Các hãng hàng không lao đao trước căng thẳng Mỹ - Iran: Hủy chuyến, đổi đường bay và nguy cơ mất an toàn

Căng thẳng leo thang giữa Mỹ và Iran sau các cuộc không kích của Mỹ đã khiến các hãng hàng không trên toàn cầu đồng loạt đánh giá lại kế hoạch khai thác tại khu vực Trung Đông. Trong 10 ngày qua, kể từ khi Israel bắt đầu không kích Iran (ngày 13/6), không phận từ Iran, Iraq tới Địa Trung Hải – vốn rất đông đúc – đã gần như bị bỏ trống.

Các hãng hàng không liên tục hủy, chuyển hướng hoặc trì hoãn chuyến bay do lo ngại không phận bị đóng cửa và tình hình an toàn bay không được đảm bảo. Ngay cả những trung tâm hàng không vốn được xem là “ổn định” như Dubai và Doha cũng chứng kiến nhiều chuyến bị hủy – cho thấy lo ngại của ngành hàng không quốc tế ngày càng tăng.

Tuy nhiên, một số hãng bắt đầu nối lại hoạt động bay. Singapore Airlines đã bay lại đến Dubai hôm thứ Hai sau khi hủy chuyến ngày Chủ nhật. British Airways và Flightradar24 ghi nhận cũng đã nối lại đường bay đến Dubai và Doha sau một ngày tạm dừng.

Ngược lại, Air France KLM vẫn duy trì quyết định hủy chuyến đến Dubai và Riyadh trong cả Chủ nhật và thứ Hai.

Máy bay thuộc hãng hàng không nhà nước El Al và Israir của Israel cùng nhiều hãng hàng không khác đang đỗ tại Sân bay quốc tế Larnaca, ở Larnaca, Síp

Việc đóng cửa không phận Trung Đông ảnh hưởng đến tuyến bay Á – Âu

Do không phận Nga – Ukraine đã bị đóng với phần lớn các hãng hàng không quốc tế vì chiến sự kéo dài, Trung Đông từng trở thành tuyến bay thay thế quan trọng giữa châu Âu và châu Á. Giờ đây, việc mất thêm không phận Trung Đông khiến các hãng phải bay vòng qua phía bắc (biển Caspi) hoặc phía nam (Ai Cập, Ả Rập Xê Út).

Những lộ trình vòng này kéo dài thời gian bay, tăng tiêu hao nhiên liệu và chi phí nhân sự. Trong khi đó, giá dầu tăng do căng thẳng mới từ cuộc tấn công của Mỹ cũng khiến giá nhiên liệu bay tăng, đẩy ngành hàng không vào thế khó.

Thêm vào đó là rủi ro hoạt động gia tăng trong bối cảnh xung đột lan rộng, ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu, chi phí vận hành và kế hoạch phục hồi của các hãng sau đại dịch.

Những nguy cơ nào đang đe dọa an toàn bay?

Không chỉ là tên lửa và đạn pháo, ngành hàng không còn đang phải đối mặt với một mối đe dọa ít hữu hình hơn nhưng cực kỳ nghiêm trọng: gây nhiễu và giả mạo tín hiệu GPS. Đây là hiện tượng trong đó các hệ thống định vị mặt đất gửi sai tín hiệu, khiến máy bay có thể lệch hướng hoặc lạc tuyến.

Theo Flightradar24, số vụ gây nhiễu và giả mạo GPS ở vùng Vịnh Ba Tư đã “tăng vọt” trong những ngày qua. Công ty SkAI (Thụy Sĩ) ghi nhận có hơn 150 máy bay bị ảnh hưởng chỉ trong 24 giờ.

Tổ chức Safe Airspace cảnh báo rằng các cuộc không kích của Mỹ nhằm vào Iran có thể khiến rủi ro an ninh tăng lên đối với các hãng bay Mỹ và đồng minh, đặc biệt tại các nước vùng Vịnh như Bahrain, Kuwait, Oman, Qatar, Ả Rập Xê Út và UAE.

Trước tình hình đó, các hãng như American Airlines, United Airlines và Air Canada đã ngừng bay đến Trung Đông và vẫn chưa nối lại hoạt động.

Các nước Trung Đông và Israel phản ứng ra sao?

Dù các hãng hàng không quốc tế còn dè dặt, một số hãng địa phương tại Jordan, Lebanon và Iraq đã bắt đầu nối lại các chuyến bay sau đợt hủy hàng loạt. Ở chiều ngược lại, Israel đang tăng cường các chuyến bay để đưa công dân về nước hoặc rời khỏi đất nước.

Theo Cơ quan Sân bay Israel, từ ngày thứ Hai, sẽ có 24 chuyến “bay cứu hộ” mỗi ngày, mỗi chuyến chỉ chở tối đa 50 hành khách. Các hãng hàng không Israel cũng bắt đầu khai thác trở lại các chuyến đi nước ngoài.

Hãng El Al của Israel cho biết chỉ trong một ngày Chủ nhật, họ đã nhận được khoảng 25.000 đơn xin rời khỏi nước này.

Ngành hàng không thế giới sẽ điều chỉnh thế nào trước rủi ro lan rộng?

Ngành hàng không toàn cầu tiếp tục chịu sức ép lớn từ các khu vực xung đột đang lan rộng. Ngoài Trung Đông, các vùng chiến sự như Ukraine, và tình trạng bất ổn tại nhiều nơi khác khiến các hãng phải tính toán kỹ lưỡng để duy trì an toàn, tối ưu chi phí và đảm bảo lịch trình bay.

Việc mất thêm các tuyến đường bay trọng yếu sẽ kéo theo hệ lụy về tài chính, đặc biệt khi ngành hàng không mới phục hồi một phần sau đại dịch COVID-19. Ngoài ra, tình trạng gây nhiễu GPS đặt ra một bài toán công nghệ mới đầy thách thức đối với cả nhà điều hành bay và hãng hàng không.

Các hãng sẽ cần đến giải pháp toàn diện – từ đàm phán an ninh hàng không, đổi mới công nghệ điều hướng cho đến các chính sách ứng phó rủi ro – để thích ứng với thực tế mới.

Kì Lân (Theo Reuters)