Các nước Vùng Vịnh đóng vai trò gì trong an ninh năng lượng của Ấn Độ?

Vào ngày 13 - 15/2/2024, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã tới Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) và Qatar, một động thái báo hiệu tầm quan trọng ngày càng tăng của khu vực Vùng Vịnh đối với Ấn Độ (Ảnh: Reuters)

Ngày nay, Ấn Độ là nước tiêu thụ năng lượng lớn thứ ba thế giới sau Trung Quốc và Mỹ. Theo đánh giá thống kê về năng lượng thế giới năm 2024, tổng mức tiêu thụ năng lượng sơ cấp của Ấn Độ là 39,02 exajoule, chiếm 6,3% tổng mức tiêu thụ năng lượng toàn cầu vào năm 2023.

Một nguồn cung cấp năng lượng liền mạch cho tiêu dùng công nghiệp và nội địa là điều cực kỳ quan trọng đối với các nền kinh tế đang phát triển nhanh như Ấn Độ. Điều này liên quan đến an ninh năng lượng, có nghĩa là một quốc gia có đủ năng lượng để đáp ứng nhu cầu trong nước và cơ sở hạ tầng năng lượng, bao gồm cả hệ thống điện, được đảm bảo an toàn trước các mối đe dọa.

Tiêu thụ năng lượng

Theo thống kê năng lượng Ấn Độ năm 2024 do Văn phòng Thống kê Quốc gia thuộc Bộ Thống kê và Thực thi Chương trình chuẩn bị, tổng sản lượng năng lượng sơ cấp của nước này trong năm 2022 - 2023 là 19,55 exajoule và tổng mức tiêu thụ trong cùng kỳ là 35,16 exajoule. Điều này có nghĩa là khoảng 68% nhu cầu được đáp ứng thông qua sản xuất trong nước, cho thấy sự phụ thuộc đáng kể từ bên ngoài.

Than là nguồn cung cấp năng lượng lớn nhất của Ấn Độ, chiếm 58,12% tổng nguồn cung vào năm 2023. Mặc dù sản lượng than trong nước đáng kể, ở mức 16,75 exajoule vào năm 2023, Ấn Độ vẫn phải nhập khẩu một phần nhu cầu than từ bên ngoài, do mức tiêu thụ khổng lồ, ở mức 21,98 exajoule trong năm 2023.

Dầu khí

Đáng chú ý, sự phụ thuộc vào bên ngoài này trở nên rõ rệt hơn khi nói đến dầu khí, mà theo Viện Chuyển đổi Quốc gia Ấn Độ (NITI Aayog), đây là nguồn cung cấp năng lượng sơ cấp lớn thứ hai ở nước này với 35,44% vào năm 2023.

Theo báo cáo thống kê năng lượng thế giới năm 2024, tổng mức tiêu thụ dầu của Ấn Độ là 5,44 triệu thùng/ngày vào năm 2023, trong khi tổng sản lượng dầu là 0,73 triệu thùng/ngày.

Tương tự, mức khí đốt tiêu thụ là 62,6 tỷ mét khối, trong khi sản lượng khí đốt chỉ là 31,6 tỷ mét khối. Điều này có nghĩa là phần lớn dầu khí đều có nguồn gốc từ bên ngoài, nhấn mạnh sự phụ thuộc của Ấn Độ vào nhập khẩu để đảm bảo an ninh năng lượng, đặc biệt là trong việc đáp ứng nhu cầu dầu khí trong nước.

Các nước Vùng Vịnh - nhà cung cấp đáng tin cậy nhất

Trong lịch sử, các quốc gia Vùng Vịnh Ba Tư, cụ thể là 6 quốc gia thuộc Hội đồng Hợp tác Vùng Vịnh (GCC) - Bahrain, Kuwait, Oman, Qatar, Ả Rập Saudi và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) và Iran, Iraq là những nhà cung cấp dầu khí chính cho Ấn Độ, chiếm 55 - 60% tổng kim ngạch nhập khẩu dầu khí ở nước này.

