Các xét nghiệm, thăm dò cần thiết khi bạn 40 tuổi

Ghi nhận cho thấy, hầu hết các bệnh đều bùng phát ở giai đoạn này và đe dọa đến tính mạng, đặc biệt là bệnh tim mạch (tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim, đột quỵ…), bệnh nội tiết chuyển hóa (đái tháo đường, tăng mỡ máu…), suy thận, bệnh gan mật tiêu hóa, ung thư.

Vì vậy các chuyên gia gọi giai đoạn 46-55 tuổi là "vùng đầm lầy" phải lội qua trong đoạn đường dài của cuộc đời một con người.

Vậy muốn phát hiện sớm bệnh tật, kiểm soát và theo dõi sức khỏe của chính mình, phải làm gì?

Ngoài việc thăm khám lâm sàng và tư vấn, xét nghiệm, thăm dò chức năng các bộ phận trong cơ thể là chiến lược tối ưu và hiệu quả hiện nay.

Với những người không có điều kiện kinh tế sẽ việc thực hiện các thăm dò, tầm soát toàn bộ cơ thể sẽ khó khăn; nhưng có những xét nghiệm tối thiểu bạn có thể thực hiện.

Các xét nghiệm, thăm dò cần thiết tối thiểu, khi bạn từ 40 tuổi trở đi được khuyến cáo như sau:

- Công thức máu

Công thức máu toàn phần là kết quả xét nghiệm thành phần có trong máu, gồm bạch cầu, tiểu cầu và hồng cầu, số lượng và tính chất của các tế bào thành phần có trong máu này sẽ được thể hiện dưới giá trị đo lường riêng.

Qua kết quả công thức máu, bác sĩ xác định những vấn đề liên quan đến huyết học của bạn.

Công thức máu giúp cảnh báo và xác định một số bệnh lý: Thiếu máu, cảnh báo các bệnh liên quan như bệnh nhiễm trùng cấp và mãn tính, ung thư máu…

Công thức máu toàn phần là kết quả xét nghiệm thành phần có trong máu

- Xét nghiệm đường máu và HbA1C

Xét nghiệm đường máu - glucose lúc đói (Go) và HbA1C là xét nghiệm nhằm mục đích phát hiện và theo dõi tiền đái tháo đường, bệnh đái tháo đường. Cụ thể như sau:

+ Xét nghiệm glucose máu lúc đói cho biết kết quả:

* Bình thường: Go < 100 mg/dl (Go < 5,6 mmol/L)

* Tiền đái tháo đường: 100 mg/dl < Go < 126 mg/dl (5,6 mmol/L < Go < 6,9 mmol/L)

* Bệnh đái tháo đường: Go >126 mg/dl (Go > 7 mmol/L).

+ Hemoglobin đường hóa - HbA1c: HbA1c là chỉ số thể hiện tỷ lệ gắn kết của đường với Hemoglobin (Hb): Đường máu lúc đói cung cấp giá trị glucose máu tại một thời điểm nhất định, còn HbA1c phản ánh mức đường trung bình trong vòng 3 tháng trước khi lấy máu làm xét nghiệm.

+ Kết quả thử nghiệm HbA1c:

* Bình thường: HbA1c <5,7%

* Tiền đái tháo đường HbA1c: 5,7 - 6,4%

* Đái tháo đường: HbA1c > 6,5%

- Xét nghiệm mỡ máu

Xét nghiệm mỡ máu, thường kết quả một bilan lipid gồm: Cholesterol toàn phần, Triglyceride, HDL-C (lipoprotein tỷ trọng cao) và LDL-C (lipoprotein tỷ trọng thấp).

Trong đó, nồng độ cholesterol, LDL-C và triglyceride tăng cao làm tăng nguy cơ phát triển xơ vữa động mạch, gan nhiễm mỡ, bệnh tim mạch, đột quỵ… Riêng chất mỡ HDL-C tăng có tác dụng bảo vệ tim mạch.

- Xét nghiệm men gan

Những bệnh lý gan thường gặp như: Viêm gan do siêu vi, viêm gan do rượu bia, viêm gan do ký sinh trùng, gan nhiễm mỡ… Vì vậy, việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời sẽ hạn chế những biến chứng như: xơ gan, ung thư gan… Khi có thương tổn tế bào gan, một số chất tăng lên trong máu.

Tối thiểu, bạn nên làm các men gan, gồm: SGOT (Aspart transaminase), SGPT (Serum glutamic pyruvic transaminase) và GGT (Gama glutamyl transpeptidase).

Mục đích của xét nghiệm máu là kiểm tra, phân tích, đo lường số lượng các tế bào máu và đánh giá chất lượng của chúng.

