Hoàng Đình Phu trực tiếp điều hành công việc của Nha.
Nha có 5 phòng và 1 xưởng là: Phòng Công văn, có nhiệm vụ lưu trữ, bảo quản tài liệu mật; Phòng Hóa chất nghiên cứu phương pháp chế tạo chất nổ và các hóa chất quân giới, kiểm tra chất lượng của hóa chất, soạn thảo tài liệu hướng dẫn cách giữ gìn, cách đề phòng nguy hiểm của các hóa chất; Phòng Cơ khí có nhiệm vụ nghiên cứu cách sắp đặt các xưởng máy và nghiên cứu các vũ khí về mặt cơ học; Phòng Xạ thuật, nhiệm vụ là nghiên cứu các chất nổ, nghiên cứu đường đi của đạn; Phòng Tác chiến công dụng, nghiên cứu hiệu lực của vũ khí, thảo huấn lệnh chỉ dẫn cách chế tạo, sử dụng vũ khí thô sơ, liên lạc với các đơn vị bộ đội để biết kết quả, hiệu lực, chất lượng của các vũ khí do Nha nghiên cứu chế tạo; Xưởng mẫu có khoảng 70 kỹ sư, công nhân. Khi quá trình nghiên cứu hoàn thành, các bản thiết kế được đưa vào Xưởng mẫu tiến hành thử nghiệm các nghiên cứu và chế thử những sản phẩm đầu tiên trước khi đưa đi sản xuất hàng loạt.
Thiếu tướng Trần Đại Nghĩa (đeo kính) xem Triển lãm vũ khí (năm 1950).
Sau thu đông 1947, chiến trường yêu cầu loại vũ khí có sức công phá lớn xuyên thủng lô cốt, boong ke và tiêu diệt xe thiết giáp. Kỹ sư Nguyễn Trinh Tiếp và cán bộ Phòng Xạ thuật nghiên cứu chế tạo thành công một loại vũ khí không giật đặt tên là SKZ60. SKZ60 sức công phá lớn, có khả năng diệt xe tăng và phá hủy lô cốt, boong ke kiên cố. Hầu hết các trung đoàn của đại đoàn chủ lực đều có đại đội trợ chiến trang bị SKZ60.
Nha đã nghiên cứu, thiết kế chế tạo mìn nổ chậm hóa học (mìn hẹn giờ) và chế tạo được các loại ngòi nổ chậm. Mìn hẹn giờ được dùng trong các trận phục kích, bảo đảm bí mật, bất ngờ. Với hai sản phẩm SKZ60 và mìn hẹn giờ, Nha Nghiên cứu kỹ thuật đã được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Quân công hạng Ba. Sau thành công nghiên cứu chế tạo súng SKZ60, các cán bộ Nha tiếp tục từng bước chế tạo súng SKZ81mm, SKZ120mm và súng cối 120mm.
Nha Nghiên cứu kỹ thuật còn tổ chức các lớp học về vũ khí mới, biên soạn nhiều tập sách như: Xạ thuật thường thức, Đại cương về chất nổ, Sổ tay cơ khí làm tài liệu giáo khoa cho các lớp huấn luyện, đồng thời gửi đến các ty quân giới, các xưởng quân giới làm tài liệu cho các quản đốc và cán bộ kỹ thuật.
Nha Liên lạc
Cục Tình báo, thuộc Bộ Tổng chỉ huy Quân đội quốc gia Việt Nam thành lập năm 1945. Đầu năm 1950, Cục Tình báo chuyển đến thôn Lũng Cò, xã Thanh La (nay là xã Minh Thanh), huyện Sơn Dương. Tháng 5-1950, Cục Tình báo tách thành hai bộ phận. Một bộ phận sáp nhập vào ngành Quân báo, thuộc Bộ Tổng Tham mưu. Một bộ phận sáp nhập vào Nha Công an Trung ương, gọi là Ty Tình báo, do đồng chí Trần Hiệu làm Trưởng ty.
Khu trung tâm của Di tích Nha Công an Trung ương ngày nay tại xã Minh Thanh, huyện Sơn Dương.
Tháng 10-1950, Ty Tình báo trở thành một cơ quan độc lập và mang bí danh là Nha Liên lạc, trực thuộc Thủ tướng phủ, do đồng chí Phạm Văn Đồng trực tiếp chỉ đạo.
Từ cuối năm 1950 đến tháng 6-1951, Nha Liên lạc làm việc ở xã Thượng Ấm, huyện Sơn Dương. Đồng chí Trần Hiệu làm Giám đốc Nha, đồng chí Mười Hương, Lê Hồng Phú làm Phó Giám đốc. Cơ quan Nha Liên lạc có các phòng: Điệp báo, Phản gián, Huấn luyện... Nha Liên lạc có nhiệm vụ: Đào tạo, huấn luyện chiến sĩ tình báo để đưa về các địa phương hoạt động, xâm nhập vào vùng địch chiếm; tìm hiểu các âm mưu, kế hoạch của địch, đồng thời thông qua các đường dây thông tin liên lạc để chuyển các tin tức tình báo về Bộ Chỉ huy.
Cánh đồng xóm Cò, nơi được lựa chọn để xây dựng sân bay Lũng Cò tại xã Minh Thanh, huyện Sơn Dương.
Tại xã Thượng Ấm, huyện Sơn Dương đã diễn ra Hội nghị tình báo lần thứ hai từ ngày 5 đến ngày 28-6-1951. Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư động viên và chỉ đạo hội nghị.
Cuối năm 1951, cơ quan di chuyển từ xã Thượng Ấm đến thôn Nà Mộc, xã Bình An, huyện Chiêm Hóa, ở và làm việc tại đây cho đến năm 1954.
