Các loại u não thường gặp - vì sao u não hay phát hiện muộn?

1. U não là gì?

Có rất nhiều loại u não khác nhau, trong đó phần lớn là u trong mô não, sau đó là các khối u màng não, u dây thần kinh sọ não, u tuyến yên và các khối u di căn não... Các khối u mô não và u trong sọ não đa số thường tiến triển chậm vì não có thời gian thích nghi dần với khối u đến một mức độ nhất định bằng cách mô não thải bớt nước. Các triệu chứng của u não cũng không nổi trội mà diễn biến âm ỉ.

Trường hợp u có tính thâm nhiễm, gây chèn ép hệ tuần hoàn xung quanh dẫn đến phù não thì các triệu chứng sẽ rõ rệt và nặng hơn. Một số loại u có nang dịch bên trong, mạch máu tăng sinh nhiều, dễ bị chảy máu bên trong u. Trường hợp này rất nguy hiểm, có thể xem như một bệnh cấp tính vì hội chứng tăng áp lực trong sọ sẵn thường tăng một cách đột ngột, nếu không được can thiệp kịp thời sẽ ảnh hưởng lớn tới sức khỏe và tính mạng người bệnh.

Bên trong hộp sọ có một khoảng dung dịch kín và được chia thành nhiều khoang khác nhau, các khoang ngăn cách bằng vách như: lều tiểu não, liềm não. Mỗi khoang sẽ có các áp lực khác nhau khi khối u xuất hiện, mô não sẽ bị dịch chuyển từ khoang này sang khoang khác nhằm cân bằng áp lực này có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng.

2. Các loại u não thường gặp

U não gồm u não lành tính và u não ác tính

2.1. U não lành tính và u não ác tính

U não lành tính:

Là khối u không chứa tế bào ung thư nhưng vẫn có thể chèn ép hệ tuần hoàn não, ảnh hưởng đến sức khỏe
U não vẫn có thể đe dọa tính mạng bệnh nhân
U não lành tính có thể cắt bỏ
Ít tái phát
Ranh giới của u não lành tính khá rõ ràng, không xâm lấn sang các mô xung quanh hay di căn đến các vị trí khác trong cơ thể
U não lành tính có thể trở thành ác tính.

U não ác tính:

Là khối u chứa tế bào ung thư
U não ác tính đe dọa trực tiếp đến tính mạng người bệnh
Diễn biến bệnh tiến triển nhanh, khối u tấn công các mô xung quanh
U ác tính có thể di căn.

2.2. Các giai đoạn của khối u

Sự phát triển của các khối u não được chia làm hai giai đoạn: giai đoạn sớm và giai đoạn muộn. Bác sĩ sẽ xác định giai đoạn u não dựa trên kết quả quan sát hình ảnh tế bào trên kính hiển vi.

2.3. U não nguyên phát

U não nguyên phát là u não khởi phát từ chính tế bào của não. U não nguyên phát được gọi tên theo vị trí xuất hiện khối u hoặc theo loại tế bào. Trong số các loại u não nguyên phát thường gặp thì u tế bào đệm - gliomas là phổ biến nhất. U tế bào đệm là khối u hình thành từ các tế bào đệm (glial cells). Có nhiều loại glioma:

U tế bào hình sao: Là loại u hình thành ở những tế bào đệm hình sao. Ở trẻ em loại u này thường hình thành ở não, tiểu não, thân não. Còn ở người lớn thì thường hình thành từ não
Glioma thân não: Là khối u hình thành ở phần thấp nhất của não, thường gặp ở trẻ nhỏ và người trung niên
U màng não thất: Là u hình thành ở các tế bào lót não thất hoặc kênh trung tâm của tủy sống. U màng não thất thường gặp ở trẻ nhỏ và thanh niên
Oligodendroglioma: loại u này thường gặp ở người trung niên, tỷ lệ gặp cũng rất ít. Là u hình thành từ các tế bào tạo chất thành mỡ bao quanh, bảo vệ sợi thần kinh. Loại u này thường phát triển chậm và không lan ra các mô xung quanh.

Một số loại u não không khởi phát từ tế bào đệm như:

U màng não: hình thành ở màng não, thường phát triển chậm
U tế bào Schwann: khởi phát từ tế bào Schwann. Đây là những tế bào lót cho dây thần kinh kiểm soát cân bằng và thính giác của cơ thể. Dây thần kinh này nằm ở trong tai, vì thế u tế bào Schwann còn được gọi là u thần kinh thính giác
U sọ hầu: thường gặp ở trẻ nhỏ. Khối u hình thành ở đáy não, gần tuyến yên
U tế bào mầm của não: hình thành ở tế bào mầm, thường xảy ra ở người dưới 30 tuổi
U vùng tuyến tùng: là u não khá hiếm gặp, khởi phát ở vùng tuyến tùng.

3. Vì sao u não thường phát hiện muộn?

Động kinh là dấu hiệu đầu tiên gợi ý bệnh u não.

Biểu hiện của u não gồm 3 loại triệu chứng:

Những triệu chứng chung với dấu hiệu động kinh, tăng áp lực sọ não
Những triệu chứng liên quan đến tính chất mô học của khối u
Những triệu chứng do vị trí xuất hiện khối u gây ra.

Các triệu chứng chung xuất hiện trong khoảng 40% trường hợp u não là tăng áp lực sọ não và động kinh. Trong đó, động kinh là dấu hiệu đầu tiên gợi ý bệnh u não nhưng ở nước ta hiện nay triệu chứng bệnh lý động kinh vẫn chưa được phát hiện nhiều. Việc bỏ qua dấu hiệu đầu tiên của bệnh đã khiến u não thường phát hiện muộn.

Hội chứng tăng áp lực sọ não bao gồm các dấu hiệu cho thấy có một khối u choán chỗ trong hộp sọ như: đau đầu lan tỏa, mức độ đau đầu ngày càng nghiêm trọng, nôn mửa khi ngủ dậy, tinh thần chậm chạp, phù gai thị giác... Những dấu hiệu này cũng rất dễ bị bỏ qua do nhầm lẫn với các chứng bệnh thường gặp.

Các khối u lành tính, nhất là u màng não thường tiến triển rất chậm trong nhiều năm, khối u có nhiều mạch máu tăng sinh. Nếu phát hiện muộn khối u có thể đạt đến kích thước rất lớn.

Khi thấy một vài dấu hiệu cảnh báo u não kể trên hay bất cứ các dấu hiệu bất thường nào của cơ thể, người bệnh cần đến các cơ sở y tế để các bác sĩ tiến hành chẩn đoán bệnh càng sớm càng tốt.

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Bùi Ngọc Phương Hòa - Bác sĩ Nội đa khoa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

P.V (t/h)