Theo Tổng cục Tình báo và Thống kê Thương mại của Bộ Thương mại Ấn Độ, trong năm 2023 - 2024, 5 quốc gia Vùng Vịnh là Iraq (thứ hai), Ả Rập Saudi (thứ ba), UAE (thứ tư), Qatar (thứ bảy) và Kuwait (thứ chín), nằm trong số 10 nhà cung cấp dầu mỏ hàng đầu của Ấn Độ, trong khi Nga (đứng đầu), Mỹ (thứ năm), Úc (thứ sáu), Indonesia (thứ tám) và Nigeria (thứ mười) là 5 nhà cung cấp còn lại.

Đáng chú ý, các nước Vùng Vịnh là một trong những nhà cung cấp xăng dầu hàng đầu cho Ấn Độ kể từ những năm 1980 và vẫn là những nhà cung cấp đáng tin cậy nhất, bất chấp những biến động trên thị trường dầu khí quốc tế và chuỗi cung ứng.

Tầm quan trọng của vùng Vịnh

Trong những năm gần đây, trước những lo ngại về lượng khí thải carbon và sự biến động trên thị trường dầu khí quốc tế, Ấn Độ đã có những nỗ lực nhằm đa dạng hóa nguồn tiêu thụ năng lượng và nhập khẩu dầu mỏ.

Điều này có nghĩa là sự tập trung vào các nguồn năng lượng sạch và tái tạo đã tăng lên, đồng thời, các quốc gia như Nga, Mỹ, Úc và Nigeria đã nổi lên như những nguồn năng lượng quan trọng.

Tuy nhiên, có một số yếu tố góp phần tạo nên tầm quan trọng liên tục của khu vực Vùng Vịnh, đồng thời vẫn giữ vai trò quan trọng đối với an ninh năng lượng của Ấn Độ. Các yếu tố quan trọng nhất là sự gần gũi về mặt địa lý với nước này và mạng lưới người mua - người bán đã được thiết lập. Hơn nữa, năng lực và cam kết của các quốc gia Vùng Vịnh, như Ả Rập Saudi, UAE và Qatar, trong việc cung cấp dầu khí với giá ưu đãi cũng mang lại lợi thế cho họ.

Điều này rất quan trọng do sự biến động của thị trường quốc tế, trong đó các mối quan hệ kinh tế và chính trị mạnh mẽ, các yếu tố địa chính trị và cơ sở hạ tầng giao thông đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo nguồn cung không bị gián đoán.

Thương mại và đầu tư

Tương tự như vậy, sức hấp dẫn của thị trường Ấn Độ với tư cách là một trong những thị trường tiêu dùng lớn nhất toàn cầu đã tạo ra lợi thế cho họ khi mang lại cho các nhà cung cấp Vùng Vịnh một thị trường dầu khí ổn định và rộng lớn.

Điều này đã giúp Ấn Độ trở thành điểm đến hấp dẫn cho các khoản đầu tư ở Vùng Vịnh vào lĩnh vực năng lượng, với các tập đoàn năng lượng lớn ở Vùng Vịnh như Saudi Aramco và Emirati ADNOC cam kết đầu tư lớn trong dài hạn.

Mối quan hệ ngoại giao, chính trị và kinh tế mạnh mẽ giữa Ấn Độ và các nước Vùng Vịnh đã đóng một vai trò quan trọng trong mối quan hệ bền chặt trong lĩnh vực năng lượng. Khu vực Vùng Vịnh và Tây Á là một trong những đối tác kinh tế lớn nhất của nước này.

