Các hợp tác xã nông nghiệp đẩy mạnh cải tiến quy trình sản xuất, nỗ lực nâng tầm nông sản Việt

Mô hình trồng chè nguyên liệu của Hợp tác xã chè Hảo Đạt (tỉnh Thái Nguyên). (Ảnh THANH HẢO)

Việc thay đổi tư duy sản xuất từ chế biến thô sang chế biến sâu đã giúp không ít HTX ăn nên làm ra, tạo việc làm ổn định cho nhiều lao động.

Đột phá từ khoa học-công nghệ

Theo đuổi quy trình trồng chè theo tiêu chuẩn VietGAP, tích cực đầu tư công nghệ chế biến, đóng gói và không ngừng cải tiến bao bì, mẫu mã sản phẩm, HTX chè Hảo Đạt, xã Tân Cương (tỉnh Thái Nguyên) đã thành công với nhiều sản phẩm chè. Năm 2024, HTX đạt doanh thu gần 45 tỷ đồng, giải quyết việc làm cho hơn 50 lao động và hàng trăm hộ liên kết sản xuất trong vùng với thu nhập bình quân 9 triệu đồng/người/tháng. Từ một tổ hợp tác với vài hộ liên kết sản xuất cung cấp chè nguyên liệu, đến nay, HTX chè Hảo Đạt đã có chi bộ đảng, có tổ chức công đoàn với hàng trăm thành viên và các gia đình cùng hỗ trợ, liên kết sản xuất.

Nhờ đầu tư, nghiên cứu cải tiến và đưa ống diệt men chè vào quy trình chế biến truyền thống tại cơ sở, HTX chè Hảo Đạt đã làm chủ được quy trình sản xuất chè không chỉ bảo đảm về chất lượng, mẫu mã mà còn giảm chi phí nhân công, gia tăng giá trị kinh tế. So với phương pháp chảo thủ công, ống diệt men rút ngắn thời gian mỗi mẻ xuống chỉ còn 3-5 phút, lá chè chín đều, mềm dẻo, giữ nguyên màu xanh tự nhiên, hương thơm đặc trưng. Một ống diệt men có thể thay thế tới 8 chảo thủ công, giảm 2 lao động/mẻ, tăng sản lượng gấp 3 đến 5 lần. Công nghệ mới giúp HTX chủ động thời gian sản xuất, đồng thời mở rộng liên kết, thu mua chè búp tươi từ nông hộ.

Cùng với việc nâng cao năng suất chế biến, tiêu thụ sản phẩm chè, HTX Hảo Đạt còn mở rộng vùng chè tập trung gắn với phát triển du lịch. HTX đã và đang đề xuất với tỉnh về việc đầu tư vùng sản xuất tập trung chè với quy mô khoảng 20 ha tại cửa ngõ Tân Cương. HTX đặt mục tiêu xây dựng vùng nguyên liệu tập trung gắn với phát triển du lịch; phấn đấu 100% diện tích chè được chứng nhận hữu cơ; đẩy mạnh áp dụng khoa học-công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trong sản xuất, kinh doanh… để nâng cao năng suất, giá trị sản phẩm trà.

Đầu tư công nghệ, chú trọng chế biến sâu cũng là lựa chọn của HTX Tây Bắc, tiểu khu Huổi Hẹ, xã Yên Châu (tỉnh Sơn La). Được thành lập năm 2016, HTX chuyên chế biến sâu các loại nông sản, như: tỏi đen, mận sấy, xoài sấy, hoa đu đủ đực sấy khô… Hiện HTX đang tạo công ăn việc làm cho hàng chục lao động với mức lương 6 triệu đồng/tháng.

Giám đốc HTX Tây Bắc Nguyễn Thị Yến Linh chia sẻ, hiện HTX có 16 máy làm tỏi đen, trong đó 8 máy chuyên ủ men và 8 máy sấy. Mỗi tháng, HTX sản xuất 8 tấn tỏi đen, giá bán 400 nghìn đồng/kg, chủ yếu xuất bán tại các thị trường, như: Thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Cần Thơ, Hải Phòng, Thanh Hóa... Mỗi năm, HTX tiêu thụ khoảng 50 tấn nguyên liệu tươi các loại và đưa ra thị trường hơn 10 tấn sản phẩm với tổng doanh thu 3 tỷ đồng/năm.

Tại tỉnh Sơn La hiện có 78 HTX chế biến sâu các loại nông sản với các sản phẩm chế biến như: chè, cà-phê, chuối sấy, xoài sấy… Chi cục trưởng Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Sơn La Hồ Trung Kiên cho biết, các HTX chế biến sâu đã góp phần nâng cao giá trị gia tăng của nông sản so với bán sản phẩm thô chưa qua chế biến, giảm tình trạng ép giá của các thương lái nhờ làm tốt khâu bảo quản, chế biến.

Thông qua hoạt động chế biến, các HTX tạo ra sản phẩm đa dạng, có bao bì, nhãn mác, chứng nhận VietGAP, sản phẩm OCOP, từ đó góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh, tạo ra nhiều cơ hội tiếp cận thị trường đòi hỏi chất lượng cao, nhà hàng, siêu thị, sàn thương mại điện tử, từng bước chiếm lĩnh thị trường quốc tế.