- Xét nghiệm chức năng thận

Do những bệnh lý về thận ở giai đoạn sớm, có triệu chứng không rõ ràng và khó nhận biết, đặc biệt ở người mắc bệnh đái tháo đường và tăng huyết áp lâu ngày không được điều trị triệt để dễ dẫn đến suy thận.

+ Tối thiểu, bạn nên làm xét nghiệm, gồm: Ure và Creatinine

Dựa trên giá trị creatinine và các thông số khác, các chuyên gia y tế sẽ sử dụng công thức để tính ra giá trị cụ thể của mức lọc cầu thận (GFR: Glomerular filtration rate), từ đó nhằm đánh giá bạn có bị suy thận không, nếu suy thận, thì suy thận giai đoạn mấy.

- Chụp X quang phổi thường quy

Chụp X quang phổi thường quy là một tầm soát tối thiểu, khi bạn đi kiểm tra sức khỏe định kỳ.

Qua phim X quang phổi thường quy, giúp cho các chuyên gia y tế đánh giá sơ bộ hình ảnh tim phổi của bạn, xem có trong giới hạn bình thường không hay cần làm những xét nghiệm mở rộng nhằm làm rõ một số bất thường nghi ngờ.

- Siêu âm bụng

Siêu âm bụng tổng quát cũng là một tầm soát tối thiểu và cung cấp nhiều thông tin giá trị khi bạn đi kiểm tra sức khỏe.

Qua hình ảnh siêu âm, giúp cho các chuyên gia y tế đánh giá hình ảnh các cơ quan nằm trong ổ bụng, có giá trị chẩn đoán xác định đối với các nội tạng đặc (gan, thận, tụy, tử cung phần phụ, tiền liệt tuyến…) hình ảnh có trong giới hạn bình thường hay cần làm những xét nghiệm mở rộng nhằm làm rõ một số bất thường, nghi ngờ.

- Siêu âm vú và chụp nhũ ảnh ở nữ giới

Riêng nữ từ 40 tuổi trở đi, tầm soát vú rất quan trọng để phát hiện sớm các bất thường của tổ chức vú: nốt vôi hóa, u cục, ung thư vú và các bệnh lý vú khác.

Tối thiểu, bạn phải làm cả siêu âm vú và chụp nhũ ảnh (mammography) để khỏi bỏ sót thương tổn, nhất là trong giai đoạn sớm.

Phụ nữ từ 40 tuổi trở đi tầm soát vú rất quan trọng để phát hiện sớm các bất thường của tổ chức vú

- Siêu âm tuyến giáp và động mạch cảnh

Khi lớn tuổi, bạn cũng cần tầm soát tuyến giáp và động mạch cảnh qua siêu âm.

Kết quả siêu âm tuyến giáp có thể phát hiện sớm các thương tổn u cục và các bất thường khác của tuyến giáp.

Siêu âm động mạch cảnh có thể cung cấp các kết quả huyết động, độ dày thành động mạch cảnh và tình trạng xơ vữa trong lòng mạch, giúp dự báo các bệnh lý liên quan, như đột quỵ và các bệnh tim mạch khác.

- Các xét nghiệm mở rộng khác, tùy vào tình trạng cơ thể

Ngoài ra, tùy vào tình trạng cơ thể của bạn vào thời điểm kiểm tra sức khỏe để mở rộng thêm xét nghiệm hoặc thăm dò chức năng khác. Ví dụ: có đau ngực trái, nên làm thêm siêu âm tim, điện tâm đồ, holter, chụp cắt lớp vi tính. Hay đau vùng thượng vị, hay rối loạn tiêu hóa, hay đau vùng bụng dưới kèm phân không bình thường... Bác sĩ có thể chỉ định nội soi dạ dày, nội soi đại trực tràng.

Tóm lại: Vấn đề quan trọng nhất, chính là nhận thức, bạn phải tự hỏi bạn có thật sự quan tâm đến sức khỏe của chính mình không. Bạn phải luôn nhớ rằng, có nhiều việc người khác có thể làm thế cho bạn, nhưng riêng bệnh tật, chắc chắn không ai đau ốm thay và gánh thay bệnh tật cho bạn, ngay cả người thân, tri kỷ bên cạnh bạn muốn gánh thay cũng không được.

Vì vậy, phải thương yêu hơn, chăm sóc chính bản thân mình nhiều hơn, nhất là khi đã chạm đến mốc 40 tuổi trở đi. Có nhiều cách chăm lo sức khỏe, nhưng cách đơn giản, chiến lược và tối ưu nhất là: Định kỳ làm một số xét nghiệm và thăm dò tối thiểu sức khỏe của chính bạn. Và khi đã có kết quả, cần vui vẻ chấp nhận những kết quả không mong muốn, quyết tâm điều chỉnh lối sống và thực hiện các cách thức theo tư vấn của các chuyên gia y tế.

TS.BS Lê Thanh Hải