Ví dụ, trong năm 2023-2024, trong tổng kim ngạch ngoại thương trị giá 1,11 nghìn tỷ USD, có 208,48 tỷ USD đến từ khu vực Vùng Vịnh và Tây Á, chiếm 18,17% ngoại thương của Ấn Độ. Đáng chú ý, 14,28% trong số này đến từ 6 quốc gia Vùng Vịnh. Tầm quan trọng về kinh tế của khu vực đã mang lại cho Vùng Vịnh một vị trí đặc biệt trong chính sách Hướng Tây của Ấn Độ.

Bên cạnh thương mại hàng hóa và xăng dầu, người Ấn Độ ở nước ngoài đến các nước Vùng Vịnh, lượng kiều hối họ gửi về quê hương và dòng đầu tư hai chiều là những thành phần quan trọng của quan hệ kinh tế. Theo ước tính chính thức, gần 8,5 - 9 triệu người Ấn Độ sống và làm việc tại 6 quốc gia Vùng Vịnh, tạo thành cộng đồng người nước ngoài lớn nhất khu vực.

Họ đã góp phần đưa Ấn Độ trở thành quốc gia nhận kiều hối lớn nhất thế giới, đóng góp gần 40 - 50% tổng lượng kiều hối mà Ấn Độ nhận được trong những năm qua. Năm 2023, Ấn Độ nhận được 125 tỷ USD kiều hối.

Ngoài ra, dòng đầu tư hai chiều giữa Ấn Độ và khu vực Vùng Vịnh đã tăng lên đáng kể. Theo đó, UAE (thứ bảy), Ả Rập Saudi (thứ mười chín) và Qatar (thứ hai mươi tư) nằm trong số 25 nguồn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) hàng đầu vào Ấn Độ tính đến tháng 3/2024.

Theo Cục Xúc tiến Công nghiệp và Thương mại nội địa, tổng vốn FDI từ các nước Vùng Vịnh vào Ấn Độ từ tháng 4/2000 đến tháng 3/2024 là 24,09 tỷ USD.

Quan hệ song phương

Ngoài ra, đầu tư và sự tham gia của Ấn Độ vào thị trường Vùng Vịnh đã chứng kiến sự gia tăng mạnh mẽ, với các công ty như Larsen & Toubro, Shapoorji-Pallonji và Tata tăng cường sự hiện diện trong khi các doanh nghiệp Ấn Độ, như chuỗi siêu thị Lulu, ghi dấu ấn tại thị trường Vùng Vịnh.

Bên cạnh các mối quan hệ kinh tế bền chặt, việc tăng cường các mối quan hệ chính trị và chiến lược song phương, đặc biệt kể từ đầu những năm 2000, đã đóng một vai trò quan trọng trong việc đưa Vùng Vịnh trở thành một đối tác đáng tin cậy.

Mối quan hệ song phương, đặc biệt là với UAE, Ả Rập Saudi và Qatar, đã phát triển hơn nữa dưới thời Thủ tướng Narendra Modi, và điều này đã giúp Ấn Độ vượt qua những thách thức do các lệnh trừng phạt đối với các nhà cung cấp dầu khí lớn trên toàn cầu như Iran và Venezuela, tác động của xung đột khu vực giai đoạn 2010 - 2012, cũng như trong đại dịch COVID-19 toàn cầu (2020-2022).

An ninh năng lượng đóng một vai trò then chốt trong bất kỳ thị trường nào và rất quan trọng đối với các thị trường lớn đang phát triển nhanh như Ấn Độ. Điều này có ý nghĩa không chỉ đối với tăng trưởng công nghiệp mà còn đối với các ngành điện và giao thông vận tải, những ngành quan trọng đối với hoạt động và tăng trưởng của nền kinh tế.

Vùng Vịnh, nơi sở hữu một trong những trữ lượng dầu khí lớn nhất thế giới và là một trong những nơi sản xuất và xuất khẩu hydrocarbon lớn nhất, đã đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo an ninh năng lượng của Ấn Độ dựa trên mối quan hệ kinh tế, chính trị và chiến lược song phương bền chặt.

Nh.Thạch

AFP