Cần những đột phá về cơ chế, chính sách

Việc phát triển vùng nguyên liệu với trọng tâm chuỗi liên kết là các HTX đã và đang được nhiều địa phương trong cả nước đặc biệt chú trọng.

Ghi nhận tại tỉnh Thái Nguyên, ngay khi vận hành tỉnh mới, nhiều chính sách hỗ trợ phát triển ngành chè trên địa bàn giai đoạn 2025-2030 đã được ban hành. Trong đó, phải kể đến nguồn kinh phí 500 tỷ đồng dành hỗ trợ thúc đẩy phát triển, nâng cao giá trị sản xuất và thúc đẩy phát triển du lịch từ cây chè và sản phẩm trà trên địa bàn theo hướng hỗ trợ gồm: Trồng chè; chứng nhận đạt tiêu chuẩn thực hành sản xuất nông nghiệp tốt VietGAP; sản xuất đạt tiêu chuẩn hữu cơ; xây dựng, chứng nhận hệ thống quản lý chất lượng; cấp mã số vùng trồng chè; áp dụng hệ thống tưới nước tiết kiệm, thông minh trong sản xuất chè; mua sắm máy móc, thiết bị trong sản xuất, chế biến chè; đăng ký bảo hộ tài sản trí tuệ; phát triển sản phẩm trà và các sản phẩm từ cây chè được chứng nhận đạt tiêu chuẩn OCOP; quảng bá, xây dựng thương hiệu, xúc tiến thương mại tiêu thụ sản phẩm trà và các sản phẩm từ cây chè; phát triển du lịch cộng đồng-sinh thái gắn với các vùng sản xuất chè. Người dân khi trồng chè sẽ được hỗ trợ 100% kinh phí mua giống; hỗ trợ một lần với mức 70% kinh phí mua phân bón.

Theo lãnh đạo ngành nông nghiệp tỉnh Thái Nguyên, địa phương cũng đưa ra những hướng dẫn cụ thể cho người dân vùng nguyên liệu, đó là trồng theo quy trình VietGAP và tiêu chuẩn hữu cơ với diện tích tối thiểu 5 ha, người trồng được hỗ trợ 100% kinh phí chứng nhận đạt tiêu chuẩn lần đầu…

Hiện, tỉnh Thái Nguyên có gần 24.000 ha chè, trong đó diện tích chè cho sản phẩm gần 23.000 ha, năng suất chè bình quân đạt gần 180 tạ/ha; có 207 sản phẩm trà sau chế biến được chứng nhận OCOP từ 3-5 sao. Thái Nguyên hiện có diện tích, năng suất, sản lượng, giá trị thu nhập từ cây chè cao nhất cả nước. Thương hiệu trà Thái Nguyên được bảo hộ tại nhiều nước châu Âu. Tỉnh phấn đấu đến năm 2030 tổng giá trị sản phẩm thu được từ cây chè đạt 25 nghìn tỷ đồng, trong đó, nòng cốt sản xuất, chế biến là các HTX.

Tại tỉnh Sơn La, địa phương đang triển khai nội dung Nghị quyết số 128/2020/NQ-HĐND ngày 28/2/2020 của HĐND tỉnh về ban hành chính sách đầu tư vào nông nghiệp nông thôn trên địa bàn tỉnh. Trong đó, đẩy mạnh hỗ trợ đầu tư cơ sở chế biến cà-phê theo công nghệ tiên tiến không quá 1 tỷ đồng/dự án; hỗ trợ đầu tư cơ sở chế biến nông sản với mức hỗ trợ không quá 2 tỷ đồng/dự án; hỗ trợ đầu tư cơ sở bảo quản nông sản với mức hỗ trợ không quá 1 tỷ đồng/dự án. Cùng với đó, còn có Nghị quyết số 50/NQ-HĐND ngày 9/12/2022 của HĐND tỉnh Sơn La về quy định nội dung và mức hỗ trợ đầu tư phát triển vùng nguyên liệu phục vụ các nhà máy chế biến rau, củ, quả trên địa bàn tỉnh.

Tuy nhiên, theo Chi cục trưởng Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Sơn La Hồ Trung Kiên, phần lớn HTX trên địa bàn tỉnh có quy mô nhỏ và siêu nhỏ dẫn đến hạn chế về nhiều mặt… Do đó, để sản phẩm nông sản đứng vững trên thị trường trong nước và vươn tầm thế giới, vẫn cần những đột phá về cơ chế, chính sách trong tiếp cận nguồn vốn tín dụng dài hạn với lãi suất ưu đãi để đầu tư xây dựng cơ sở chế biến, kho bảo quản, hệ thống logistics. Đồng thời, tỉnh cần tiếp tục hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý HTX về quản trị, tài chính, marketing cũng như tổ chức các lớp tập huấn kỹ thuật sản xuất tiên tiến cho thành viên HTX.

Theo Cục trưởng Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Lê Đức Thịnh, các HTX hiện nay cần tích cực ứng dụng khoa học-công nghệ và kết nối thị trường là con đường giúp người nông dân không phải đi đơn lẻ, họ cùng nhau tạo ra giá trị gia tăng. Ngành nông nghiệp sẽ tiếp tục hỗ trợ để các HTX trở thành trụ cột quan trọng trong phát triển kinh tế nông thôn.

SƠN HÀ-NGỌC TUẤN